Вёска Ленін

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Ленін (неадназначнасьць).

Цэнтар сельсавету Жыткавіцкага раёну Гомельскай вобласьці. Насельніцтва на 2010 год — 723 чалавекі. Знаходзіцца за 46 км на паўночны захад ад Жыткавічаў, за 18 км ад чыгуначнай станцыі Мікашэвічы (лінія Лунінец — Каленкавічы). Аўтамабільныя дарогі на Мікашэвічы і Слуцак.

Ленін лац. Lenin
У колішнім мястэчку
Першыя згадкі:	1568
Краіна:	Беларусь
Вобласьць:	Гомельская
Раён:	Жыткавіцкі
Сельсавет:	Ленінскі
Вышыня:	131 м н. у. м.
Насельніцтва
колькасьць:	652 чал. (2018)
колькасьць двароў:	320
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+375 2353
Паштовы індэкс:	247974
СААТА:	3216816031
Нумарны знак:	3
Геаграфічныя каардынаты:	52°20′24″ пн. ш. 27°29′14″ у. д. / 52.34° пн. ш. 27.48722° у. д. / 52.34; 27.48722 27°29′14″ у. д. / 52.34° пн. ш. 27.48722° у. д. / 52.34; 27.48722
Ленін на мапе Беларусі ± Ленін Ленін
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Ленін — даўняе мястэчка гістарычнай Случчыны (частка Наваградчыны). Сярод мясцовых славутасьцяў вылучалася збудаваная ў стылі барока драўляная царква Раства Багародзіцы, помнік архітэктуры XVIII ст.

Тапонім Ле́нін мае матранамічнае паходжаньне. Паводле народнага паданьня, паселішча атрымала сваю назву ў гонар Алены, дачкі мясцовага зямяніна, якая ўтапілася ў Случы.

За польскім часам у 1939 годзе назву паселішча зьмянілі на Саснковічы ў гонар генэрала пагранічных войскаў Казімера Саснкоўскага(pl), раней спрабавалі даць назву Згарэлае. За савецкім часам паселішча мела назву Леніна, паводле іншых дакумэнтаў — Лінін, і зусім рэдка сустракалася сапраўдная назва Ленін. У лютым 1975 году адбылося афіцыйнае вяртаньне гістарычнага тапоніму — вёску зноў пачалі зваць Ленін.

Вялікае Княства Літоўскае

Першы пісьмовы ўпамін пра Ленін зьмяшчаецца ў прывілеі вялікага князя Жыгімонта Аўгуста князю Юр’ю Алелькавічу ад 1568 году на заснаваньне адпаведнага мястэчка. Апошні пры атрыманьні прывілею, відаць, ужо валодаў гэтымі землямі з адпаведным тапонімам. Ягоны бацька, таксама Юры Алелькавіч, князь слуцкі, удзельнік Аршанскае бітвы 1514 году, быў жанаты з Аленай, народжанай Радзівіл. Магчыма, менавіта для яе стары пан Алелькавіч зрабіў той легендарны падарунак — сядзібу з імём каханай князёўны Алены.

У 1582 годзе, паводле выпіскі з Слонімскіх гродзкіх кніг, пры падзеле Слуцкага княства паміж братамі Аляксандрам, Янам Сымонам і Юрыем Алелькавічамі «двор Колна зь мястэчкам Ленін» перайшлі да Аляксандра. З XVII стагодзьдзя паселішчам валодалі Радзівілы. У 1778 годзе тут збудавалі драўляную царкву Раства Багародзіцы. У царкве захоўвалася выдадзенае ў 1673 годзе Эвангельле.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) Ленін апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, дзе стаў цэнтрам воласьці Мазырскага павету Менскай губэрні. На 1816 год у мястэчку быў 21 двор, на 1834 год — 32, на 1848 год — 43, на 1858 год — 88 двароў, дзейнічалі царква і юдэйскі малітоўны дом. Ленін злучала дарога з Слуцкам, таксама тут праходзіў вайскова-камунікацыйны тракт, які злучаў Петрыкаў зь Піншчынай. Працавалі паштовая станцыя, царкоўна-прыходзкая школа (з 1863 году). У сьпісах населеных пунктаў Расейскай імпэрыі, якія складаліся Геаграфічным таварыствам пры Акадэміі навук, у Эўрапейскай частцы краіны лічыцца толькі адно пасяленьне ў форме «Ленін» — мястэчка ў глыбіні Беларускага Палесься. У 1863 годзе з мэтай маскалізацыі колішняга Вялікага Княства Літоўскага расейскія ўлады адкрылі ў Леніне аднаклясную народную вучэльню; у 1870-я гады на могілках збудавалі драўляную капліцу ў гонар вызваленьня сялянаў ад прыгоннага права. На 1866 год у мястэчку было 79 двароў.

