Залатая Горка: гістарычная мясцовасьць Менску

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Залатая Горка (неадназначнасьць).

Архітэктурнай дамінантай мясцовасьці быў касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы, які захаваўся да нашага часу.

На захад ад Залатой Горкі пачынаецца цэнтральнае Новае Места, на паўночны захад — Траецкае прадмесьце, на паўночны ўсход — Камароўка, на ўсход — Сьляпянка, на паўднёвы ўсход — Доўгі Брод, на поўдзень — Стромкі Бераг.

 

У пачатку XIX ст. непадалёк ад вёскі Камароўкі знаходзіўся найвышэйшы ўзгорак ў акрузе — Залатая Горка. Існуе некалькі вэрсіяў паходжаньня гэтай назвы. Паводле адной зь іх, такую назву горка атрымала ад залацістага восеньскага лісьця мясцовага кляновага гаю. Другая вэрсія тлумачыць паходжаньне назвы тым, што нібы ў гэтай мясцовасьці знаходзілі шмат залатых скарбаў. Паводле іншай легенды, назва мае зьвязак з паданьнем пра вялікую горку залатых манэтаў, што сабраў мясцовы ксёндз у час лютаваньня эпідэміі халеры. Грошы, згодна з паданьнем, пайшлі на будаваньне касьцёла ў гонар сьвятога Роха — абаронцы людзей і жывёлін ад эпідэмічных захвораньняў.

У 1790 року ў гэтай частцы Менску адкрыліся каталіцкія могілкі, на якіх збудавалі драўляную капліцу. У 1864 року на месцы капліцы збудавалі мураваны касьцёл сьвятога Роха.

Паводле падарожніка і краязнаўца Паўла Шпілеўскага, у сярэдзіне XIX ст. Залатая Горка (або «Злота Горка») была адметная «ягаднымі палямі і гуляньнямі на іх у пэўную пару року».

 

У пачатку XX ст. Залатая Горка ўваходзіла ў трэцюю паліцэйскую частку места. Праз прадмесьце праходзілі Захараўская (цяпер частка праспэкта Незалежнасьці), Даўгабродзкая (Казлова), Белацаркоўная, Красная і Правіянцкая (Захарава), Маляўшчынская, Сьляпянская (абедзьве не захаваліся), Могілкавая (Смалячкова), Залатагорская (Чырвоназоркавая), Шпітальная (Фрунзэ) вуліцы, Залатагорскі і Лагойскі завулкі.

У 1916 року ў раёне Залатой Горкі адкрылася трэцяе ў Менску паштовае аддзяленьне.

У наш час тапонім Залатая Горка застаўся ў Менску. У 1987 року такую назву атрымала вуліца, пракладзеная па Другой сусьветнай вайне тэрыторыяй колішняга прадмесьця, захаваўся і Залатагоркі касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Сьвятога Роха).

 

