Тэлефон (далягук, па-грэцку: τῆλε, «далёка», і φωνή, «гук») — сродак камунікацыі, які перадае і атрымлівае гук, галоўным чынам — чалавечае маўленьне.
У разьвітым сьвеце зьяўляецца адной з самых звычайных бытавых прыладаў, зьяўляецца адным з найгалоўнейшых сродкаў камунікацыі для бізнэсу, прамысловасьці і дзяржаўнага кіраваньня. Слова «тэлефон» было запазычана ў мноства моваў ва ўсім сьвеце і шырока пазнавальнае з-за свайго падабенства ва ўсіх мовах.
Асноўны прынцып дзеяньня тэлефону заключаецца ў пераўтварэньні гукавых хваляў у электрычныя сыгналы і наадварот — сыгналы ў гукі. Гэтыя сыгналы распаўсюджваюцца праз тэлефонныя сеткі, часта канвэртуюцца ў электронныя і/ці аптычныя сыгналы — гэтым чынам амаль кожны тэлефон у сьвеце можа скантактавацца зь любым іншым. У кодавай табліцы Юнікод маюцца графічныя сымбалі для падкрэсьленьня інфармацыі, датычнай тэлефонаў: ℡(U+2121), ☎(U+260E), ☏(U+260F) і ✆(U+2706).
Агулам, тэлефонам можна назваць усё, што перадае гук на вялікія адлегласьці. Першыя правобразы тэлефонаў былі мэханічнымі прыладамі, якія ў адрозьненьні ад сучасных тэлефонаў перадавалі мэханічныя хвалі (якімі зьяўляецца і гук), у той час як зараз тэлефоны маніпулююць электрамагнітнымі.
Згодна зь лістом да Peking Gazette, у 968 годзе ў Кітаі выкарыстоўваўся аналяг тэлефону, які перадаваў гук праз трубы. Вядомы доўгі час і вяровачны тэлефон, у якім дзьве дыяфрагмы былі зьвязаныя вяроўкай, празь якую ваганьні адной дыяфрагмы перадаваліся да другой.
Тэлефон стаўся лягічным працягненьнем стварэньня і ўдасканаленьня электрычнага тэлеграфу. Гэтак, каталёнскі навукоўца Франсэск Сальва і Кампіліё(es) стварыў у 1804 годзе электрахімічны тэлеграф. Электрамагнітны тэлеграф быў быў створаны Паўлам Шылінгам у 1832 годзе. Іншы аналягічны тэлеграф у 1833 годзе распрацавалі Карл Фрыдрых Гаўс і Вільгельм Вэбэр.
Першы камэрцыйны тэлеграф быў выраблены Вільямам Кукам і выкарыстоўваўся на чыгунцы Great Western Railway у Вялікабрытаніі. Тэлеграфная лінія працягнулася на 13 км ад лёнданскай станцыі Пэдынгтан да Вэст-Дрэйтан (зараз захад Лёндану). Ён пачаў працу 9 красавіка 1839 году.
Незалежна ад брытанскай разробкі іншы электрычны тэлеграф быў разроблены і запатэнтаваны ў ЗША ў 1837 годзе Сэм’юэлам Морзэ. Альфрэд Вэйл, ягоны асыстэнт, і сам Морзэ распрацавалі адмысловы альфабэт кадаваньня, які атрымаў назву азбука Морзэ. Першая амэрыканская тэлеграмма была адпраўленая Морзэ 6 студзеня 1838 году па 2-мільным кабэлі.
На працягу другой паловы XIX стагодзьдзя асноўнай задачай стала зрабіць магчымым адначасовую перадачу некалькіх паведамленьняў шляхам мадуляцыі сыгналаў. Аднымі з дасягнуўшых мэты былі Аляксандар Бэл і Томас Эдысан. Іх спробы стварэньня акустычнага (гарманічнага) тэлеграфу дзеля больш таннай тэлеграфіі ў выніку прывялі да стварэньня тэлефону, размоўнага тэлеграфу. 13 ліпеня 1876 году Аляксандар Бэл атрымаў патэнт на прыбор перадачы па дроце гукавога паведамленьня пры дапамозе электрычнасьці.
Разьвіцьцё тэлекамунікацыйных і сеціўных тэхналёгіяў прывяло да стварэньня лічбавых тэлефонных сетак на аснове IP пад агульнай назвай VoIP (па-ангельску: Voice over Internet Protocol — літаральна «Голас праз Інтэрнэт-пратакол»). Да студзеня 2005 году ў Японіі і Паўднёвай Карэі каля 10% карыстальнікаў перайшлі на новую лічбавую тэхналёгію.
У аснове IP-тэлефаніі ляжыць перадача зашыфраваных пакетаў праз IP-сеткі ад апаратных IP-тэлефонаў ці сафтфонаў (праграмных рэалізацыяў IP-тэлефонаў). З надыходам бесправадных сетак у IP-тэлефаніі зьявілася магчымасьць стаць канкурэнтам мабільнай тэлефоннай сувязі з-за танных ці навогул бясплатных кропак Wi-Fi.
Між тым, гэтая тэхналёгія мае сваі недахопы. Напрыклад, хоць падобныя прылады і абсталяваныя ў большасьці выпадкаў запаснымі акумулятарамі, яны працуюць ад сетак электраперадач, і ў самы патрэбны момант (няштатныя сытуацыі, катастрофы) тэлефон можа апыніцца ў непрацоўным стане, тады як звычайныя тэлефоны працуюць ад току, які падаецца праз тэлефонную лінію.
Напрыканцы 2006 году ў сьвеце было 4 млрд абанэнтаў, што ўключала 1,27 млрд карыстальнікаў фіксаванай сувязі і 2,68 млрд карыстальнікаў мабільных сетак.
У некаторых краінах суіснуюць некалькі тэлефонных апэратараў (у бізнэс-сфэры звычайна «тэлекомы»), паміж якімі існуе рэальная канкурэнцыя. У вышэй пазначаным асноўным артыкуле адлюстраваныя толькі тыя апэратары, якія маюць у актывах уласнае наладкаваньне і інфраструктуру, а ня тыя, якія арэндуюць.
Тэлефон — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў
This article uses material from the Wikipedia Беларуская (тарашкевіца) article Тэлефон, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Зьмест даступны на ўмовах CC BY-SA 4.0, калі не пазначанае іншае. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Беларуская (тарашкевіца) (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.