Рабства

Слова паходзіць ад стараславянскага слова «раб», якім у славянаў называлі працоўнага-чалавека, які выконваў тую ці іншую гаспадарчую працу. Пазьней з пашырэньнем у сьвеце рабаўладаньня, гэтае слова стала ўжывацца ў значэньні — чалавек, які выконвае свае абавязкі прымусова, які знаходзіцца ва ўласнасьці іншых людзей або арганізацыі й якога можна разглядаць як складнік гаспадаркі ў якасьці прылады працы. Раба можна прадаць, абмяняць, забіць бязь ягонай згоды, ён ня мае асабістых правоў.

Рабаўладальніцкія адносіны зьявіліся ў старажытнасьці, калі на Блізкім Усходзе пачалі ўзьнікаць першыя дзяржавы й складаныя гаспадарчыя сыстэмы зь некалькімі ўзроўнямі кіраваньня, то бок храмавыя гаспадаркі. З часам гэты тып адносінаў распаўсюдзіўся па ўсім сьвеце, набыў больш чалавечыя рысы й у рэшце рэшт прывёў да зьяўленьня сучаснай сыстэмы працоўных адносінаў у сусьветнай гаспадарцы. Вялікае значэньне ў працэсе адмены рабаўладаньня ў ягонай антычнай форме згулялі вера, адукацыя й навука ў прыватнасьці зьяўленьне й разьвіцьцё такіх сусьветных веравучэньняў як то хрысьціянства, юдаізм, іслам, будызм і канфуцыянства.

Разам з эканамічным прагрэсам паступова рабства як масавая зьява паступова зьнікла ў большасьці колькі-небудзь разьвітых і густанаселеных краінах, у іншых яно было забаронена з прычыны ўнутранай барацьбы або пад уплывам суседзяў. Зрэшты рабства да гэтага часу існуе ў некаторых кутках сьвету, а як зьява, як нелегальная форма працоўных адносінаў у большасьці краінах сьвету. Гэтае азначае, што рабства, як пэўны тып адносінаў суправаджае сусьветную гаспадарку ў працэсе ейнага разьвіцьця, набываючы вострыя формаў у пэрыяды праблемаў у глябальным грамадзтве.

Адным з гістарычна апошніх прыкладаў масавага клясычнага, то бок легальнага й адкрыта дэкляруемага рабства, было рабства нэграў у заходнеэўрапейскіх калёніях, пераважна ў Амэрыцы ў XVI—XIX стагодзьдзях. Мільёны афрыканцаў вывозіліся з кантынэнту ў іншыя краіны й выкарыстоўваліся як бясплатныя прылады працы, працуючы на ​​плянтацыях, на здабычы карысных выкапняў, у шахтах, а пазьней на мануфактурах. Многія зь іх хутка паміралі, але ўсё роўна эканамічны плён ад падобнай эксплюатацыі быў велізарным нягледзячы на сумленьне й дэкляруемае хрысьціянамі чалавекалюбства. Каталіцкая царква заплюшчвала вочы на ​​рабства ў краінах Лацінскае Амэрыкі, бо сама выкарыстоўвала рабоў у схаванай форме. Рабства ў Брытанскай імпэрыі афіцыйна было забаронена ў 1833 годзе, у ЗША ў пачатку грамадзянскай вайны 1861—1865 гадоў (19 чэрвеня 1862 г.). Працягвае надалей існаваць нелегальна.

У сучасным разуменьні тэрмін «рабства» часам выкарыстоўваецца для абазначэньня сумежных катэгорыяў гвалтоўнага прымусу людзей для выкананьня пэўнай працы. У гэтым сэнсе праваабарончыя арганізацыі распрацавалі пэўныя крытэры вызначэньня сучаснага рабства.

У Беларусі заканадаўства дапускала рабства да Статуту Вялікага Княства Літоўскага 1588 году. Артыкул 11 Разьдзелу XII Статуту называўся «Чалавек вольны ні за якое злачынства не павінен быць аддадзены ў няволю». Артыкул 21 «Хто можа быць нявольнікамі» Разьдзелу XII адзначаў: «Нявольнікамі надалей не павінныя быць зь іншых прычынаў, як толькі палонныя, а іншая чэлядзь нявольная і таксама дзеці, нашчадкі палонных павінныя быць пасаджаныя на землях і разумецца павінныя як вотчычы» (пчаляры).

За 2002—2014 гг. у краіне ўстанавілі 5102 ахвяраў гандлю людзьмі (0,05% насельніцтва Беларусі). Зь іх 4502 (88,2%) трапілі ў сэксуальную няволю. 597 (11,7%) чалавек апынуліся ў працоўнай няволі. Яшчэ тром выразалі органы. З 2011 г. лік выяўленых ахвяраў унутры краіны стаў перавышаць лік вывезеных за мяжу — 153 унутрыкраёвых і 142 вывезеных. У 2012 г. — 124 і 85 ахвяраў адпаведна. У 2013 г. —90 і 59 адпаведна. Вываз у рабства за мяжу ажыцьцяўляўся пераважна ў краіны Эўрапейскага Зьвязу (Польшча), Блізкага Ўсходу (Турэччына) і Расею (Маскоўская вобласьць). Пры гэтым у працоўную няволю ў асноўным вывозілі ў Расею. З 2006 г. пачалі выяўляцца адзінкавыя замежныя ахвяры гандлю людзі, прывезеныя ў Беларусь з Малдовы, Расеі і Ўкраіны.

  Рабства — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

• Рабства
• Афрыканскі Галакост
• Факты датычныя рабства
• Музэй рабства