Згодна з гістарычнымі даведкамі 5-га тома «Геаграфічнага слоўніка», выдадзенага ў Польшчы ў 1884 годзе, «Ленін — мястэчка з супольным кіраваньнем. Зь першай чвэрці XIX стагодзьдзя ў валоданьні князёў Вітгенштэйнаў. Мястэчка мае 75 двароў, мост на Случы. Грамада складаецца з 13 вясковых старостваў, 40 вёсак і налічвае 1729 сялянаў мужчынскай стаці». Паводле вынікаў перапісу 1897 году — 144 двары, дзейнічалі царква, капліца і юдэйскі малітоўны дом, працавалі народная вучэльня, хлебазапасны магазын, паравы млын, 2 заезныя дамы, 7 крамаў і пошта. На 1908 год існавалі аднайменныя мястэчка (196 двароў) і маёнтак.

За часамі Першай сусьветнай вайны ў лютым 1918 году Ленін занялі войскі Нямецкай імпэрыі.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Ленін абвяшчаўся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі ён увайшоў у склад Беларускай ССР. Згодна з Рыскай мірнай дамовай 1921 году мястэчка апынулася ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі, дзе стаў цэнтрам гміны Палескага ваяводзтва. За польскім часам мястэчка неаднаразова спрабавалі перайменаваць.

У 1939 годзе Ленін увайшоў у БССР, дзе 12 кастрычніка 1940 году атрымаў афіцыйны статус пасёлку гарадзкога тыпу і стаў цэнтрам раёну (з 1960 году ў Жыткавіцкім раёне). У гэты час тут быў 351 двор. У Другую сусьветную вайну з 16 ліпеня 1941 да 6 ліпеня 1944 году мястэчка знаходзілася пад акупацыяй Трэцяга Райху.

9 студзеня 1952 году статус Леніна панізілі да вёскі. На 1972 год тут было 252 двары, на 1994 год — 320, на 1997 год — 329, на 1999 год — 318, на 2004 год — 294. У 2000-я гады Ленін атрымаў афіцыйны статус «аграгарадку». 12 траўня 2013 году ў вёсцы ўрачыста адкрылі памятны камень у памяць польскіх і беларускіх жыхароў, забітых немцамі ў 1943 годзе.

• Мястэчка на старых здымках
•  
  Агульны выгляд мястэчка, 1928 г.
•  
  Царква, 1930-я гг.
•  
  Касьцёл, да 1939 г.
•  
  Вуліца Падліп’я ўвесну

•  
  Вуліца Вялікая ўвесну
•  
  Старая сынагога, 1906 г.
•  
  Новая сынагога
•  
  Мост цераз раку Случ

Дэмаграфія

• XIX стагодзьдзе: 1858 год — 232 чал.; 1866 год — 437 чал.; 1886 год — 204 чал.; 1897 год — 753 жыды
• XX стагодзьдзе: 1908 год — 980 чал. у мястэчку Леніне і 68 чал. у маёнтку Леніне; 1909 год — 1019 чал. у мястэчку Леніне і 63 чал. у маёнтку Леніне; 1921 год — 1520 чал., зь іх 928 жыдоў (61%); 1939 год — 2040 чал., зь іх 1071 жыд (52,5%); 1972 год — 842 чал.; 1940 год — 1650 чал.; 1959 год — 733 чал.; 1994 год — 893 чал.; 1997 год — 885 чал.; 1999 год — 875 чал.
• XXI стагодзьдзе: 2004 год — 841 чал., 294 дв.; 2010 год — 723 чал.; 2018 год — 652 чал., 263 дв.

