भारत के राज्य अउरी संघ राज्यक्षेत्र

भारत राज्यन अउर केन्द्र शासित परदेस के एगो संघ हऽ। एकरा में 28गो राज्य अउर 8गो संघ राज्यक्षेत्र (केंद्र शासित परदेस) बा। ई राज्य अउर केन्द्र शासित परदेस पुनः जिला अउर अन्य क्षेत्रन में बाँटल गइल बा।

भारत के राज्य तथा केन्द्र-शासित प्रदेश
टेम्पलेट:भारत के राज्य और संघ राज्यक्षेत्र चिह्नित मानचित्र
श्रेणीसंघबद्ध राज्य
लोकेशनभारत गणराज्य
संख्या28 राज्य
8 केन्द्रशासित प्रदेश
जनसंख्याराज्य: 610,577 सिक्किम – 199,812,341 उत्तर प्रदेश
केन्द्र शासित प्रदेश: 64,473 लक्षद्वीप – 16,787,941 राष्ट्रीय राजधानी क्षेत्र
रकबाराज्य: 3,702 किमी2 (1,429 वर्ग मील) गोवा – 342,239.74 किमी2 (132,139.50 वर्ग मील) राजस्थान
केन्द्रशासित प्रदेश: 32 किमी2 (12 वर्ग मील) लक्षद्वीप – 8,249 किमी2 (3,185 वर्ग मील) अण्डमान और निकोबार द्वीपसमूह
सरकारराज्य सरकार, संघीय सरकार (केन्द्र शासित प्रदेश)
उपबिभागज़िले, क्षेत्र

राज्य अउर केन्द्र शासित परदेस

28 राज्यन के सूची :

क्र. सं. राज्य राजधानी मुख्यमंतरी राज्यपाल
2 अरुणाचल परदेस ईटानगर पेमा खांडू बी.डी.मिश्रा
3 असम दिसपुर हेमंत विश्व शर्मा जगदीश मुखी
1 आंध्र परदेस अमरावती वाई.एस.जगन मोहन रेड्डी बिस्वा भूषण हरिचंदन
11 कर्नाटक बेंगलुरु बसवराज बोमई वजुभाई वाला
12 केरल तिरुवनंतपुरम पिनारयी विजयन आरिफ मोहम्मद खान
7 गुजरात गांधी नगर भूपेंद्रभाई पटेल आचार्य देव व्रत
6 गोवा पणजी प्रमोद सावंत सत्यपाल मलिक
5 छत्तीसगढ़ रायपुर भूपेश बघेल सुश्री अनुसुइया उइके
10 झारखंड रांची हेमन्त सोरोन रमेश बैस
4 बिहार पटना नीतीश कुमार फागू चौहान
8 हरियाणा चण्डीगढ़ मनोहर लाल खट्‌टर सत्यदेव नारायण आर्या
9 हिमाचल परदेस शिमला जयराम ठाकुर बंडारू दत्तात्रेय
13 मध्य परदेस भोपाल शिवराज सिंह चौहान मंगू भाई पटेल
14 महाराष्ट्र मुंबई एकनाथ सम्भाजी शिंदे भगत सिंह कोश्यारी
15 मणिपुर इम्फाल एन. बिरेन सिंह पद्मनाभ बालकृष्ण आचार्य
16 मेघालय शिलोंग कॉनराड कोंगकल संगमा तथागत रॉय
19 ओडिशा भुवनेश्वर नवीन पटनायक गणेशी लाल
17 मिजोरम आइज़ोल पू जोरामथांगा पी.एस. श्रीधरन पिल्लई
18 नागालैंड कोहिमा नेफियू रियो आर.एन.रवि
20 पंजाब चण्डीगढ़ भगवंत मान वी.पी. सिंह बदनोर
21 राजस्थान जयपुर अशोक गहलोत कलराज मिश्रा
22 सिक्किम गैंगटोक पीएस गोलय गंगा प्रसाद
23 तमिलनाडु चेन्नई एम.के स्टालिन बनवारीलाल पुरोहित
24 तेलंगाना हैदराबाद के चंद्रशेखर राव तमिलिसै सौंदरराजन
25 त्रिपुरा अगरतला माणिक साहा रमेश बैस
26 उत्तर परदेस लखनऊ योगी आदित्य नाथ आनंदीबेन पटेल
27 उत्तराखंड देहरादून पुष्कर सिंह धामी गुरमीत सिंह
28 पच्छिम बंगाल कोलकाता ममता बैनर्जी एल. गणेशन