• Другі Шпітальны завулак, 2, дом Мэрыканці. Дзённы прытулак «Ясьлі». Існаваў з 1 студзеня 1905 року. Цяпер на гэтым месцы стаіць Дом літаратара Саюза пісьменьнікаў Беларусі (рог вуліцаў Фрунзэ й Румянцава, 5/2).
• Горны завулак. Завод мазаічных вырабаў Судніка, нацыянальна сьвядомага беларускага прамыслоўцы. Прадпрыемства знаходзілася ля Вайсковых могілак.
• Залатая Горка. Траецкі Залатагорскі касьцёл Сьвятога Роха, збудаваны ў пачатку 1860-х рокаў на месцы драўлянай капліцы. У чэрвені 1941 року гарэў. У 1984 року скончылася рэстаўрацыя сьвятыні. Цяпер будынак зноў у валоданьні Касьцёла.
• Захараўская 133, дом Ржэцкай. Тут, у кватэры П. Румянцава 1—3 сакавіка 1898 року адбыўся 1-ы зьезд Расейскай сацыял-дэмакратычнай работніцкай партыі. У гэтым будынку 14 сакавіка 1923 року адкрыўся Дом-музэй I зьезду РСДРП (праспэкт Незалежнасьці, 31а). У пэрыяд Другой Сусьветнай вайны спалены. У 1948 року адноўлены, перанесены бліжэй да ракі Сьвіслачы.
• Першы Шпітальны завулак, дом Параф’яновіча. У 1977—1878 роках тут зьбраўся народніцкі гурток Зямля і Воля. Гэта першая менская рэвалюцыйная штаб-кватэра месьцілася ў раёне сучаснага кінатэатра «Мір».
• Правіянцкая, 11, дом Бохана. Дарафей Бохан — вядомы ў месьце пісьменьнік і журналіст, дасьледнік фальклёру і тутэйшай мінуўшчыны. За выступленьне ў друку супраць земскіх начальнікаў у 1908 року сядзеў у менскай вязьніцы. Ягоны дом стаяў у раёне цяперашняга інстытуту замежных моваў.
• Сьляпянская, 6, дом Кастравіцкай. Домаўладальніцай была Дар’я Кастравіцкая, жонка Каруся Каганца, самабытнага беларускага пісьменьніка, грамадзкага дзеяча і мастака. Цяпер Сьляпянскай вуліцы не існуе.
• Шпітальная, дом Насовічаў. У 1879 року тут знаходзілася бібліятэка чорнаперадзельцаў. Будынак месьціўся ў раёне цяперашняй плошчы Перамогі, каля кавярні «Бярозка».

Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы

• Касьцёл і могілкі на старых здымках
•  
  1870-я рр.
•  
  1900 р.
•  
  1903 р.
•  
  1900—04 рр.

•  
  1904—09 рр.
•  
  1904—09 рр.
•  
  1904—09 рр.
•  
  1904—09 рр.

•  
  1908 р.
•  
  1908 р.
•  
  1909 р.
•  
  1909 р.

•  
  1912 р.
•  
  1914 р.
•  
  1916 р.
•  
  1917 р.

•  
  да 1918 р.
•  
  да 1918 р.
•  
  1918 р.
•  
  1920-я рр.

Іншае

• Забудова прадмесьця
•  
  Інтэрнат, 1930-я рр.
•  
  Дом спэцыялістаў, 1937 р.
•  
  Дом спэцыялістаў, 1937 р.
•  
  З боку пляцу Перамогі, 1939 р.

•  
  Жылы дом на Даўгабродзкай, 1939 р.
•  
  Жылы дом, 1940 р.
•  
  ліпень 1941 р.
•  
  Аэрафатаздымак, 25 чэрвеня 1941 р.

• Гісторыя Мінска. 1-е выданне. — Менск: БелЭн, 2006. — 696 с. ISBN 985-11-0344-6.
• Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Мінска. У 4 кн. Кн. 1-я. — Мн.: БЕЛТА, 2001. — 576 с.: іл. ISBN 985-6302-33-1.
• Шыбека З., Шыбека С. Мінск: Старонкі жыцця дарэв. горада / Пер. з рускай мовы М. Віжа; Прадмова С. Станюты. — Менск: Полымя, 1994. — 341 с. [1] асобн. арк. карт.: іл. ISBN 5-345-00613-X.
• Боровой Р. Минские пригороды XVI — начала XX века [1](недаступная спасылка) // Архитектура и строительство. — 2008. — № 11. — С. 46—50.

  Залатая Горка — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

• Сацукевіч І. Тапанімія вуліцы і плошчаў Менска ў ХІХ — пачатку ХХ стст., «Беларускі калегіюм», 4 чэрвеня 2008.
• Бондаренко В. Названия минских улиц за последнее столетие: тенденции, загадки, парадоксы, Менск стары і новы
• План губернского города Минска (1903), Бібліятэка Менчука (рас.)
• Формирование территории Минска (1800—2004), Бібліятэка Менчука (рас.)
• План губернского города Минска (1898), Бібліятэка Менчука (рас.)