Тула: горад у Расеі

Адміністрацыйны цэнтар Тульскай вобласьці. Насельніцтва на 2021 год — 467 955 чал. Знаходзіцца за 193 км на поўдзень ад Масквы. Вузел чыгунак і аўтамабільных дарог.

Тула
рас. Тула
У цэнтры места
Герб Тулы Сьцяг Тулы
Першыя згадкі:	1146
Краіна:	Расея
Суб’ект фэдэрацыі:	Тульская вобласьць
Кіраўнік:	Olga Slyusareva[d]
Плошча:	146 км²
Насельніцтва:	▼466 609 чал. (1 студзеня 2023)
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	4872
Паштовы індэкс:	300000–300999
Нумарны знак:	71
Геаграфічныя каардынаты:	54°12′0″ пн. ш. 37°37′0″ у. д. / 54.2° пн. ш. 37.61667° у. д. / 54.2; 37.61667 37°37′0″ у. д. / 54.2° пн. ш. 37.61667° у. д. / 54.2; 37.61667
Тула на мапе Расеі Тула
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
http://www.tula.ru/

У XV стагодзьдзі места ўваходзіла ў склад Вялікага Княства Літоўскага і зьяўлялася найбольш усходнім пунктам дзяржавы за ўсю яе гісторыю.

• 1146: першы меркаваны пісьмовы ўспамін пра Тулу ў Ніканаўскім летапісе.
• 1342—1361: у часы залатаардынскай царыцы Тайдулы горадам кіравалі баскакі.
• 1401: у Разанскім княстве.
• 1427: у складзе Вялікага Княства Літоўскага; цэнтар аднайменнай воласьці.
• 1430/32: згадваецца як замак («Tula, Castrum») у сьпісе местаў, якія належылі вялікаму князю Сьвідрыгайлу.
• 1432: з пачаткам фэўдальнай вайны (1432—1439) Вялікае Княства Літоўскае страціла ўладу на Тулай.
• 1461/62: у складзе купленага князем Васілём III Цёмным масіву зямель, імаверна, трапіла да Масковіі.
• 1463, 1507: крымскія ханы Хаджы-Гірэй і Мэнглі-Гірэй перадавалі Тулу вялікім князям літоўскім (магчыма, намінальна).
• 1514—1520: на загад Васіля III у Туле збудавалі мураваную крэпасьць з мэтай умацаваньня маскоўскай улады ў рэгіёне.
• XVI—XVII стагодзьдзі: цэнтар павету Маскоўскай дзяржавы.
• 1605: у Туле знаходзіўся Дзьмітры-Самазванец I, якому прысягнула на вернасьць мясцовае насельніцтва і разанскія служылыя людзі.
• 1607: вытрымала аблогу войска Васіля Шуйскага.
• 1654: у пачатку вайны Расеі з Рэччу Паспалітай маскоўскі цар Аляксей Міхайлавіч загадаў выслаць у Тулу частку палоннай дубровенскай шляхты.
• 1797: цэнтар губэрні.
• 1941: 45 дзён знаходзілася ў нямецкай аблозе.

Клімат

Лета цёплае, зіма халодная. Сярэдняя тэмпэратура студзеня — −9,8 °C, ліпеня — +18,3 °C.

• XIX стагодзьдзе: 1897 год — 115 тыс. чал.
• XX стагодзьдзе: 1923 год — 124 тыс. чал.; 1939 год — 285 тыс. чал.; 1959 год — 351 тыс. чал.; 1972 год — 478 тыс. чал.; 1993 год — 539 тыс. чал.
• XXI стагодзьдзе: 2010 год — 492 тыс. чал.

Чорная мэталюргія, машынабудаваньне і мэталаапрацоўка (ВА: мэталаапрацоўчых заводаў, «Тульскі камбайнавый завод»; заводы: машынабудаўнічы, горнага і транспартнага машынабудаваньня, зброевы, «Штамп» — мотаролеры, самавары і інш.), хімічная (хімічнага валакна, плястмасы і інш.), лёгкая, харчовая прамысловасьць, вытворчасьць будматэрыялаў і музычных прыладаў.

 

• Крэмль (XVI ст.)
• Благавешчанкая царква (1692)
• Усьпенская царква (1762—1764)
• Царква Сьвв. Флёра і Ляўра (1772—1796)
• Усіхсьвяцкі катэдральны сабор (1776—1800)
• Царква Сьв. Дзімітрыя Салунскага (1795—1801)
• Богаяўленскі сабор (1855—1862)
• Шчаглоўскі манастыр (1860—1889)

У месьце знаходзіцца адзіны ў Тульскай вобласьці каталіцкі касьцёл — Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла (1896).

•  
  Крэмль
•  
  Благавешчанская царква
•  
  Усьпенская царква
•  
  Богаяўленскі сабор
•  
  Шчаглоўскі манастыр
•  
  Катэдральны сабор Усіх Сьвятых
•  
  Царква Сьвв. Флёра і Ляўра
•  
  Царква Сьв. Дзімітрыя Салунскага

• Магілёў, Беларусь
• Кутаісі, Грузія
• Олбані, штат Нью-Ёрк, ЗША
• Філінген-Швэнінген, Нямеччына
• Банска Быстрыца, Славаччына

• Эдуард Загарульскі (нар. 1928) — беларускі археоляг, гісторык

• Тульскі трамвай

• Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2010. — Т. 3: Дадатак А — Я. — 690 с. — ISBN 978-985-11-0487-7
• Tuła // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XII: Szlurpkiszki — Warłynka. — Warszawa, 1892. S. 617—619