Ара́дзя (рум.: Oradea), Надзь Варад (венг.: Nagyvárad), Гросвардэйн (ням.: Großwardein) — горад у Румыніі ў Крышане.
Паводле даных перапісу 2002 года насельніцтва каля 206 тыс. чалавек (адзінаццатае месца ў краіне).
Горад
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||
Цэнтр рэгіёна Крышана, адміністрацыйны цэнтр павета Біхор. Горад размешчаны на мяжы з Венгрыяй, на Сярэднедунайскай нізіне ў даліне ракі Крышул-Рэпедэ (рум. Crişul Repede, венг. Sebes-Körös — Шэбеш-Керэш).
Упершыню Арадзя згадваецца пад лацінскай назвай Варадынум (лац.: Varadinum) у 1113 годзе. Крэпасць Арадзі, руіны якой захаваліся дагэтуль, упершыню згадана ў 1241 годзе ў сувязі з падрыхтоўкамі да абароны ад мангола-татараў. Аднак, толькі ў XVI стагоддзі паселішча пачало ператварацца ў горад.
У 1700-х гадах венскі інжынер Франц Антон Хілебрант спраектаваў забудову горада ў стылі барока. Пачынаючы з 1752 года ў горадзе была пабудавана вялікая колькасць будынкаў, сярод іх: рымска-каталіцкі сабор, Палац епіскапа, Музей зямлі Крыс (Muzeul Ţării Crişurilor).
У канцы Другой сусветнай вайны горад быў вызвалены 12 кастрычніка 1944 года войскамі 2-га Украінскага фронту падчас Дэбрэцэнскай аперацыі.
Арадзя доўгі час была адным з найбольш паспяховых гарадоў у Румыніі, галоўным чынам дзякуючы свайму месцазнаходжанню на венгерскай мяжы — яна была варотамі ў Заходнюю Еўропу. Пасля 1989 года ў Арадзі пачаліся значныя эканамічныя пераўтварэнні, развіццё сферы паслуг.
Узровень беспрацоўя ў горадзе складае каля 6 %, гэта трохі ніжэй чым у сярэднім па Румыніі, але вышэй чым у цэлым у павеце Біхор (2 %). Арадзя ў наш час вырабляе прыблізна 63 % індустрыяльнай вытворчасці павета Біхор, складаючы прыблізна 34,5 % насельніцтва павета. Галоўныя галіны прамысловасці: мэблевая, тэкстыльная, абутковая і харчовая.
У горадзе існуе тры трамвайныя маршруты і некалькі аўтобусных. Тры чыгуначныя станцыі. З Арадзі трамвай не даязджае да мяжы 6 км, а гарадскі аўтобус — 4 км.
Старыя раёны горада галоўным чынам забудаваны будынкамі ў стылі барока эпохі Аўстра-Венгерскай імперыі. Ускраіны горада ўяўляюць сабой пабудовы часоў камунізму.
У 2002 годзе шматлікія гістарычныя будынкі былі адрэстаўраваны.
Арадзя з’яўляецца горадам-пабрацімам наступных гарадоў:
This article uses material from the Wikipedia Беларуская article Арадзя, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Матэрыял даступны на ўмовах CC BY-SA 4.0, калі не пазначана іншае. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Беларуская (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.