Ю́ры Радзіві́л (мянушкі Віктар, Пераможца, Літоўскі Геркулес; каля 1480 — красавік 1541) — дзяржаўны і вайсковы дзяяч Вялікага Княства Літоўскага.
Падчашы вялікі літоўскі (1509—1517), ваявода кіеўскі (1510/1511—1514), гетман польны літоўскі (1520—1523), кашталян троцкі (1522—1527) і віленскі (з 1527), маршалак дворны літоўскі (з 1528), гетман вялікі літоўскі (з 1531). Заснавальнік біржанска-дубінкаўскай (таксама вядомай як пратэстанцкай) лініі роду Радзівілаў. Здабыў шырокую вядомасьць дзякуючы сваім вайсковым дасягненьням (атрымаў перамогу ў 30 бітвах) і мастацтву палітыка.
Юры Радзівіл «Геркулес» | |
Герб «Трубы» | |
Асабістыя зьвесткі | |
---|---|
Нарадзіўся | 1480 |
Памёр | красавік 1541 |
Род | Радзівілы |
Бацькі | Мікалай Радзівіл «Стары» Соф’я з Манівідаў |
Жонка | Барбара з Кішкаў Барбара з Колаў |
Дзеці | ад 2-га шлюбу: Мікалай, Ганна Альжбета, Барбара |
Дзейнасьць | дыплямат |
Быў адным з найбагацейшых магнатаў Вялікае Княства. Валодаў маёнткамі Сьвірам, Міхалішкамі, Жупранамі, Барунамі, Геранёнамі ў Ашмянскім павеце, Індурай, Котрай, Таболай у Гарадзенскім, Жырмунамі, Дакудавым, Сяльцом і Зблянамі ў Лідзкім, Уселюбам і Ліпскам у Наваградзкім, Вязыньню, Налібакамі і Каменем Харэцкім у Менскім паветах, вялікай колькасьцю маёнткаў на тэрыторыі сучаснай Летувы. З 1500-х гадоў быў старостам-намесьнікам вяленскім, майшагольскім, мерацкім, уцянскім, мазырскім (1511—1514), гарадзенскім (з 1514), беліцкім (з 1528), валынскім, лідзкім, скідальскім, крынкаўскім і азёрскім.
З шляхецкага роду Радзівілаў гербу «Трубы», сын Мікалая Радзівіла «Старога», ваяводы віленскага і канцлера вялікага літоўскага, і Соф’і з Манівідаў. Меў братоў Мікалая, князя Сьвятой Рымскай імпэрыі на Гонядзях і Мядзелах, ваяводу віленскага і канцлера вялікага літоўскага, Яна, кашталяна троцкага, Войцеха, біскупа віленскага, і сястру Ганну, жонку Конрада III Рудога, апошнюю ўдзельную мазавецкую княгіню.
З 1508 году браў удзел у вайне з Масковіяй. У 1511 годзе з слуцкім князем Юрыем Алелькавічам разьбіў крымскіх татараў ва ўрочышчы Рутцы за 20 міляў ад Кіева. 28 красавіка 1512 году браў удзел у пераможнай бітве з татарамі пад Лапушнай (каля ўкраінскага Вішняўцу). У Аршанскай бітве 1514 году камандаваў лёгкай коньніцай на левым флянзе. У 1517 годзе браў удзел у паходзе пад Пскоў, а ў 1519 годзе — у баёх з маскоўскім войскам каля Крэва. У 1519—1521 годзе браў удзел у вайне супраць Тэўтонскага ордэну. На чале невялікага корпусу ўзяў некалькі ордэнскіх замкаў — Голянд, Квідзын, Мелшак, Любаву, Брандэнбург і іншыя. 27 студзеня 1527 году разам з Канстантынам Астроскім разьбіў татараў у бітве на рацэ Альшаніцы за места Канеў. Камандаваў войскам Вялікага Княства ў вайне супраць Маскоўскай дзяржавы 1534—1537 гадоў. У 1535 годзе войска на чале зь Юрыем Радзівілам і каронным вялікім гетманам Янам Тарноўскім вызваліла Гомель і Старадуб.
За шматлікія перамогі над ворагамі атрымаў мянушку «Геркулес», таксама быў называны «Віктар» (лац. Victor — пераможац).
У 1509 годзе атрымаў урад падчашага вялікага літоўскага, у 1510 або 1511 годзе стаў ваяводам кіеўскім. У 1520 годзе атрымаў булаву гетмана польскага літоўскага. У 1522 годзе стаў кашталянам троцкім, у 1527 годзе — віленскім, у 1528 годзе — маршалкам дворным літоўскім. У 1526 годзе, будучы сябрам Рады магнатаў, зьвярнуўся да вялікага князя Жыгімонта Старога з прапановаю аднаўленьня Каралеўства Літвы пад кіраваньнем гаспадарскага сына Жыгімонта Аўгуста. У 1531 годзе атрымаў булаву гетмана вялікага літоўскага. У 1530-х гадох разам з сваім братам Янам амаль цалкам кантраляваў унутраныя справы Літвы.
Першы раз ажаніўся з Барбарай Кішчанкай (пам. 1513), другі — каля 1515 году з Барбарай, дачкой ваяводы падольскага Паўла Колы. У другім шлюбе нарадзіліся дзеці:
У апошнія гады цяжка хварэў, памёр незадоўга да Вялікдня (17 красавіка 1541).
У картцы да артыкула прыводзіцца партрэт 1-й паловы XVII ст. пэндзля невядомага мастака зь Нясьвіскай партрэтнай галерэі, які цяпер захоўваецца ў Нацыянальным мастацкім музэі Беларусі.
This article uses material from the Wikipedia Беларуская (тарашкевіца) article Юры Радзівіл «Геркулес», which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Зьмест даступны на ўмовах CC BY-SA 4.0, калі не пазначанае іншае. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Беларуская (тарашкевіца) (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.