Крымскае Ханства: колішняя дзяржава на Крымскім паўвостраве
Кры́мскае ха́нства (па-крымскататарску: Qırım Hanlığı, قريم خانلغى) — фэадальная дзяржава крымскататарскай дынастыі Гірэяў, якая існавала ў 1449—1783 роках.
Саманазва — Крымскі юрт (крым. Qırım Yurtu, قريم يورتى). Займала тэрыторыю Крымскага паўвостраву (акрамя паўднёва-ўсходняй часткі, якая кіравалася непасрэдна Асманскай імпэрыяй), стэпы Паўночнага Прычарнамор’я ў міжрэччы Днястру й Дону, а таксама землі паўночнай Кубані. Плошча дасягала 26 тыс. км², насельніцтва 180—300 тыс. чал. (у асн. татары, у паўднёвай частцы таксама італьянцы, грэкі, армяне, караімы, жыды, туркі, французы, на поўначы ад Перакопскага перашыйку нагайцы). Сталіца — места Бахчысарай.
| Крымскае ханства قريم يورتى Qırım Yurtu | ||||
| ||||
| ||||
 Крымскае ханства ў 1600 | ||||
| Афіцыйная мова | Крымскататарская, асманская | |||
| Сталіца |
| |||
| Форма кіраваньня | спадчынная манархія
| |||
| Гісторыя • пратэктарат Расейскай імпэрыі • Анэксія Расейскай імпэрыяй | 1774 1783 | |||
| Цяпер зьяўляецца часткай |  Украіна Расея Малдова | |||
Заснаванае Хаджы Гірэем у выніку палітычнага распаду Залатой Арды. Хаджы Гірэй памёр у 1466 годзе і пакінуў восем сыноў. У чэрвені 1475 года Асманская імпэрыя заваявала Кофу (сучасная Феадосія), Салдаю (Судак), Чэмбала (Балаклава) і спынілі там уладу Генуі. Таксама яны паклалі канец існаваньню двух хрысьціянскіх княстваў Готыі і Тэадоры. У 1478 року падчас праўленьня Мэнглі Гірэя прыняло пратэктарат Асманскай імпэрыі, якая адлучыла ад Крымскага ханства буйныя парты Гезьлеў, Азоў, Ачакаў, Ізмаіл. Паводле турэцкіх гісторыкаў, крымская дзяржаўнасьць узьнікла толькі ў 1470-я. Хан знаходзіўся ў васальнай залежнасьці ад асманскага султана і ў сваю чаргу трымаў у васальнай залежнасьці качоўнікаў Нагайскай, Буджацкай, Ачакаўскай, Перакопскай ордаў. Цягам XV—XVIII стагодзьдзяў вяла пэрманэнтныя войны з паўночнымі суседзямі — запароскімі казакамі, Літвою, Польшчаю, Масковіяй і данскімі казакамі, неаднаразова зьдзяйсьняла паляваньні на рабоў ва Ўкраіне. Зазнала вялізныя страты пад час расейска-асманскае вайны 1735—1739 рокаў. У 1774 пасьля чарговае паразы Асманскае імпэрыі атрымала незалежнасьць пад пратэктаратам Расейскай імпэрыі. У 1783 было анэксаванае Расеяй і стала ў яе складзе губэрняй.
Крыніцы
Літаратура
- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1999. — Т. 8: Канто — Кулі. — 576 с. — ISBN 985-11-0144-3, С. 513
This article uses material from the Wikipedia Беларуская (тарашкевіца) article Крымскае ханства, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Зьмест даступны на ўмовах CC BY-SA 4.0, калі не пазначанае іншае. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Беларуская (тарашкевіца) (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.