Mozilla Firefox (па-беларуску: «Вогненая лісіца», «Мазіла Файрфокс», «Вогнеліс»; арыгінальнае вымаўленьне паводле міжнароднага фанэтычнана альфабэту: [moʊˈzɪlə ˈfaɪɹfɑks]) — браўзэр, які распаўсюджваецца пад вольнай ліцэнзыяй. Першы браўзэр з адкрытым зыходным кодам, які дамогся такой папулярнасьці. Firefox зьяўляецца нашчадкам праекту Mozilla. Вызначаецца гнуткай канфігурабельнасьцю, вялікай колькасьцю дадаткаў для вырашэньня розных задачаў карыстальніка. Мае дадаткі для фільтрацыі непажаданага зьместу, он-лайнавага перакладу, вывярэньня правапісу, узаемадзеяньня з блог-рухавікамі ды інш.
Mozilla Firefox | |
Распрацоўка | Mozilla Corporation |
---|---|
Апошняя вэрсія | 120.0.1 (30 лістапада 2023 г. ) |
АС | кросплятформенная |
Тып | браўзэр |
Ліцэнзія | Mozilla Public License/GPL/LGPL |
Афіцыйная старонка | www.mozilla.com |
Вэрсія для настольных кампутараў выпускаецца пад апэрацыйныя сыстэмы Windows, MacOS, Linux. Асобна выпускаюцца вэрсіі для Android ды iOS. Існуюць вэрсіі для OS/2, FreeBSD, OpenBSD, Solaris і іншых апэрацыйных сыстэмаў. Падтрымка NetBSD ажыцьцяўляецца энтузіястамі.
Firefox зьяўляецца адным з найбольш гнуткіх браўзэраў, мае шырокія магчымасьці наладаў: карыстальнік можа ўсталёўваць дадатковыя тэмы, якія зьмяняюць зьнешні выгляд праграмы, і дадаткі, якія дадаюць новую функцыянальнасьць.
Сярод адметных асаблівасьцяў можна вылучыць:
Правільнасьць найменьня некаторых асаблівасьцяў «адметнымі» (эксклюзіўнымі для гэтага браўзэра, або ўпершыню ўжытыя менавіта ў ім) зьяўляецца чыньнікам спрэчак ды інтэрнэт-дыскусіяў. З ростам папулярнасьці Firefox і павышэньнем цікавасьці хакераў, заяўленая стваральнікамі павышаная бясьпека стала нярэдка аспрэчвацца (зрэшты, некаторыя гучныя заявы на небясьпечнасьць апынуліся фікцыяй).
За выключэньнем адладчыка DOM, здольнага паведаміць карыстальніку пра памылку ў сынтаксісе загружанае старонкі і паказаць нумар радка, якая зьмяшчае памылку, прыладаў для вэб-распрацоўніка ў базавай канфігурацыі Firefox няма. Аднак, існуе мноства пашырэньняў, якія рэалізуюць неабходную функцыянальнасьць для вэб-распрацоўнікаў. У прыватнасьці:
Адлюстраваньне кантэнту адразу дазваляе камфортна працягваць сэрфінг нават пры няпоўнай загрузцы старонкі, што асабліва прыкметна пры марудным злучэньні і вялікай колькасьці ўкаранёных аб’ектаў. Пры распрацоўцы Firefox адмысловая ўвага надавалася падтрымцы стандартаў W3C.
Адкрыты зыходны код прадукта дае яму дадатковыя плюсы для карыстальніка — напрыклад магчымасьць упэўніцца (пры наяўнасьці пэўнага досьведу) у адсутнасьці «закладкаў», перарабіць браўзэр «пад сябе», і нават самастойна выправіць памылкі.
Першапачаткова рухавік Gecko прызначаўся для браўзэра Netscape 6 у якасьці замены старога рухавіка Netscape Communicator 4, які выкарыстоўваўся з 1997 году. Для адладкі рухавіка была створаная адкрытая праграма Mozilla Suite, на якой і адладжвалі Gecko. У 2004 годзе Mozilla Suite была разабраная на браўзэр Mozilla Firefox, кліент электроннае пошты Mozilla Thunderbird, WYSIWYG HTML рэдактар NVU, каляндар Sunbird і IRC-кліент Chatzilla, які быў выпушчаны ў выглядзе дадатку да браўзэра Mozilla Firefox. Нумар вэрсіі рухавіка Gecko адпавядае вэрсіі Mozilla Firefox, Mozilla Thunderbird і SeaMonkey.
