Заблудаў

Zabłudów) — места ў Польшчы, на рацэ Рудні. Цэнтар меска-сельскай гміны Беластоцкага павету Падляскага ваяводзтва. Насельніцтва на 2008 год — 2452 чалавекі. Знаходзіцца за 20 км на поўдзень ад Беластоку.

Заблудаў лац. Zabłudaŭ
польск. Zabłudów
Прачысьценская царква
Герб Заблудава Сьцяг Заблудава
Першыя згадкі:	XVI стагодзьдзе
Краіна:	Польшча
Ваяводзтва:	Падляскае
Павет:	Беластоцкі
Плошча:	14,3 км²
Насельніцтва (2008)
колькасьць:	2452 чал.
шчыльнасьць:	171,47 чал./км²
Часавы пас:	UTC+1
летні час:	UTC+2
Тэлефонны код:	+48 85
Паштовы індэкс:	16-060
Нумарны знак:	BIA
Геаграфічныя каардынаты:	53°1′0″ пн. ш. 23°20′0″ у. д. / 53.01667° пн. ш. 23.33333° у. д. / 53.01667; 23.33333 23°20′0″ у. д. / 53.01667° пн. ш. 23.33333° у. д. / 53.01667; 23.33333
Заблудаў на мапе Польшчы Заблудаў
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
http://www.zabludow.pl/

Заблудаў — магдэбурскае места і колішняя сталіца графства на мяжы гістарычных Гарадзеншчыны (частка Троччыны) і Падляшша, на этнічнай тэрыторыі беларусаў. У 1568—1570 гадох тут дзеяла друкарня, у якой Іван Федаровіч і Пётар Мсьціславец выдалі Эвангельле навучальнае і Псалтыр. Да нашага часу захаваліся збудаваныя ў стылі клясыцызму Прачысьценская царква, касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла, капліцы Сьвятой Марыі Магдалены і Сьвятога Роха, помнікі архітэктуры XIX ст. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучаліся палац Радзівілаў (барока, XVIII ст.), зруйнаваны расейскімі ўладамі, і драўляная сынагога (барока, XVII ст.), спаленая нацыстамі 24 чэрвеня 1941 году.

Вялікае Княства Літоўскае

 

Заблудаў узьнік у час засяленьня Блудаўскай пушчы. З 1513 году ён уваходзіў у склад Падляскага ваяводзтва або, паводле іншых зьвестак, у склад Гарадзенскага павету Троцкага ваяводзтва. У 1553 годзе места знаходзілася ў валоданьні Хадкевічаў, тут дзеяў касьцёл, праводзіліся кірмашы. Пазьней яно атрымала Магдэбурскае права.

 

У 1563 годзе Рыгор Хадкевіч заснаваў у Заблудаве Прачысьценскую царкву. У 1568—1570 гадох у месьце дзеяла Заблудаўская друкарня, заснаваная І. Фёдаравым і П. Мсьціслаўцам. У XVI стагодзьдзі тут пачалі сяліцца жыды і шаляндзкія эмігранты (шкоты). У 1598 годзе Заблудаў перайшоў у валоданьне біржанска-дубінкаўскай галіны роду Радзівілаў, пры якіх ператварыўся ў значны асяродак Рэфармацыі. 7 красавіка 1654 году места атрымала герб «у блакітным полі срэбны алень, паміж рагамі якога срэбны герб „Касьцеша“, на алені залатая гунька з чорным аднагаловым арлом». Пад 1659 годам ўпершыню ўпамінаецца Заблудаўскі Прачысьценскі манастыр. У другой палове XVII стагодзьдзя пры манастыры дзеялі школа, бібліятэка і шпіталь. У 1695—1744 гадох места знаходзілася ў складзе Нойбурскіх маёнткаў. Зь сярэдзіны XVIII стагодзьдзя Заблудаўскі манастыр пачаў занепадаць (скасаваны ў 1824 годзе).

