Пачуццё

Кароткачасовыя перажыванні (радасць, смутак і г. д.) часам завуць эмоцыямі ў вузкім сэнсе слова, у адрозненне ад пачуццяў - як больш устойлівых, доўгіх перажыванняў (каханне, нянавісць і г. д.). Але гэтак жа складана сказаць, што існуюць пачуцці якія доўжацца "вечна"( на працягу ўсяго жыцця чалавека), ім гэтак жа як і эмоцыям уласціва змяняцца, за выключэннем мабыць кахання вельмі блізкіх людзей, напрыклад паміж бацькамі і дзецьмі, хоць існуюць выпадкі даказвалыя зваротнае, але яны як правіла нешматлікія.

Пачуцці - адмысловая форма адлюстравання рэчаіснасці; яны адлюстроўваюць стаўленне людзей друг да друга, а таксама да аб'ектыўнага міру. Пачуцці чалавека, дэтэрмінуюцца генетычна, фарміруюцца грамадствам; яны гуляюць велізарную ролю ў паводзінах, у практычнай і пазнавальнай дзейнасці

З'яўляючыся сігналамі паспяховасці або няўдачы выканання дзейнасці, адпаведнасці або неадпаведнасці прадметаў і з'яў запатрабаванным і інтарэсам чалавека, пачуцці тым самым займаюць істотнае месца ў рэгуляцыі дзейнасці людзей.

Пачуцці могуць быць актыўнымі, маючыя дадатны эмацыйны тон - задавальненне (радасць і г. д.), і пасіўнымі (астэнічнымі), меючыя адмоўны эмацыйны тон - незадавальненне (смутак і г. д.).

Сярод пачуццяў вылучаюцца спецыфічныя выгляды іх - настрой, афект (моцныя, бурна працякалыя эмацыйныя перажыванні - лютасць, жах і т.п.), запал. Настрой - доўгі (у параўнанні, напрыклад, з афектам) эмацыйны стан (радаснае, прыгнечанае і г.д.), якое надае вызначаны эмацыйны тон, афарбоўку ўсім інш. перажыванням, а таксама думкам і дзеянням чалавека. Запал - моцнае, глыбокае пачуццё, якое захапляе чалавека надоўга. Адмысловую групу пачуццяў складаюць вышэйшыя пачуцці - маральныя (пачуццё калектывізму, абавязку, гонару і г. д.), эстэтычныя (пачуццё выдатнага), інтэлектуальныя (пачуцці, звязаныя з задавальненнем пазнавальных інтарэсаў, з рашэннем разумовай задачы і г. д.).

Слова пачуццё і аднакараныя яму словы сустракаецца ў шматлікіх славянскіх мовах (напрыклад, у старажытнарускай, украінскай, польскай) у значэнні: успрымаць, разумець, адчуваць.

Можна зрабіць выснову, што беларускае слова пачуццё ставіцца да працэсу разумення чагосьці, успрымальнасці да кагосьці.

Уся інфармацыя, якую атрымлівае галаўны мозг з асноўных органаў пачуццяў фарміруе ўспрыманне навакольнага міру. Органы пачуццяў у чалавека - вока, вушы, язык, нос, дотык і тактыльныя рэцэптары, а таксама тэмпературныя рэцэптары, вестыбюлярны апарат і інш..

Уражанні, якія ўздзейнічаюць на рэцэптары органаў пачуццяў, перадаюцца праз адчувальныя нервы ў галаўны мозг, які ўспрымае атрыманую інфармацыю і ідэнтыфікуе яе (узнікаюць адчуванні). У гэтым выпадку нервовыя цэнтры выпрацоўваюць зваротны сігнал, які паступае па рухальных нервах у розныя органы для яго выканання.

У 1997 годзе ў Пратаколе па абароне і дабрабыце жывёл (Protocol on protection and welfare of animals), якое з'яўляецца прыкладаннем да Амстэрдамскай дамове, Еўрапейскі Саюз прызнаў жывёл чулівымі істотамі (sentient beings). Такім чынам, з 1997 года Еўрапейскі Саюз афіцыйна прызнае, што жывёлы маюць пачуцці.

У ЗША некамерцыйная арганізацыя Farm Sanctuary праводзіць кампанію па афіцыйным прызнанні жывёл чулівымі істотамі.

• Пачуцці @ dic.academic.ru
• Stress University of Rome Research (it)