у 2002 годзе браўзэр быў вядомы як Phoenix і да 2004 году як Firebird. Напярэдадні выпуску вэрсіі 1.0 9 лістапада 2004 году браўзэр атрымаў ухвалу ад шматлікіх мэдыявыданьняў, у тым ліку «Forbes» і «The Wall Street Journal». У першыя 99 дзён пасьля выпуску Firefox, яго спампавалі больш як 25 мільёнаў чалавек, пасьля чаго Firefox стаў адным з самых папулярных вольных прыкладаньняў з адкрытым кодам, асабліва сярод хатніх карыстальнікаў. 19 кастрычніка 2005 году Firefox быў загружаны ў стомільённы раз, усяго толькі праз 344 дня пасьля выпуску вэрсіі 1.0. Па стане на лістапад 2005 Firefox займаў ужо 9,4% на сусьветным рынку інтэрнэт-браўзэраў, а да сярэдзіны 2006 году доля Mozilla Firefox складала, паводле розных зьвестак, ад 11 да 15%, моцна пацясьніўшы пазыцыі браўзэра Internet Explorer, які выкарыстоўвала большасьць карыстальнікаў.
30 лістапада 2005 году выйшаў Firefox 1.5. Прыхільнікі Firefox сьцьвярджаюць, што ў адрозьненьне ад самага распаўсюджанага на пачатак 2005 браўзэра Internet Explorer шостай вэрсіі, убудаванага ў Windows, Firefox забясьпечвае больш высокі ўзровень бясьпекі карыстальніка, здольны абараняць яго ад дакучлівае рэклямы, валодае шэрагам новых магчымасьцяў.
25 кастрычніка 2006 году выйшаў Firefox 2.0, які ў 2008 годзе заняў 18% сусьветнага рынка браўзэраў. Ён быў пабудаваны на базе ўдасканаленага рухавіка Firefox 1.5 — Gecko 1.8.1. Другое выданьне выйшла з наступнымі дасканаленьнямі:
Мазіла спыніла падтрымку другога выданьня 19 сьнежня 2008 году.
Гэта вэрсія выйшла 17 чэрвеня 2008 году. За першыя суткі праграму загрузілі 8 002 530 чалавек, што сталася сусьветным рэкордам, які засьведчылі прадстаўнікі «Кнігі рэкордаў Гінэса». Колькасьць запамповак выданьня 3.0.11 за першыя суткі, 16 чэрвеня 2009 году, пераваліла за 150 мільёнаў. Для новае вэрсіі значна перапрацавалі рухавік, на зьмену Gecko 1.8.1 прыйшла вэрсія 1.9, якая праходзіць тэст Acid2. У новай вэрсіі:
30 чэрвеня 2009 году Мазіла выпусьціла Firefox 3.5 з наступнымі зьменамі:
Наступнай галоўнай вэрсіяй пасьля 3.6 стала вэрсія 4.0, якая была выпушчаная 22 сакавіка 2011 г.
21 чэрвеня 2011 году выйшла Mozilla вэрсіі 5.0. Гэта была першая вэрсія г. зв. паскоранага цыклю выпускаў (па-ангельску: Rapid release). У гэтай вэрсіі дадалася падтрымка анімацыі CSS, загалоўвак «не адсочваць» быў зьменены, каб палепшыць магчымасьць выяўленьня, наладжаная лёгіка пасіўнага злучэньня па пратаколе HTTP для паскарэньня хуткадзейнасьці, паляпшэньне прамалёўкі канвы, працы з JavaScript, памяцьцю ды сецівам. Палепшаная падтрымка стандартаў HTML5, XHR, MathML, SMIL ды канвы. Палепшаная праверка правапісу для некаторых моваў. Палепшаная інтэграцыя з асяродзьдзем у Linux. Забароненая магчымасьць кантэнту, які выкарыстоўвае тэхналёгію WebGL, загружаць тэкстуры з чужых дамэнаў. Для фонавых укладак значэньне парамэтраў setTimeout ды setInterval зьмененае да 1000 мс для паляпшэньня хуткадзейнасьці. Выпраўленыя некалькі праблем са стабільнасьцю.
Firefox вэрсіі 6 выйшаў 16 жніўня 2011. У шостай вэрсіі пачаў падсьвечвацца дамэн у адрасным радку. Паменшаны час запуску з выкарыстаньнем Panorama.
Firefox вэрсіі 7.0 выйшаў 27 верасьня 2011. Палепшаная апрацоўка памяці. Дададзены новы мэханізм рэндэрынгу для паскарэньня апэрацыяў з канвой у сыстэмах, якія працуюць пад Windows. Зьмены закладак ды пароляў цяпер амаль імгненна сынхранізуюцца, калі выкарыстоўваецца Firefox Sync. Цяпер прэфікс http:// URL па змоўчаньні схаваны, спыненая падтрымка пратаколу Gopher. Дададзеная падтрымка для text-overflow: ellipsis. Дададзеная падтрымка для спэцыфікацыі Web Timing. Палепшаная падтрымка MathML. Пратакол WebSocket абноўлены ад вэрсіі 7 да вэрсіі 8. Дададзеная сыстэма добраахвотнай перадачы інфармацыі пра хуткадзейнасьць Mozilla для паляпшэньня наступных вэрсіяў Firefox. Выпраўленыя некалькі праблем са стабільнасьцю.
