Ма́сла — харчовы канцэнтрат малочнага тлушчу.
Вызначаецца павышанай жывільнай каштоўнасьцю і калярыйнасьцю (каля 3 мэгаджоўляў на 100 грамаў). У залежнасьці ад віду мае ад 50% да 98% тлушчу і ад 1% да 20% вільгаці. Таксама ўлучае бялкі, малочны цукар, фасфатыды(en), тлушчарастваральныя вітаміны А, D і Е і шкодныя транс-тлушчы(en) і халестэрын. Улетку мае жаўцейшае адценьне ў выніку сьвежасьці ўжыванай малакакормячымі сысунамі травы, узімку адпаведна наадварот — сьвятлейшае адценьне.
Віды (паводле складу):
Гатункі (паводле тлустасьці):
Для вырабу 1 кг масла патрабуецца каля 30 літраў малака. Зыходную сыравіну атрымліваюць сэпараваньнем малака ў сэпаратарах. Затым масла вырабляюць шляхам зьбіваньня або пераўтварэньня вяршкоў. Пры масларобстве вяршкі сярэдняй тлустасьці (30%—45%) папярэдне пастэрызуюць, хутка ахаладжаюць, вытрымліваюць у адмысловых ёмістасьцях і зьбіваюць у маслапрыгатавальніках. Пры спосабе пераўтварэньня папярэдне пастэрызаваныя вяршкі высокай тлустасьці (83%—85%) падаюць пад ціскам у маслаўтваральнік, дзе яны хутка ахаладжаюцца пры жвавым мэханічным перамешваньні. У выніку адбываецца крышталізаваньне малочнага тлушчу. У масларобстве выкарыстоўваюць паточныя лініі з адпаведным абсталяваньнем.
Выраб масла згадваецца са Старажытнасьці ў Бібліі і паэмах Гамэра (8 стагодзьдзе да нараджэньня Хрыстова). Спачатку выкарыстоўвалася ў абрадах і ў якасьці лека. У ежу пачало ўжывацца ў Паўднёвай Эўропе, адкуль з 12-га стагодзьдзя яго сталі вывозіць у іншыя часткі сьвету.
У 1999 г. 5 найбольшымі вытворцамі масла ў сьвеце былі: ЗША, Нямеччына, Францыя, Расея і Польшча. Паводле вырабу масла на душу насельніцтва найбольшыя паказьнікі ў сьвеце мелі 5 краінаў Эўропы: Фінляндыя (10 кг), Нідэрлянды (8,7 кг), Францыя (7,8 кг), Аўстрыя (7,6 кг) і Нямеччына (6 кг).
Малако перапрацоўвалі на масла ў Беларусі са Старажытнасьці ў хатніх умовах. У 1800-х гг. у маёнтках шляхты зьявіліся масларобныя прадпрыемствы. З 1850-х гг. узьніклі адмысловыя прамысловыя прадпрыемствы. У 1912 г. маслазаводы Беларусі вырабілі 139 тонаў масла. У 1920-х гг. у Беларускай ССР разьвілася агульнакраёвая масларобная прамысловасьць. За 1920—1939 гг. у БССР пабудавалі каля 50 маслазаводаў. У 1940 г., пасьля ўзьяднаньня з Заходняй Беларусьсю ў верасьні 1939 г., у БССР дзейнічала звыш 100 маслазаводаў, зь іх меншасьць была мэханізаванай. У 1998 г. 5 найбольшымі маслазаводамі Беларусі былі: Капыльскі (Менская вобласьць), Карэліцкі (Гарадзенская вобласьць), Дубровенскі (Віцебская вобласьць), Круглянскі і Хоцімскі (Магілёўская вобласьць). За 1998 г. у Беларусі вырабілі 74,2 тыс. тонаў масла (47% ад аб’ёму 1990 г.).
У 2015 г. Беларусь узьнялася на 3-е месца ў сьвеце паводле экспарта масла параўнальна з 5-м месцам у сьвеце ў 2014 годзе.
This article uses material from the Wikipedia Беларуская (тарашкевіца) article Масла, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Зьмест даступны на ўмовах CC BY-SA 4.0, калі не пазначанае іншае. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Беларуская (тарашкевіца) (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.