Мазовія: гістарычная вобласьць Польшчы

Сталіца — Плоцк, які ў часы валадарства Ўладзіслава Германа быў і сталіцай Польшчы.

Мазовія
Mazovia
Герб
Агульныя зьвесткі
Краіна	Польшча
Статус	гістарычная вобласьць[d]
Адміністрацыйны цэнтар	Плоцк
Найбуйнейшыя гарады	Варшава, Прушкаў, Ломжа, Легіянова
Месцазнаходжаньне Мазовіі
Дадатковыя мультымэдыйныя матэрыялы

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Мазовія (неадназначнасьць).

Назва краю паходзіць ад уласнага імені Маз (параўнайце Мазуры), якое азначае чалавека, які жыве ў балотах (‘вымазанага’), альбо мясьціну, якая азначае ‘забалочаны край’.

 

На поўначы Мазовія межавала з Тэўтонскім ордэнам ад ракі Ожыц да Граева і ракі Элк; спачатку ў склад Мазовіі на паўночным усходзе ўваходзілі таксама Добрынская, Любаўская, Міхалоўская, Хэлмінская землі і Куявія. На ўсходзе суседнічала зь яцьвягамі, літвой і русінамі; на поўдні — з Сандомерскай зямлёй.

Цяпер большая частка Мазовіі ўваходзіць у склад Мазавецкага ваяводзтва, частка краю — на абшарах Лодзінскага і Падляскага ваяводзтваў. Невялікія тэрыторыі ляжаць таксама ў межах Вармінска-Мазурскага, Куяўска-Паморскага і Люблінскага ваяводзтваў.

 

У пэрыяд між 960—991 рокамі мазавецкія землі ўвайшлі ў дзяржаву вялікапольскіх палянаў. Імаверна, першай сядзібай Пястаў тут стаў Улацлавак, дзе ў сярэдзіне X стагодзьдзя замест спаленай асады збудаванае новае гарадзішча. Пасьля 979 року Пясты збудавалі гарадзішча ў Плоньску, пазьней паўсталі таксама гарадзішчы ў Плоцку, Рацёнжу, Шрэнську, Цеханаве, Грудуску, Грэбску, Насельску.

У часе паганскай рэакцыі(d) Мецлаў спрабаваў стварыць у Мазовіі канкурэнцыю Пястаўскай Польшчы. У 1047 року Казімер I Аднавіцель здушыў паўстаньне і аддаў частку земляў над Бугам Яраславу Мудраму за дапамогу ў змаганьні. Пасьля гэтага Пясты зьнішчылі паганскія капішчы, культы і заняліся адбудовай касьцёлаў. У 1075 року створанае Мазавецкае біскупства з сядзібай у Плоцку; аднак паўднёвыя землі Мазовіі адносіліся да Гнезьненскай архідыяцэзіі.

 

 

У пачатку XIII стагодзьдзя пачаліся набегі на Мазовію прусаў, у выніку Конрад I саступіў Тэўтонскаму ордэну Хэлмінскую зямлю. У 1275 року Мазовію ўпершыню падзялілі між сабой Баляслаў II і Конрад II, сыны Земавіта I. У 1313 року рэгіён падзялілі ўжо на тры часткі Земавіт II, Тройдзень I і Вацлаў. У 1351 року князі Земавіт III і Казімер прысягнулі на вернасьць(d) Казімеру Вялікаму. Януш Старэйшы перанёс сталіцу сваёй часткі з Чэрску ў Варшаву. Аднак паступова ў XV—XVI стагодзьдзі землі Мазовіі зноў вярнуліся пад каралеўскую ўладу (канчаткова інкарпараваныя ў 1529 року на паседжаньні вальнага сойму). У Кароне рэгіён падзелены на Раўскае, Плоцкае і Мазавецкае ваяводзтвы.

Пасьля другога і трэцяга падзелаў Рэчы Паспалітай большая частка Мазовіі адышла да Прусіі, астатняя — Аўстрыі. У 1807 року гэтыя землі ўвайшлі ў склад створанага Напалеонам Банапартам Варшаўскага герцагства, а пасьля Венскага кангрэсу 1815 року Мазовія апынулася ў Царстве Польскім пад уладай Расеі. Спачатку створанае Мазавецкае ваяводзтва, замененае ў 1837 на губэрню, а ў 1844 — на Варшаўскую губэрню.

У міжваенны пэрыяд Мазовія ўваходзіла ў склад Варшаўскага ваяводзтва.

Падчас нацысцкай акупацыі было часткай Генэральнага губэрнатарства.

Першым сярод мазавецкіх местаў статус места атрымаў Плоцк. Да найбагацейшых месцаў у Сярэднявеччы належалі Цеханаў, Чэрск, Гастынін, Варшава, Ліў, Ломжа, Плоцк, Рава, Сахачаў і Вышаград.

Найбольшыя месты Мазовіі (больш за 20 тыс. жыхароў):

№	Места	Насельніцтва	Плошча	Ваяводзтва
1.	Варшава	1 863 056	517,20 км²	Мазавецкае
2.	Плоцк	117 573	88,04 км²	Мазавецкае
3.	Прушкаў	65 333	19,20 км²	Мазавецкае
4.	Ломжа	60 264	33 км²	Падляскае
5.	Легіянова	52 995	13,50 км²	Мазавецкае
6.	Пясэчна	51 979	16,20 км²	Мазавецкае
7.	Астралэнка	48 995	33,50 км²	Мазавецкае
8.	Скернявіцы	45 933	35 км²	Лодзкае
9.	Отвацк	44 333	47,30 км²	Мазавецкае
10.	Зомбкі	44 325	11,13 км²	Мазавецкае
11.	Маркі	43 164	26 км²	Мазавецкае
12.	Цеханаў	42 239	32,78 км²	Мазавецкае
13.	Валомін	42 150	17,24 км²	Мазавецкае
14.	Мінск Мазавецкі	40 297	13,18 км²	Мазавецкае
15.	Жырардаў	39 992	14,35 км²	Мазавецкае
16.	Сахачаў	35 455	26,19 км²	Мазавецкае
17.	Гродзіск Мазавецкі	32 818	13,19 км²	Мазавецкае
18.	Млава	31 047	34,80 км²	Мазавецкае
19.	Новы Двор Мазавецкі	28 564	28,21 км²	Мазавецкае
20.	Ловіч	27 896	23,42 км²	Лодзкае
21.	Вышкаў	26 841	20,80 км²	Мазавецкае
22.	Кабылка	24 414	19,64 км²	Мазавецкае
23.	Пястаў	23 140	5,76 км²	Мазавецкае
24.	Остраў Мазавецка	22 399	22,09 км²	Мазавецкае
25.	Граева	21 900	18,93 км²	Падляскае
26.	Плоньск	21 817	11,60 км²	Мазавецкае
27.	Сулеювэк	21 253	19,30 км²	Мазавецкае
28.	Замбраў	21 166	19 км²	Падляскае
29.	Юзэфаў	21 000	24 км²	Мазавецкае

• Atlas historyczny Polski. Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku PWN Праверана 2023-01-16 г.
• Mazowsze // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom VI: Malczyce — Netreba. — Warszawa, 1885. — S. 188
• szlachta mazowiecka Праверана 2007-03-04 г. Архіўная копія ад 2016-05-07 г.

Шаблён:Гістарычныя краі Польшчы