Шумэр

Існавала ў 4—2 тыс. да н. э. Старажытныя паселішчы на гэтых землях вядомыя з 4 тыс. да н. э. У 2-й пал. 4 тыс. да н. э. заселена шумэрамі, якія заснавалі тут гарады-дзяржавы: Кіш, Лагаш, Ума, Ур, Урук і інш.

На думку шэрагу сучасных гісторыкаў, першыя сталыя паселішчы шумэраў на поўдні Мэсапатаміі зьявіліся паміж 5500 і 4000 гадамі да н. э., пра што сьведчаць назвы гарадоў, рэкаў і іншых геаграфічнвых назваў на шумэрскай мове, якая ўяўляе сабой аглютынатыўны ізалят.

Гэтыя пасяленцы, былі яны шумэрамі ці не, зьяўляліся носьбітамі культуры Ўбэйд, якая ў сваю чаргу разьвілася з Самарскай культуры паўночнай часткі Мэсапатаміі. Не зважаечы на тое, што ўбэйдыйцы не згадваюцца ні ў адным шумэрскім тэксце, менавіта іх сучасныя гісторыкі лічаць першая цывілізацыйная сілай у Шумэры, бо яны асушвалі балоты, займаліся сельскай гаспадаркай, гандлем і рамёствамі, у тым ліку ткацтвам, вытворчасьцю вырабаў са скуры і мэталаў, ганчарнай справай, узводзілі будынкі з каменьню.

Асноўныя заняткі насельніцтва: рыбалоўства, земляробства, жывёлагадоўля, рамёствы. Эканоміка Шумэра была заснавана на ірыгацыйным земляробстве: у абшчынных, храмавых і буйнаўласьніцкіх гаспадарках выкарыстоўвалася праца вольных абшчыньнікаў, кліентаў, рабоў.

• Беларуская Савецкая Энцыклапедыя. У 12 т. Т.11. Футбол — Яя; Дадатак / Беларуская Савецкая Энцыклапедыя; Рэдкал.: П. У. Броўка (гал. рэд.) і інш. — Мн.: Бел.Сав.Эн., 1974. — 656 с.: іл., карты.
• БелЭн у 18 т. Т. 17. — Мн., 2003.

• Старажытная шумэрская гісторыя. (анг.)