Захаваліся сьведчаньні азначэньня жыхароў Заблудава ліцьвінамі: у матрыкуле Каралявецкага ўнівэрсытэту пад 1702 годам значыцца Kopiewicz Vladislav., Sabludov. Lithuan.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) Заблудаў апынуўся ў складзе Прусіі, у Беластоцкім дэпартамэнце. У 1807 годзе згодна з Тыльзіцкай мірнай дамовай паміж Расеяй і Францыяй — у складзе Расейскай імпэрыі, у Беластоцкім павеце Гарадзенскай губэрні. Статус паселішча панізілі да мястэчка.

У 1824 годзе спыніў існаваньне Заблудаўскі манастыр. Па здушэньні вызвольнага паўстаньня 1830—1831 гадоў расейскія ўлады канфіскавалі сядзібу, якую ў 1856 годзе выкупілі абшарнікі Крузэнштэрны. У 2-й палове XIX ст. апошнія зруйнавалі палац Радзівілаў.

За часамі Першай сусьветнай вайны ў 1915 годзе Заблудаў занялі войскі Нямецкай імпэрыі.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Заблудаў абвяшчаўся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі ён увайшоў у склад Беларускай ССР. Згодна з Рыскай мірнай дамовай 1921 году Заблудаў апынуўся ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі.

У лістападзе 1939 году Заблудаў увайшоў у склад БССР, дзе ў 1940 годзе стаў цэнтрам раёну Беластоцкай вобласьці. З чэрвеня 1941 да верасьня 1944 году Заблудаў знаходзіўся пад акупацыяй Трэцяга Райху. У 1942 годзе ў лягеры сьмерці Трэблінцы нацысты зьнішчылі жыдоўскую супольнасьць места (каля 1,4 тыс. чал.). 16 жніўня 1945 году ўлады СССР перадалі Заблудаў Польскай Народнай Рэспубліцы. У 1965 годзе ў месьце адбыўся Заблудаўскі цуд.

• Места на старых здымках
•  
  Царква, 1915—1918 гг.
•  
  Рынак і царква, да 1939 г.
•  
  Беластоцкая вуліца, да 1939 г.
•  
  Сураская вуліца, да 1939 г.

•  
  Крамы на Рынку, да 1939 г.
•  
  Сынагога, 1907 г.
•  
  Сынагога, да 1939 г.
•  
  Інтэр’ер сынагогі, да 1939 г.

Дэмаграфія

• XIX стагодзьдзе: 1895 год — 4 тыс. чал., зь якіх 2,5 тыс. юдэяў
• XXI стагодзьдзе: 2008 год — 2452 чал.

Славутасьці

• Капліца могілкавая Сьвятой Марыі Магдалены (1848)
• Капліца могілкавая Сьвятога Роха (1850)
• Касьцёл Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла (1805—1840)
• Могілкі: старыя каталіцкія, хрысьціянскія, юдэйскія
• Парк (2-я палова XIX ст.)
• Царква Прачыстай Багародзіцы (1847—1855)

Страчаная спадчына

• Палац Радзівілаў (XVIII ст.)
• Сынагога (XVII ст.)
• Сядзіба Крузэнштэрнаў (2-я палова XIX ст.)

• Краявіды Заблудава
•  
  Царква Прачыстай Багародзіцы
•  
  Інтэр’ер царквы
•  
  Капліца Марыі Магдалены
•  
  Касьцёл Сьвятых Пятра і Паўла

•  
  Капліца Сьвятога Роха
•  
  Інтэр’ер капліцы
•  
  Брама каталіцкіх могілак
•  
  Парк

• Грынь Івановіч (XVI ст.) — беларускі друкар і гравёр

• Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — 684 с. — ISBN 985-11-0314-4
• Цітоў А. Геральдыка Беларускіх местаў / Маст. А. Бажэнаў. — Менск: «Полымя», 1998. — 287 с.: іл. ISBN 985-07-0131-5.
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XIV: Worowo — Żyżyn. — Warszawa, 1895.

• Заблудаў , Radzima.org