Геральдычны Шчыт

шчыт
(тарча)

эмалі або металы

шчыта-
трымальнік

шчыта-
трымальнік

дэвіз

клейнод

бурэлет

намёт

шлем
(прылбіца)

карона

пастамент

ордэн

гербавыя фігуры

стужка для размяшчэння дэвізу

Элементы герба

Часцей за ўсё стаіць у гербе проста, але можа быць нахіленым, звычайна ў правы бок і зрэдку — у левы. Часам сустракаецца перакулены шчыт.

Першапачаткова шчыт быў часткай узбраення рыцара, якая надзявалася на левую руку і абараняла цела і галаву ад паражэння халоднай зброяй^:17.

Форма геральдычнага шчыта знаходзіцца ў цеснай сувязі з часам стварэння герба. Яна можа быць гатычнай, рэнесанснай, барочнай, ракаковай і класічнай. Дэкаратыўная форма шчыта носіць назву картуш^:17. Назвы тыпаў гербавых шчытоў утвораны ад тых краін, дзе яны атрымалі найбольшае распаўсюджанне.

Бакі шчыта вызначаюцца з пункту гледжання рыцара, які яго нясе, гэта азначае, што бок злева лічыцца правым, а бок справа — левым. Пры гэтым увесь рух у гербе і яго кампазіцыі павінен накіроўвацца ў правы бок, рух у левы бок, насустрач ворагу, недапушчальны.

Найбольш шанаванымі і пачэснымі з’яўляюцца правы бок і верхняя частка герба. Гербавае поле шчыта можа мець розныя падзелы.

Пры апісанні галоўнага герба ў беларускіх крыніцах пашырана выкарыстанне тэрміна «шлем», але для старабеларускай мовы і геральдычнай тэрміналогіі Вялікага Княства Літоўскага XVI—XVIII стст. больш характэрным было слова «тарча». Слова «тарча» трапіла ў старабеларускую мову праз польскую мову (tarcza) з нямецкай (tarschen).

На думку геральдыста Анатоля Цітова, тэрмін «шчыт» у пазнейшы час выціснуў назву «тарк», як у некаторых краінах называецца турнірны шчыт, альбо «тарч». Гэта тлумачыцца, з аднаго боку, русіфікацыяй тэрміналогіі, а з другога, занядбанасцю ў савецкія часы гістарычных дысцыплін, у тым ліку і геральдыкі. Адсутнасць нацыянальнай школы геральдыкі спрыяла росту запазычанняў тэрміналогіі ў суседзяў, галоўным чынам, у Расіі^:12.

Геральдыст Аляксей Шаланда называе тэрмін «тарк», які з лёгкай рукі А. Цітова пайшоў гуляць па беларускіх геральдычных даследаваннях, штучным і памылковым. Тэрмін жа «шчыт», на яго думку, можа быць выкарыстаны толькі ў выпадку апісання цэнтральнага шчыта складанага шматчасткавага герба (фр.: ecu en coeur) або нейкіх гербаў, якія змяшчаліся на грудзях галоўных гербавых выяў, напрыклад, арлоў у Радзівілаў, князёў Палубенскіх, Падбярэзінскіх і інш., замест не зусім удалага тэрміна «шыльд», таксама ўведзенага А. Цітовым.