8 केंद्र शासित प्रदेशों की पूरी सूची :

क्र. सं. केंद्र शासित प्रदेश राजधानी मुख्यमंत्री उप-राज्यपाल
1 अंडमान और निकोबार द्वीप पोर्ट ब्लेयर NA डी.के. जोशी
2 चंडीगढ़ चंडीगढ़ NA वी.पी. सिंह बदनोर
3 दादरा और नगर हवेली एवं दमन और दीव दमन NA प्रफुल पटेल
4 दिल्ली दिल्ली अरविंद केजरीवाल अनिल बैजल
5 लद्दाख NA NA राधा कृष्ण माथुर
6 लक्षद्वीप कवरत्ती NA फारूक खान
7 जम्मू और कश्मीर NA NA मनोज सिन्हा
8 पुडुचेरी पुडुचेरी वी नारायणसामी किरण बेदी
राज्य या केन्द्र-शासित प्रदेश का नाम आइएसओ वाहन अक्षर राजधानी सबसे बड़ा शहर गठन जनसंख्या (2011) क्षेत्रफल
(किमी2)
राजभाषा अतिरिक्त
राजभाषा
अण्डमान और निकोबार द्वीपसमूह भारत के राज्य अउरी संघ राज्यक्षेत्र  केन्द्र-शासित प्रदेश IN-AN AN पोर्ट ब्लेयर 1 नवम्बर 1956 3,80,581 8,249 हिंदी, अंग्रेज़ी
अरुणाचल प्रदेश भारत के राज्य अउरी संघ राज्यक्षेत्र  राज्य IN-AR AR ईटानगर 20 फ़रवरी 1987 13,83,727 83,743 अंग्रेज़ी
असम भारत के राज्य अउरी संघ राज्यक्षेत्र  राज्य IN-AS AS दिसपुर गुवाहाटी 26 जनवरी 1950 3,12,05,576 78,550 असमिया
आन्ध्र प्रदेश भारत के राज्य अउरी संघ राज्यक्षेत्र  राज्य IN-AP AP हैदराबाद (कानूनी)
अमरावती (वास्तव)
विशाखपट्नम 1 अक्टूबर 1953 4,93,86,799 1,60,205 तेलुगू
उत्तर प्रदेश भारत के राज्य अउरी संघ राज्यक्षेत्र  राज्य IN-UP UP लखनऊ कानपुर 24 जनवरी 1950 19,98,12,341 2,43,286 हिंदी उर्दू
उत्तराखण्ड भारत के राज्य अउरी संघ राज्यक्षेत्र  राज्य IN-UT UK देहरादून 9 नवम्बर 2000 1,00,86,292 53,483 हिंदी संस्कृत
ओडिशा भारत के राज्य अउरी संघ राज्यक्षेत्र  राज्य IN-OR OD भुवनेश्वर 26 जनवरी 1950 4,19,74,218 1,55,820 ओड़िया
कर्नाटक भारत के राज्य अउरी संघ राज्यक्षेत्र  राज्य IN-KA KA बेंगलुरु 1 नवम्बर 1956 6,10,95,297 1,91,791 कन्नड़
केरल भारत के राज्य अउरी संघ राज्यक्षेत्र  राज्य IN-KL KL तिरुवनन्तपुरम 1 नवम्बर 1956 3,34,06,061 38,863 मलयालम
गुजरात भारत के राज्य अउरी संघ राज्यक्षेत्र  राज्य IN-GJ GJ गाँधीनगर अहमदाबाद 1 मई 1960 6,04,39,692 1,96,024 गुजराती
गोवा भारत के राज्य अउरी संघ राज्यक्षेत्र  राज्य IN-GA GA पणजी वास्को द गामा 30 मई 1987 14,58,545 3,702 कोंकणी मराठी
चण्डीगढ़ भारत के राज्य अउरी संघ राज्यक्षेत्र  केन्द्र-शासित प्रदेश IN-CH CH चण्डीगढ़ 1 नवम्बर 1966 10,55,450 114 अंग्रेज़ी
छत्तीसगढ़ भारत के राज्य अउरी संघ राज्यक्षेत्र  राज्य IN-CT CG नया रायपुर रायपुर 1 नवम्बर 2000 2,55,45,198 1,35,194 हिंदी
जम्मू और कश्मीर भारत के राज्य अउरी संघ राज्यक्षेत्र  केन्द्र-शासित प्रदेश IN-JK JK श्रीनगर (ग्रीष्मकालीन) जम्मू (शीतकालीन) 31 अक्टूबर 2019 1,25,48,926 Note 3 हिंदी, उर्दू
झारखण्ड भारत के राज्य अउरी संघ राज्यक्षेत्र  राज्य IN-JH JH राँची जमशेदपुर 15 नवम्बर 2000 3,29,88,134 74,677 हिंदी बंगाली, हो, खड़िया, खोरठा, कुरमाली, कुड़ुख़, मुंडारी, नागपुरी, ओड़िया, पंचपरगनिया, संथाली, उर्दू
तमिल नाडु भारत के राज्य अउरी संघ राज्यक्षेत्र  राज्य IN-TN TN चेन्नई 26 जनवरी 1950 7,21,47,030 1,30,058 तमिल अंग्रेज़ी
