За Што?: паэма Янкі Купалы

У аснове паэмы, якая можа быць аднесена да жанру сацыяльна—побытавай, — рэальны жыцьцёвы выпадак: у свой час князі Радзівілы прагналі зь зямлі і выкінулі з хаты продкаў Янкі Купалы. Дарэчы, на аналягічным адпраўным пункце пабудаваны і сюжэт драмы «Раскіданае гняздо». Аўтар па-мастацку сьцісла і дакладна распавядае гісторыю трагічна зламанага лёсу галоўнага героя паэмы Юркі Дзягеля, які страціў усё, што меў, на што аддаў усе свае сілы. Пытаньне, вынесенае ў назву паэмы, прыкоўвае ўвагу, але аўтар не дае на яго наўпроставага адказу. Сутнасьць праблемы — зямля павінна належаць яе сапраўднаму гаспадару, чалавеку працы — выяўляецца самой лёгікай выкладзеных у творы падзей.

Кампазыцыйна паэма складаецца з 5 часткаў. Першая — своеасаблівы аўтарскі маналёг аб лёсе песьняра з народа, яго прызваньні і абавязку. Купала выкладае сваю эстэтычную праграму, жыцьцёвае, грамадзянскае і паэтычнае крэда. З другой часткі паэмы пачынаецца больш напружанае разьвіцьцё фабульнай асновы твору. Сюжэту паэмы ўласьцівая трагічная афарбоўка, якая яскрава ўзмацняецца ў фінале. Элегічная канцоўка з асаблівай сілай падкрэсьлівае экспрэсыўнасьць аўтарскіх думкаў-развагаў аб лёсе роднай старонкі. Паэма напісаная ў адзіным рытмічным ключы: яе вершаваны памер — трохстопны харэй з моцнай стыхіяй пірыхіяў, якія ўзмацняюць натуральнае гучаньне радкоў. Рыфма паэмы — перакрыжаваная.

• Янка Купала: Энцыкл. даведнік / БелСЭ; Рэдкал.: І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн., БелСЭ, 1986. — 727 с, 26 л. іл.; Артыкул «За што?» / Аўтары — М.М.Арочка і В.У. Ярац. — С. 235—236.

• Петрушкевіч Ала. Біблейскія матывы ў ранніх паэмах Янкі Купалы/ Беларуская інтэрнет-бібліятэка kamunikat.org