Да Другой сусьветнай вайны значную частку местачкоўцаў складалі жыды. Першыя жыдоўскія пасяленцы прыбылі ў Ленін у пачатку XVIII стагодзьдзя з Лахвы і Слуцку. У траўні 1942 году нацысты стварылі ў мястэчку гета. 14 ліпеня 1942 году падчас ліквідацыі гета яны расстралялі 1850 жыдоў.

Інфраструктура

У Леніне працуюць сярэдняя школа, дашкольная ўстанова, лякарня, дом культуры, бібліятэка, пошта.

Плян

Плян вёскі складаецца з крывалінейнай мэрыдыянальнай вуліцы з 2 завулкамі. З захаду да асноўнай далучаецца кароткая простая вуліца. Забудова цагляная і драўляная, сядзібнага тыпу. У 1987 годзе тут збудавалі 49 цагляных дамоў катэджавага тыпу, у якіх разьмясьціліся перасяленцы зь месцаў, забруджаных радыяцыяй у выніку катастрофы на Чарнобыльскай АЭС.

Вуліцы і пляцы

Іншыя вуліцы: Лясная, Міру, Моладзевая, Садовая.

Ленін знаходзіцца на 9-м кілямэтры шашы Р23 (Мікашэвічы — Салігорск).

 

Славутасьці

На старых праваслаўных могілках, у хваёвым бары, ацалеў помнік драўлянае архітэктуры — капліца ў гонар скасаваньня прыгону ў 1861 годзе. Будынак спарахнеў амаль дашчэнту за паўтара стагодзьдзі, але яшчэ стаіць.

На вясковых могілках спачылі 1200 мірных жыхароў, расстраляных 16 лютага 1943 году ў час карнай экспэдыцыі. У 1964 годзе на магіле паставілі стэлу: «16 лютага 1943 году фашысцкія варвары спалілі звыш 1200 мірных грамадзян г. п. Ленін». Пры ўваходзе на старажытныя юдэйскія могілкі — мэмарыял ахвярам Галакосту. На саміх могілках старыя драўляныя надмагільлі, густа сьпярэшчаныя тэкстамі і разьбою.

Страчаная спадчына

 

• Касьцёл
• Сынагога
• Сядзіба Радзівілаў
• Царква Раства Багародзіцы

Паводле дасьледаваньняў мясцовага краязнаўцы-ленінца Ўладзімера Баярына, псэўданім Ульянава мае зьвязкі зь мястэчкам Ленінам. У 1895 годзе Ўльянаў спыніўся ў Вільні, дзе знайшоў спонсараў для рэвалюцыйнай дзейнасьці сярод жыдоўскіх купцоў зь мястэчка Леніна. З гэтай прычыны ён нібыта ўзяў назву паселішча сабе за псэўданім. Ленінскі краязнаўца сьцьвярджае, што мае дакумэнтальныя довады сваёй гіпотэзы, сярод іх — сьведчаньні пра сустрэчу саміх ленінцаў, якія пазьней пераехалі ў Ізраіль.

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1999. — Т. 9: Кулібін — Малаіта. — 560 с. — ISBN 985-11-0155-9
• Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 1, кн. 1. Гомельская вобласць / С.В. Марцэлеў; рэдкал.: Г.П. Пашкоў (гал. рэд.) [і інш.]. — Менск: БелЭн, 2004. — 632 с.: іл. ISBN 985-11-0303-9.
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1997. — Т. 4: Кадэты — Ляшчэня. — 432 с. — ISBN 985-11-0041-2
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom V: Kutowa Wola — Malczyce. — Warszawa, 1884.

• Ленін, Radzima.org
• Прагноз надвор’я ў вёсцы Леніне
• Жыцьцё на мяжы. Рэпартаж з Гомельшчыны і Берасьцейшчыны, Наша Ніва
• У Беларусі ўжо 300 гадоў існуе габрэйскае мястэчка Ленін (рас.), Расейская служба Бі-бі-сі