तेलंगाना भारत के राज्य अउरी संघ राज्यक्षेत्र  राज्य IN-TG TS हैदराबाद 2 जून 2014 3,51,93,978 1,14,840 तेलुगू, उर्दू
दमन और दीव भारत के राज्य अउरी संघ राज्यक्षेत्र  केन्द्र-शासित प्रदेश IN-DD DD दमन 30 मई 1987 2,43,247 112 कोंकणी, गुजराती, हिंदी, अंग्रेज़ी
दादरा और नगर हवेली भारत के राज्य अउरी संघ राज्यक्षेत्र  केन्द्र-शासित प्रदेश IN-DN DN सिलवास 11 अगस्त 1961 3,43,709 491 हिंदी, गुजराती मराठी
नागालैण्ड भारत के राज्य अउरी संघ राज्यक्षेत्र  राज्य IN-NL NL कोहिमा दीमापुर 1 दिसम्बर 1963 19,78,502 16,579 अंग्रेज़ी
पंजाब भारत के राज्य अउरी संघ राज्यक्षेत्र  राज्य IN-PB PB चण्डीगढ़ लुधियाना 1 नवम्बर 1966 2,77,43,338 50,362 पंजाबी
पश्चिम बंगाल भारत के राज्य अउरी संघ राज्यक्षेत्र  राज्य IN-WB WB कोलकाता 26 जनवरी 1950 9,12,76,115 88,752 बंगाली हिंदी, उर्दू, संथाली, ओड़िया, पंजाबी
पुदुच्चेरी भारत के राज्य अउरी संघ राज्यक्षेत्र  केन्द्र-शासित प्रदेश IN-PY PY पुदुच्चेरी 1 नवम्बर 1956 12,47,953 492 तमिल, अंग्रेज़ी मलयालम, तेलुगू
बिहार भारत के राज्य अउरी संघ राज्यक्षेत्र  राज्य IN-BR BR पटना 26 जनवरी 1950 10,40,99,452 99,200 हिंदी उर्दू
मणिपुर भारत के राज्य अउरी संघ राज्यक्षेत्र  राज्य IN-MN MN इम्फाल 21 जनवरी 1972 28,55,794 22,347 मणिपुरी अंग्रेज़ी
मध्य प्रदेश भारत के राज्य अउरी संघ राज्यक्षेत्र  राज्य IN-MP MP भोपाल इन्दौर 1 नवम्बर 1956 7,26,26,809 3,08,252 हिंदी
महाराष्ट्र भारत के राज्य अउरी संघ राज्यक्षेत्र  राज्य IN-MH MH मुम्बई 1 मई 1960 11,23,74,333 3,07,713 मराठी
मिज़ोरम भारत के राज्य अउरी संघ राज्यक्षेत्र  राज्य IN-MZ MZ आइज़ोल 20 फ़रवरी 1987 10,97,206 21,081 अंग्रेज़ी, हिंदी, मिज़ो
मेघालय भारत के राज्य अउरी संघ राज्यक्षेत्र  राज्य IN-ML ML शिलांग 21 जनवरी 1972 29,66,889 22,720 अंग्रेज़ी खासी
राजस्थान भारत के राज्य अउरी संघ राज्यक्षेत्र  राज्य IN-RJ RJ जयपुर 1 नवम्बर 1956 6,85,48,437 3,42,239 हिंदी अंग्रेज़ी
राष्ट्रीय राजधानी क्षेत्र दिल्ली भारत के राज्य अउरी संघ राज्यक्षेत्र  केन्द्र-शासित प्रदेश IN-DL DL नई दिल्ली दिल्ली 1 नवम्बर 1966 19,67,87,941 1,490 हिंदी पंजाबी, उर्दू
लद्दाख केन्द्र-शासित प्रदेश IN-LH LH लेह 31 अक्टूबर 2019 2,90,492 59,146 Note 4 लद्दाखी
लक्षद्वीप भारत के राज्य अउरी संघ राज्यक्षेत्र  केन्द्र-शासित प्रदेश IN-LD LD कवरत्ती 1 नवम्बर 1956 64,473 32 अंग्रेज़ी हिंदी
सिक्किम भारत के राज्य अउरी संघ राज्यक्षेत्र  राज्य IN-SK SK गान्तोक 16 मई 1975 6,10,577 7,096 अंग्रेज़ी भूटिया, गुरूङ, लेपचा, लिंबू, मगर, मुखिया, नेपालभाषा, राई, शेर्पा, तामाङ
हरियाणा भारत के राज्य अउरी संघ राज्यक्षेत्र  राज्य IN-HR HR चण्डीगढ़ फरीदाबाद 1 नवम्बर 1966 2,53,51,462 44,212 हिंदी पंजाबी
हिमाचल प्रदेश भारत के राज्य अउरी संघ राज्यक्षेत्र  राज्य IN-HP HP शिमला 25 जनवरी 1971 68,64,602 55,673 हिंदी संस्कृत
त्रिपुरा भारत के राज्य अउरी संघ राज्यक्षेत्र  राज्य IN-TR TR अगरतला 21 जनवरी 1972 36,73,917 10,492 बंगाली, ककबरक, अंग्रेज़ी

