Гүн хамтаралга (ᠭᠦᠨ ᠬᠠᠮᠲᠤᠷᠠᠯᠭᠠ), даяаршалал (ᠳᠠᠶᠠᠭᠠᠷᠴᠢᠯᠠᠯ) буюу глобализацилга (латаар globalizatio) гээшэ дэлхэйн улас оронууд, институдууд, байгуулганууд ба хуби хүнүүд олон һалбариин хүреэндэ (эдэй засаг, санхүү, улас түрын бодолго, хэлэн, соёл, техникэ, технологи гэхэ мэтэ) нэгэдэн нягтарха үйлэ ябаса юм.
Тус нэрэ томьёо 1960-аад онуудта бии болонхой.
Гүн хамтаралгын гол шалтагаан дунда
Гүн хамтаралгын эхин үень хадаа олон Европын уласуудай колониализм юм. Тус үе далайн зам ба шэнэ газарнуудай нээгдэхэһээ эхилбэ. Олон зуун жэлэй турша Португал ба Испани гол үйлэдэгшэд байгаа. Илагдашагүй армадын уналга һүүлдэ Англи дэлхэйн түрүүлэгшэ далайн хүсэтэ гүрэн болобо. 1880 онһоо 1914 он хүрэтэр олон Европын гүрэнүүд колони бии болгожо өөрынгөө мэдэл доро оруулхые туршаба (империализмын үндэр сэг). Японой эзэнтэ гүрэн 1945 оной хүрэтэр үүниие баһа туршаба.
Дэлхэйн хоёрдугаар дайнай һүүлдэ деколонизаци эхилэнхэй. «Африкын жэл» болоһон 1960 ондо 18 Африкын оронууд тусгаар амяарлан тогтобо. Энэ һүүлдэ экс-колонинууд ондоо оронуудтай наймаан харилсаанда орожо болобо. Хүйтэн дайнай түгэсэһэнэй һүүлдэ түмэр хүшэгэ унажа, газар зүйн улас түрэ хубилаад гүн хамтаралгада томо нүлөө үзэлбэ.
This article uses material from the Wikipedia Буряад article Гүн хамтаралга, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Хэрбэеэ ондоо юумэнэй заагдаагүй һаа, CC BY-SA 4.0 зүбшөөрэлөөр удхыень хаража болохоор. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Буряад (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.