Avdo Smailović: Jugoslavenski i bosanskohercegovački kompozitor

august 1917 – Sarajevo, 22. februar 1984) bio je bosanskohercegovački kompozitor i profesor, te horovođa. Otac je petero djece: violončeliste Vedrana Smailovića, pijanistice Meire Smailović, violinistica Vildane (Vila) Smailović Repše, Sidika (Dika) Smailović Bravničar i Violete Smailović Huart.

Avdo Smailović je u početku svog muzičkog i kompozitorskog puta bio samouk, da bi muzičko obrazovanje počeo sticati dosta kasno. Svoje muzičko obrazovanje započinje u rodnom gradu, a od 1948. godine nastavlja u Sarajevu gdje završava srednju muzičku školu (1953) i muzički odsjek na Višoj pedagoškoj školi (1955). Iste godine upisuje nastavnički odsjek u klasi Božidara Trudića na Muzičkoj akademiji u Sarajevu, ali nakon pet semestara prelazi na studije kod profesora Lucijana Marije Škerjanca na Muzičkoj akademiji u Ljubljani. Studij kompozicije završava 1968, a postdiplomski studij kod istog profesora 1970. godine.

U djetinjstvu je bio pastir, u mladosti kvalifikovani radnik metalske struke i istaknuti muzičar - amater. Vremenom postaje referent (kapelnik) za muziku u amaterskim organizacijama u Zenici, Banjoj Luci i Sarajevu, a zatim nastavnik muzike u srednjim školama i profesor na Pedagoškoj akademiji u Sarajevu. Predavao je analizu muzičkih oblika na Muzičkoj akademiji u Sarajevu i na odjeljenju Akademije u Tuzli od 1977. do 1979. Dobitnik je većeg broja nagrada, odlikovanja i priznanja.

Smajlovićev kompozitorski opus žanrovski i stilski je raznovrstan, a obuhvata: harmonizacije narodnih napjeva i komade za puhačke orkestre, vokalnu liriku i horove, velike simfonijske i vokalno-instrumentalne forme; autohtona muzika nadahnuta revolucionarnom tematikom ratnog i poratnog razdoblja. U početku stvaranja intenzivno koristi narodni melos, a nakon ulaženja u kompozicijske tehnike pokušava ostvariti jedinstvo narodnog i akademskog izraza, prvenstveno pod utjecajem Škerjančeve kompozitorske škole. Sklon programskom tretmanu muzičkog jezika nastoji svoj muzički izraz oblikovati "ekspresivno i neposredno" (ŠPIRIĆ 1977: 338). U posljednjem periodu kompozitorskog stvaranja, koristio je idiomatske elemente narodnog muzičkog izraza u okrilju savremene kompozicijske tehnike, oblikujući sasvim individualna muzička ostvarenja. Za njegovu kompoziciju Drvar iz 1964. američki dirigent Denis Burk je rekao:

Kompozicija je kompaktna, puna muzičke koncentracije i energije, bez ijednog časa odmora. To nije lažna intelektualna muzika. To je djelo Smailovićeve vlastite ličnosti. Po ritmičkoj složenosti ono odražava jugoslavenski folklor, no ipak ono spada kompletno u evropsku muziku.

Avdo Smailović je komponirao muzička djela u kojima obilno koristi folklorni materijal i zvuk puhačkih orkestara, što je vjerovatno odraz njegovog djelovanja kao dirigent limenih orkestara. U djelima za solo instrumente ili sa malim brojem muzičkih instrumenata, Smailović razrađuje originalni melodijski materijal s ponekim gotovo neprepoznatljivim folklornim elementima. To se sasvim jasno vidi u Metamorfozama za klavir, njegovoj možda najuspjelijoj kompoziciji. Dobitnik je Šestoaprilske nagrade grada Sarajeva iz 1980. Asocijacija kompozitora-muzičkih stvaralaca svake godine dodjeljuje nagradu za autorsko stvaralaštvo u području ozbiljne muzike koja je nazvana po njemu.

U poslijeratnoj Bosni i Hercegovini dvije osnovne muzičke škole i jedna osnovna škola nose njegovo ime i to u Visokom, Goraždu i Sarajevu. Dana 13. oktobra 2017. godine na Muzičkoj akademiji u Sarajevu održan je naučni skup u povodu njegove 100. godišnjice rođenja.

• Probuđena kasaba simfonijski stavak, 1955
• Drvar concentino za klavir, timpane i gudački orkestar, 1964
• Lirika sa pepela ciklus pjesama za mezzosopran i kamerni orkestar, riječi Dara Sekulić, 1966
• Podigman simfonijski stavak, 1968
• Trube romanijske simfonijski stavak, 1970
• Zov svitanja legenda za odrasle, 1980
• Mostarska simfonija, 1980
• Oratorij Bilo čovjekovo, 1980
• Metamorfoze za klavir, 1980

Orkestarska djela

• Simfonijski stav “Probuđena kasaba” 1952.
• Končertino iz ciklusa “Vatrena svitanja” za klarinet, klavir, timpane i gudački orkestar, 1964.
• Koncert za flautu i kamerni orkestar sa harfom, 1965.
• Dječije radosti, svita za gudački orkestar, 1957.
• In mondo skolare, svita za gudački orkestar, 1965.
• Gračaničko i Zadrugarsko kolo za kamerni orkestar, 1952.

Kamerna djela

• Fantazija za flautu i klavir, 1963.
• Lamento dramatico, za fagot i klavir, 1963
• Scherzo, za fagot i glavir, 1963
• Uz jutarnju šetnju, za violinu i klavir, 1961.
• Romantična pjesma, za violinu i klavir, 1961.
• Momci igraju, za violinu i klavir, 1961.
• Sa pastirima, za violinu i klavir, 1962.
• Svadbeno veselje, za violinu i klavir 1962.
• Duvački trio, za obou, klarinet i fagot, 1957.
• Ljubavna lirika stare Hercegovine, za glas i klavir 1952-65.
• Junačka poema Bosanske Krajine, mješoviti hor, 1955.
• Stoj Drino, mješoviti hor, 1952-60.
• Komunisti, hor, 1945.
• Narodna borba, hor, 1945.
• pjesma Titu, hor, 1946.
• Pjesma bratstva sviju strana, hor, 1957-65.
• Lovac, hor, 1957.
• Livadsko zvonce, hor, 1957.

Kompozicije za puhačke i narodne orkestre

• Jugoslovenske narodne melodije, ciklus I, II i III, 1940-1950.
• S vrela Bosne, 1953.
• Proljetna priča, 1957.
• Preko Save, Dolazi oslobodilačka vojska, Kozarački proleteri, Užički partizani, Narodni marš, Marš rudara, Marš socijalističke izgradnje, Pozdrav Trstu, Kumrovec, Romanijska rapsodija, 1944 – 1955.
• Muzička čitanka za amatere u kulturno umjetničkim društvima, 1953.
• Muzika za sletske vježbe društva tjelesnog vaspitanja, 1959 – 1965.
• Scenska muzika za pionirsko pozorište, 1957.
• Obrade narodnih igara i pjesama za razne instrumentalne sastave, 1959.