^Note 3 Jammu and Kashmir has 42,241 km2 of area administered by India and 78,114 km2 of area controlled by Pakistan under Azad Kashmir and Gilgit-Baltistan, which is claimed by India as part of Jammu and Kashmir. Additionally, it has 5,180 km2 of area controlled by the People's Republic of China under Trans-Karakoram Tract, which is also claimed by India as part of Jammu and Kashmir.

^Note 4 Ladakh has 59,146 km2 of area administered by India and 37,555 km2 of area controlled by the People's Republic of China under Aksai Chin, which is claimed by India as part of Ladakh.

1956 से पूर्व

टेम्पलेट:भारत के प्रभाग भारत के इतिहास में भारतीय उपमहाद्वीप पर विभिन्न जातीय समूहों ने शासन किया और इसे अलग-अलग प्रशासन-संबन्धी भागों में विभाजित किया। आधुनिक भारत के वर्तमान प्रशासनिक प्रभाग नए घटनाक्रम हैं, जो ब्रिटिश औपनिवेशिक काल के दौरान विकसित हुए। ब्रिटिश भारत में, वर्तमान भारत, पाकिस्तान और बंगलादेश, साथ ही अफ़्गानिस्तान प्रांत और उससे जुड़े संरक्षित प्रांत, बाद में उपनिवेश बना, बर्मा (म्यांमार) आदि, सभी राज्य समाहित थे। इस अवधि के दौरान, भारत के क्षेत्रों में या तो ब्रिटिशों का शासन था या उन पर स्थानीय राजाओं का नियंत्रण था। १९४७ में स्वतन्त्रता के बाद इन विभागों को संरक्षित किया गया और पंजाब तथा बंगाल के प्रांतों को भारत और पाकिस्तान के बीच विभाजित किया गया। नए राष्ट्र के लिए पहली चुनौती थी राजसी राज्यों का संघों में विलय।

स्वतन्त्रता के बाद, हालांकि, भारत में अस्थिरता आ गई। कई प्रांत औपनिवेशिकरण के उद्देश्य से ब्रिटिशों द्वारा बनाए गए, पर इन पर भारतीय नागरिकों की या राजसी राज्यों की कोई इच्छा दिखाई नहीं दी। १९५६ में जातीय तनाव ने संसद का दरवाजा खटखटाया और राज्य पुनर्गठन अधिनियम के आधार पर देश को जातीय और भाषाई आधार पर पुनर्निर्माण करने के लिए अधिनियम लाया गया।

1956 के बाद

भारत में जिस प्रकार पूर्व में फ़्रांसीसी और पुर्तगाली उपनिवेशों को गणराज्य में समाहित किया गया था, वैसे ही १९६२ में पांडिचेरी, दादरा, नगर हवेली, गोआ, दमन और दियू को संघ राज्य बनाया गया।

