Полацак Сабор Узьвіжаньня Сьвятога Крыжа

Помнік гісторыі
Царква Ўзьвіжаньня Сьвятога Крыжа
Царква Ўзьвіжаньня Сьвятога Крыжа
Краіна	Беларусь
Места	Полацак
Каардынаты	55°30′15″ пн. ш. 28°46′48″ у. д. / 55.50417° пн. ш. 28.78° у. д. / 55.50417; 28.78 28°46′48″ у. д. / 55.50417° пн. ш. 28.78° у. д. / 55.50417; 28.78
Эпархія	Полацкая япархія
Архітэктурны стыль	нэабізантыйскі стыль[d]
Аўтар праекту	Уладзімір Фёдаравіч Коршыкаў[d]
Сайт	spas-monastery.by
Царква Ўзьвіжаньня Сьвятога Крыжа на мапе Беларусі Царква Ўзьвіжаньня Сьвятога Крыжа
Царква Ўзьвіжаньня Сьвятога Крыжа на Вікісховішчы

Царква саборная Ўзьвіжаньня Сьвятога Крыжа — помнік гісторыі канца XIX стагодзьдзя (мураўёўка) у Полацку. Знаходзіцца ў цэнтры комплексу Спаса-Эўфрасіньнеўскага манастыра. Дзее. Твор архітэктуры расейскай эклектыкі. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

 

Мураваную саборную царкву Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі (Маскоўскай царквы) пасярод Спаса-Эўфрасіньнеўскага манастыра збудавалі ў 1893—1897 гадох паводле праекту губэрнскага архітэктара Ўладзімера Коршыкава. Царкву ўрачыста заклаў 23 траўня 1893 году Антанін (Дзяржавін), япіскап полацкі і віцебскі.

У 1990 годзе праводзілася рэстаўрацыя сабора.

Прыклад расейска-бізантыйскага кірунку эклектычнай царкоўнай архітэктуры Расейскай імпэрыі. Амаль цэнтрычны крыжовы ў пляне аб’ём завяршаецца 5 паўсфэрычнымі купаламі з пазалочанымі крыжамі. Цэнтральны купал-шалом на высокім 12-гранным сьветлавым барабане падтрымліваецца кутнімі 8-граннымі вежамі з такімі ж купальнымі пакрыцьцямі. Тры ўваходы вылучаюцца асобнымі прытворамі-рундукамі. Паўкруглая апсыда мае 2 ярусы, верхні зь якіх завяршаецца конхавым купалам, з бакоў далучаюцца 2 нізкія рызьніцы. На фоне русту фасадаў вылучаюцца вузкія высокія аркавыя аконныя праёмы, зтроеныя ў цэнтры і здвоеныя з бакоў. У дэкаратыўнай аздобе фасадаў выкарыстоўваюцца закамары, аркавыя ўваходныя парталы, паўкалёнкі, круглыя мэдальёны. Верхам фасадаў праходзяць прафіляваныя карнізы і зубчастыя фрызы. Гмах царквы стаіць на высокім філёнгавым цокалі, што надае будынку ўражлівую манумэнтальнасьць.

Інтэр’ер мае спрошчаную архітэктуру. Унутраная прастора разьвіваецца ў сфэрычнае падкупальле, сьветлавы барабан якога падтрымліваецца празь ветразі 4 магутнымі крыжовымі ў сечыве пілёнамі. На магутнай арцы прытвора трымаецца галерэя хораў. Такімі ж аркамі адкрываюцца ў прастору сяродкрыжжа бакавыя прыдзелы і апсыда, якая асьвятляецца круглым акном-люкарнай, вылучаецца драўляным 1-ярусным іканастасам спрошчанай мастацкай трактоўкі. Падлога выкладаецца мармуровымі плітамі.

Гістарычныя здымкі і графіка

• Старыя здымкі і графіка
•  
  1894 г.
•  
  М. Міронаў, 1910 г.
•  
  М. Міронаў, 1910 г.
•  
  1910 г.

•  
  4 чэрвеня 1910 г.
•  
  1916 г.
•  
  да 1918 г.
•  
  да 1918 г.

Сучасныя здымкі

• Сучасны стан
•  
  Агульны выгляд
•  
  Галоўны фасад
•  
  З боку апсыды
•  
  У сылюэце манастыра

• Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Менск: Беларус. энцыкл., 1993. — 620 с.: іл. ISBN 5-85700-078-5.
• Кулагін А. Праваслаўныя храмы Беларусі: Энцыкл. даведнік. — Менск: Беларуская Энцыкляпэдыя, 2007.— 653 с.: іл. ISBN 978-985-11-0389-4.

Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь, шыфр  210Г000621

• Царква Ўзьвіжаньня Сьвятога Крыжа ў Полацку, Radzima.org