Выйшла 8 лістапада 2011. Адключаная падтрымка дадаткаў, усталяваных іншымі праграмамі, па змоўчваньні.
Mozilla Firefox 9 выйшаў 20 сьнежня 2011. Палепшаны інтэрфэйс Type, што паскорыла працу JavaScript.
Mozilla Firefox 10 выйшаў 31 студзеня 2012. У ім кнопка "Наперад" не паказвалася, пакуль карыстальнік не вяртаўся на папярэднюю старонку; большасьць дадаткаў цяпер падтрымліваліся па змоўчваньні; рэалізаваная функцыя згладжваньня ў WebGL; дададзеная падтрымка CSS3 3-мерных трансформэраў. Вэрсія 10.0.7 зьяўлялася выпускам з працягнутым тэрмінам падтрымкі спэцыяльна для арганізацый (ESR).
Mozilla Firefox 11 выйшаў 13 сакавіка 2012. У ім зьявілася магчымасьць пераносіць закладкі, гісторыю ды кукі з Google Chrome; пераносіць дадаткі на іншыя кампутары; дададзеная падтрымка CSS уласьцівасьці text-size-adjust.
Вэрсія Mozilla Firefox 12 выйшла 22 красавіка 2012. У ёй спрошчаны працэс абнаўленьня праграмы ў Windows; дададзеная нумарацыя радкоў у выточніку старонак html.
Вэрсія 13 выйшла 4 чэрвеня 2012. У ёй пры адкрыцьці новай укладі зьяўляўся сьпіс старонак, на якія карыстальнік найчасьцей заходзіў; на пачатковай старонцы паскораны доступ да закладак, гісторыі, наладак ды інш.; спыненая падтрымка Windows 2000
Вэрсія 14.0.1 выйшла 17 ліпеня 2012, у ёй пачаў выкарыстоўвацца пратакол HTTPS у пошукавых запытах да Google; рэалізаваны рэжым поўнага экрану на Mac OS X Lion; дададзеная магчымасьць загрузкі плагінаў пасьля пстрычкі; дададзеная магчымасьць аўтаматычнага заканчэньня адрасоў.
Mozilla Firefox 15.0 выйшла 28 жніўня 2012. У вэрсіі Aurora і бэта-вэрсіі гэтага выпуску была дададзеная убудаваная падтрымка PDF. Дададзеная падтрымка сеткавага пратаколу SPDY вэрсіі 3; палепшаны WebGL, у тым ліку сьцісканьне тэкстур для вышэйшай хуткасьці.
У вэрсіі Firefox 16.0 для Mac OS X па змоўчваньні ўключаная папярэдняя падтрымка VoiceOver. У Windows, Linux ды Mac дададзеная падтрымка web app.
Вэрсія 17 выпушчаная 20 лістапада 2012. У ёй дададзеная першая вэрсія Social API і падтрымка Facebook Messenger; уведзеная неабходнасьць пстрычкі для запуску плагінаў (у мэтах бясьпекі); спыненая падтрымка Mac OX X 10.5.
Вэрсія 18 выпушчаная 8 студзеня 2013. У ёй паскораны JavaScript шляхам выкарыстаньня кампілятара IonMonkey; дададзеная падтрымка для экрана Retina у OS X вэрсіі 10.7 і вышэй; дададзеная папярэдняя падтрымка WebRTC.
Вэрсія 19 выпушчаная ў лютым 2013 году для Windows, Mac, Linux ды Android. У гэтай вэрсіі дададзены прагляд PDF.
Першае выданьне Mozilla Firefox падтрымлівала інтэрфэйс на 31 мове, другое — 35 моваў (у тым ліку на беларускую), вэрсія 3.5 мела пераклады на 65 моў. У вэрсіі 16 дададзеная лякалізацыя на ачолі ды казаскай.
З 2 лістапада 2003 году, ад выданьня 0.7, ажыцьцяўляўся саматужны пераклад праграмы на беларускую мову. З чэрвеня 2007 году, ад выданьня 2.0.0.4, яна афіцыйна падтрымліваецца па-беларуску. З студзеня 2017 году, ад выданьня 51.0, яна афіцыйна не падтрымліваецца па-беларуску.
У 2010 год Mozilla Firefox стаў найпапулярнейшым браўзэрам у Эўропе. Колькасьць спампоўваньняў Mozilla Firefox перасягнула мільярд 31 ліпеня 2009. У 2021 годзе Mozilla Firefox займаў чацьвёртае месца ў сьвеце паводле колькасьці карыстальнікаў (3,9 %).
This article uses material from the Wikipedia Беларуская (тарашкевіца) article Mozilla Firefox, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Зьмест даступны на ўмовах CC BY-SA 4.0, калі не пазначанае іншае. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Беларуская (тарашкевіца) (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.