Грузд

Грузд
Падгроб (2009 год)
Клясыфікацыя
Надцарства	Поўнаядравыя
Царства	Грыбы
Падцарства	Найвышэйшыя грыбы
Аддзел	Базыдыяльныя грыбы
Кляса	Пячурыцападобныя
Сямейства	Суравежкавыя
Род	Малачай
Бінамінальная намэнклятура
Russularia

Мікарызаўтваральнік. На 1983 год налічвалася звыш 20 відаў груздоў, якія мелі пашырэньне ў Паўночнай Амэрыцы і Эўразіі. Зь іх у Беларусі сустракалася 8 відаў. Іншы раз утваралі «ведзьміны кругі». Быў ядомым грыбам. Спажываліся салёнымі. Перад засолкай іх вымочвалі цягам 3-х содняў у салёнай вадзе і двойчы адварвалі паўгадзіны, каб пазбавіцца ад гаркаты. Рос скапленьнямі і пладаносіў у ліпені—верасьні.

Пукатая шапка грузда мела прамер да 20 см і часта апушчаны завернуты ўніз край. Пазьней шапка станавілася лейкападобнай. Шчыльная мякаць мела едкі малочны сок, таму грузды вымочвалі ў салёнай вядзе цягам 3-х содняў і двойчы адварвалі цягам 30 хвілінаў перад засолкай. Пласьцінкі былі прырослыя або зыходныя. Цыліндрычная і кароткая ножка была пустой у сьпелых груздоў, акрамя перцавага, які меў суцэльную ножку. Споры былі шарападобнымі або шырокаавальнымі.

Найбольшае пашырэньне ў Беларусі мелі 5 з 8 відаў груздоў.

• Падгроб (узьняты малачай-грузд, хрушчак, хрушч і сапраўдны грузд). Рос вялікімі скапленьнямі пераважна ў бярозавых і яловых лясах. Пладаносіў у ліпені—жніўні. Пукатая, сьлізкая і клейкая шапка з густаапушчаным і завернутым краем мела прамер да 20 см і белы колер. Пазьней шапка з празрыстымі і слабапрыкметнымі канцэнтрычнымі зонамі станавілася лейкападобнай. Сьпелая шапка слаба-жаўтаватае адценьне або жаўтаватыя плямы. Шчыльная і белая мякаць мела вялікую колькасьць белага, вельмі едкага малочнага соку, які даваў лёгкі пах садавіны і жаўцеў на паветры. Зыходныя і частыя пласьцінкі былі белыя і вузкія. Цыліндрычная і пустая ножка з буракаватымі плямамі ў сьпелых грыбоў была пустой. Шырокаэліпсоідныя і бледна-жаўтаватыя споры былі дробнабародаўчатыя, амаль шарападобныя. Споравы парашок быў белым.

 

• Хрушч (ямкавы малачай-грузд і жоўты грузд). Рос скапленьнямі ў вільготных месцах хвойных лясоў. Пладаносіў у ліпені—верасьні. Плоскапукатая і сьлізкая шапка з завернутым або апушчаным краем мела прамер 8—20 см і жоўты колер зь цямнейшымі канцэнтрычнымі зонамі. Пазьней шапка станавілася лейкападобнай. Тоўстая і вельмі шчыльная мякаць мела сьветла-жаўтаватае адценьне і цямнела пры націсканьні і на паветры. Белы, едкі малочны сок мякаці са слабым пахам садавіны станавіўся серна-жоўтым на паветры. Каротказыходныя і частыя пласьцінкі былі вузкімі і белаватымі або жаўтаватымі, а пры націсканьні станавіліся брудна-рудаватымі. Кароткая і тоўстая ножка была цыліндрычнай і роўнай або звужанай да асновы, жаўтаватай ці ледзь бураватай са шматлікімі авальнымі і выцягнутымі бураватымі плямамі-ўмяцінамі. У сьпелых грыбоў ножка станавілася пустой. Амаль шарападобныя і сьветла-вохрыстыя споры былі дробнабародаўчатымі. Споравы парашок меў крэмавае адценьне.