1956 के बाद कई नए राज्यों और संघ राज्यों को बनाया गया। बम्बई पुनर्गठन अधिनियम के द्वारा १ मई, १९६० को भाषाई आधार पर बंबई राज्य को गुजरात और महाराष्ट्र के रूप में अलग किया गया। १९६६ के पंजाब पुनर्गठन अधिनियम ने भाषाई और धार्मिक पैमाने पर पंजाब (भारत) को हरियाणा के नए हिन्दू बहुल और हिंदीभाषी राज्यों में बाँटा और पंजाब के उत्तरी जिलों को हिमाचल प्रदेश में स्थानांतरित कर दिया गया और एक जिले को चण्डीगढ़ का नाम दिया जो पंजाब और हरियाणा की साझा राजधानी है। नागालैण्ड १९६२ में, मेघालय और हिमाचल प्रदेश १९७१ में, त्रिपुरा और मणिपुर १९७२ में राज्य बनाए गए। 1972 में अरुणाचल प्रदेश को एक केंद्र शासित प्रदेश बना दिया गया। सिक्किम राज्य १९७५ में एक राज्य के रूप में भारतीय संघ में सम्मिलित हो गया। १९८६ में मिज़ोरम और १९८७ में गोआ और अरुणाचल प्रदेश राज्य बने जबकि गोवा के उत्तरी भाग दमन और दीयु एक अलग संघ राज्य बन गए। २००० में तीन नए राज्य बनाए गए। पूर्वी मध्य प्रदेश से छत्तीसगढ़ (१ नवंबर, 2000) में और उत्तरांचल (९ नवंबर, 2000) बनाए गए जो अब उत्तराखण्ड है। उत्तर प्रदेश के पहाड़ी क्षेत्रों के कारण झारखण्ड (१५ नवंबर 2000) को बिहार के दक्षिणी जिलों में से पृथक कर बनाया गया। दो केन्द्र शासित प्रदेशों दिल्ली और पाण्डिचेरी (जो बाद में पुदुचेरी कहा गया) को विधानसभा सदस्यों का अधिकार दिया गया और अब वे छोटे राज्यों के रूप में गिने जाते हैं।

इहो देखी जाऽ

  • भारत के स्वायत्त क्षेत्र

संदर्भ


Tags:

भारत के राज्य अउरी संघ राज्यक्षेत्र राज्य अउर केन्द्र शासित परदेसभारत के राज्य अउरी संघ राज्यक्षेत्र 1956 से पूर्वभारत के राज्य अउरी संघ राज्यक्षेत्र 1956 के बादभारत के राज्य अउरी संघ राज्यक्षेत्र इहो देखी जाऽभारत के राज्य अउरी संघ राज्यक्षेत्र संदर्भभारत के राज्य अउरी संघ राज्यक्षेत्रभारतराज्यसंघ राज्यक्षेत्र

🔥 Trending searches on Wiki भोजपुरी:

औरंगजेबपेट्रोलियमबिहार के प्रमंडल सभ के लिस्टराजेंद्र प्रसाददेहातसलमान रुश्दीनेपोलियनबाबरचारमीनारजन गण मननमामि गंगेरानी चटर्जीजिम्बाब्वेबिहारी भाषायुगांडाबिजनेसवल्लभभाई पटेलतुर्कीचंद्रयान-3महात्मा गाँधीलंदनदेसी मुर्गाइंडस्ट्रीपुणे1986शेक्सपियरमहावीर जयंतीकजाकिस्तानगोमती नदीलोटनीचौसा आमलॉस एंजिलिसबाघमहारानी के घोषणापत्रराहुल गांधीइंडीगोब्रह्मपुत्र नदीकाल बैसाखीएनेस्थीसियायूआरएलसिंधु नदीबीकानेर जिलासागौनजो बाइडनरिसर्च मेथोडोलॉजीकर्जन ब्रिजतुलसीदासरामायण के पात्र सभ के लिस्टगोवाछेनासत्यमेव जयतेइंस्टाग्रामदुधवा नेशनल पार्कयोनीक्रोएशियासंज्ञा के भेदरजनीशभरतनाट्यमओजोन परतबिस्मिल्ला ख़ाँकोल्ड ड्रिंकझारखंडमहाराष्ट्रअनुकूलतम जनसंख्याखानवाबौद्ध मंदिरमहात्मा गाँधी सेतुबांग्लादेशप्रियंका गांधीनागवासुकी मंदिर, इलाहाबाद🡆 More