Лы́нтупы — мястэчка ў Беларусі, на рацэ Лынтупцы.
Цэнтар сельсавету Пастаўскага раёну Віцебскай вобласьці. Насельніцтва на 2018 год — 1451 чалавек. Знаходзяцца за 42 км ад Паставаў і за 4 км ад граніцы зь Летувою. Чыгуначная станцыя на лініі Падбродзе — Каралеўшчына, аўтамабільныя дарогі зьвязваюць мястэчка з Паставамі і Сьвірам.
Лынтупы лац. Łyntupy | |||||
Касьцёл Сьвятога Андрэя Апостала | |||||
| |||||
Краіна: | Беларусь | ||||
Вобласьць: | Віцебская | ||||
Раён: | Пастаўскі | ||||
Сельсавет: | Лынтупскі | ||||
Насельніцтва: | 1451 чал. (2018) | ||||
Часавы пас: | UTC+3 | ||||
Тэлефонны код: | +375 2155 | ||||
Паштовы індэкс: | 211870 | ||||
СААТА: | 2240828905 | ||||
Нумарны знак: | 2 | ||||
Геаграфічныя каардынаты: | 55°3′0″ пн. ш. 26°19′0″ у. д. / 55.05° пн. ш. 26.31667° у. д. 26°19′0″ у. д. / 55.05° пн. ш. 26.31667° у. д. | ||||
± Лынтупы | |||||
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы |
Лынтупы — даўняе мястэчка гістарычнай Ашмяншчыны (частка Віленшчыны).
Тапонім Лынтупы ўтварыўся ад назвы ракі Лынтупкі, што ў балтаў і фінаў літаральна перакладаецца як 'птушыная рака'. Паводле Ёсіфа Быхаўца, такую назву паселішча магло атрымаць толькі ў часы знаходжаньня на тэрыторыі Беларусі балтаў (IV—IX стагодзьдзі).
Першы пісьмовы ўпамін пра Лынтупы датуецца 1385 годам. У 1459 годзе ваявода віленскі А. Даўгірдовіч фундаваў тут драўляны касьцёл Сьвятога Андрэя. Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў Лынтупы ўвайшлі ў склад Ашмянскага павету Віленскага ваяводзтваа. У розныя часы маёнтак знаходзіўся ў валоданьні Бучынскіх, Астроўскіх, Гільзэнаў.
Паводле інвэнтару, на 1591 год у Лынтупах існаваў Рынак і 2 вуліцы — «Да млына» і «Да сяла Судоўскага», 28 дымоў. Сядзіба ўладара маёнтку складалася з старога дома з 6 памяшканьнямі і гаспадарчых пабудоваў.
У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) Лынтупы апынуліся ў складзе Расейскай імпэрыі, з 9 верасьня 1801 году ў Завілейскім павеце Віленскай губэрні. За часамі вызвольнага паўстаньня 5 траўня 1831 году ў мястэчка ўвайшлі аддзелы паўстанцаў, адкуль яны накіраваліся ў Ашмянскі павет. У 1843 годзе Лынтупы сталі цэнтрам воласьці Сьвянцянскага павету. У 1854—1939 гадох маёнтак належаў Бішэўскім.
На 1885 год у Лынтупах было 13 двароў, дзейнічалі касьцёл і юдэйскі малітоўны дом, працавалі валасная ўправа, школа (адкрылася ў 1866 годзе), багадзельня, 3 крамы і карчма, праводзіліся кірмашы. У 1897 годзе празь мястэчка прайшла чыгунка, якая злучыла Полацак зь Вільняю. У канцы XIX стагодзьдзя маёнтак Лынтупы складаўся зь мястэчка Лынтупаў, вёсак Шудаўцаў, Казнадзеюшкаў, Пожлікаў, Пешкаўцаў і засьценкаў Стукаўшчызны, Яўнелішкаў, Жакаў, Балдука, Сенькішкаў, або Балдучка, Трабуцішкаў, Ігнацішкаў (усе яны належалі да Лынтупскай сельскай суполкі). Празь мястэчка праходзіла вузкакалейка Новасьвянцяны — Глыбокае. У пачатку XX стагодзьдзя Бішэўскія збудавалі ў Лынтупах двухпавярховы мураваны палац (захаваўся), раней тут заклалі парк з рэдкімі пародамі дрэваў, выкапалі ўручную 3 ставы, якія злучаліся ручаямі. У 1904 годзе ў мястэчку пачаў працаваць вінакурны завод. У 1908 годзе на месцы ранейшага драўлянага збудавалі мураваны касьцёл. У 1909 годзе ў Лынтупах адкрылася народная вучэльня.
За часамі Першай сусьветнай вайны ў 1915 годзе Лынтупы занялі войскі Нямецкай імпэрыі, каля мястэчка праходзіла лінія фронту.
25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Лынтупы абвяшчаліся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яны ўвайшлі ў склад Беларускай ССР. Згодна з Рыскай мірнай дамовай 1921 году Лынтупы апынуліся ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе сталі цэнтрам гміны Сьвянцянскага павету. Мясцовую вучэльню рэарганізавалі ў прагімназію. На 1937 год у мястэчку было 194 двары.
У 1939 годзе Лынтупы ўвайшлі ў БССР, у Пастаўскі раён. У Другую сусьветную вайну з чэрвеня 1941 да 8 ліпеня 1944 году мястэчка знаходзілася пад нямецкай акупацыяй. У 1967 годзе паселішча атрымала афіцыйны статус пасёлку гарадзкога тыпу. 8 красавіка 2004 году Лынтупскі пасялковы савет расфармавалі, замест яго ўтварыўся Лынтупскі сельсавет (Лынтупы не ўваходзяць у яго склад, але зьяўляецца яго цэнтрам). 28 лютага 2011 году афіцыйна зацьвердзілі герб і сьцяг мястэчка.
У Лынтупах працуюць аптэка, лякарня, вэтэрынарны ўчастак, 2 дзіцячыя сады, сьпіртзавод, дом побыту, лясьніцтва, міліцэйскі пастарунак, 5 крамаў, лазьня, мэтэастанцыя, АТС, філія ашчаднага банку, філія ПМК-21, пажарная каманда, пошта, нафтабаза, электрастанцыя, цэх дрэваапрацоўкі, сталоўка, хлебанарыхтоўчае прадпрыемства, сярэдняя школа, бібліятэка.
Афіцыйная назва | Гістарычная назва |
Галубкова вуліца | Сьвянцянская вуліца |
Бяз назвы | Рынак пляц |
Прадпрыемствы харчовай прамысловасьці. Мэтэастанцыя. Пункты мытнага афармленьня Лынтупы-1 і 2.
У пачатку 1990-х гадоў у Лынтупах адкрыўся пашывачны цэх Віцебскай фабрыкі «Сьцяг індустрыялізацыі», пры саўгасе адкрыўся цэх намоткі электраматораў і трансфарматараў, у 1992 годзе дапаможны цэх пашыву дзіцячых куртак.
У Лынтупскай школе дзейнічае музэй «Беларуская хатка» (адкрыўся ў 1992 годзе намаганьнямі М. Нячаевай).
На паўночны захад ад Лынтупаў знаходзіцца курганны могільнік балтаў X—XI стагодзьдзяў
This article uses material from the Wikipedia Беларуская (тарашкевіца) article Лынтупы, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Зьмест даступны на ўмовах CC BY-SA 4.0, калі не пазначанае іншае. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Беларуская (тарашкевіца) (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.