 

• Падбел (асінавы грузд). Сустракаўся ў Віцебскай і Менскай абласьцях. Рос у вільготных лісьцевых лясах. Пладаносіў у жніўні—верасьні. Пукатая і сьлізкая шапка з пушыстым завернутым краем мела прамер 6—20 см і белы колер. Пазьней шапка з чырванаватымі плямамі і слабапрыкметнымі канцэнтрычнымі зонамі станавілася шырокалейкападобнай. Белая мякаць мела вельмі едкі белы малочны сок. Зыходныя і белыя пласьцінкі пазьней станавіліся крэмава-ружаватымі. Цыліндрычная і шчыльная ножка мела слаба-ружовае адценьне. Бясколерныя і шарападобныя споры былі бародаўчатымі.

 

• Чарнуха (чорны грузд). Быў вельмі пашыраным відам. Рос скапленьням ў бярозавых і мяшаных лясах. Пладаносіў у ліпені—верасьні. Пукатая і клейкая шапка з завернутым уніз валасістым краем мела прамер 5—20 см і зеленавата-бурае адценьне, іншы раз амаль чорнае з аліўкавым адценьнем. Пазьней шапка са слабапрыкметнымі канцэнтрычнымі зонамі станавілася шырокалейкападобнай. Белавата-палевая мякаць бурэла на зломе і мела белы едкі малочны сок, які станавіўся бурым на паветры. Частыя і вузкі пласьцінкі былі прырослыя або ледзь зыходныя і белаватыя або жаўтаватыя, а пазьней бурэлі. Цыліндрычная і шчыльная ножка аднаго колеру з шапкай мела плямы-ўмяціны. У сьпелых грыбоў ножка станавілася пустой. Шарападобныя і шырокаавальныя споры былі дробнабародаўчатымі і сьветла-крэмавымі, амаль бясколернымі. Споравы парашок меў крэмава-жаўтаватае адценьне.

 

• Гаркач (кароўка, перцавы грузд і малачай). Рос скапленьнямі ў лісьцевых лясах, пераважна дубровах. Пладаносіў у ліпені—жніўні. Пукатая і матавая шапка з завернутым уніз або тонкаапушчаным краем мела прамер 7—20 см была амаль гладкай і белай. Пазьней шапка станавілася лейкападобнай, часта з жаўтавата-бураватымі або шараватымі плямамі. Вельмі шчыльная і белая мякаць зь вялікай колькасьцю белага пякучага малочнага соку мела блакітна-зеленаватыя плямы з зломе. Малочны сок на зломе быў жаўтавата-зеленаватым. Мякаць мела пах, падобны да жытняга хлеба. Каротказыходныя і частыя пласьцінкі былі вузкімі і белымі да вохрыста-белых з блакітна-зеленаватымі плямамі на зломе. Часам пласьцінкі мелі кроплі малочнага соку, якія станавіліся зеленавата-шэрымі пры высыханьні. Цыліндрычная і суцэльная ножка была вельмі шчыльнай, гладкай і брудна-белаватай або белай, часта з жаўтаватымі плямамі і іншы раз завостранай да асновы. Шырокаавальныя і дробнабародаўчатыя споры былі бясколернымі. Выкарыстоўваўся ў народнай мэдыцыне для лячэньня ныркава-каменнай хваробы.

Іншымі прысутнымі ў Беларусі відамі груздоў былі: дубовы малачай-грузд, скрыпун (машастовы малачай-грузд) і пэргамінавы малачай-грузд.

 

Грузды ўжывалі марынаванымі і засоленымі. Для выдаленьня вельмі горкага малочнага соку іх папярэдне вымочвалі ў салёнай вадзе цягам 3-х содняў і пры гэтым ваду пэрыядычна зьлівалі. Пасьля вымочваньня грузды прамывалі, наразалі і двойчы адварвалі цягам 30 хвілінаў. Далей іх салілі і раскладвалі па чыстых слоіках, пры гэтым чаргавалі з часнаком і лісьцем хрэну. Разам з тым, закрываць салёныя грузды ня раілі.