Дэкрэт Аб Папярэджаньні Сацыяльнага Ўтрыманства

Асноўнай мэтай дэкрэта было заяўлена імкненьне дзяржавы кампэнсаваць выдаткі на сацыяльныя паслугі, што аказваліся грамадзянам, якія не выплацілі або выплацілі не ў поўным аб’ёме падаткі. Пры гэтым адзначалася, што агульная сума збору па фінансаваньні дзяржвыдаткаў у маштабах бюджэту будзе невялікай.

Прэзыдэнт Рэспублікі Беларусь Аляксандр Лукашэнка:

Дэкрэт быў накіраваны на ліквідацыю найбольш складанай праблемы — сацыяльнага ўтрыманства. Разьвязаньне гэтай праблемы бачылася ў стымуляваньні працаздольных грамадзян, якія могуць і павінны працаваць, да легальнай працоўнай дзейнасьці і забесьпячэньня выкананьня канстытуцыйнага абавязку па ўдзеле ў фінансаваньні дзяржвыдаткаў.

Перадумовы

У 1961 годзе Прэзыдыюмам Вярхоўнага Савета СССР быў прыняты Ўказ «Аб узмацненьні барацьбы з асобамі, якія ўхіляюцца ад грамадзка-карыснай працы і вядуць антыграмадзкі паразытычны лад жыцьця». Дармаедзтва зьяўлялася крымінальным злачынствам, за якое прадугледжвалася да пяці гадоў абмежаваньня свабоды, але на практыцы судовыя справы былі рэдкімі. Крымінальная адказнасьць наступала, калі грамадзянін не працаваў больш за чатыры месяцы, але каб пазьбегнуць крымінальнай адказнасьці чалавеку дастаткова была папрацаваць хоць пары дзён. Указ быў адменены ў красавіку 1991 году, напярэдадні распаду СССР, калі быў прыняты Закон «Аб занятасьці насельніцтва», з дапамогай якога была зьнятая крымінальная адказнасьць за дармаедзтва і легалізавана беспрацоўе.

Пра тое, што ўлады Рэспублікі Беларусі зьбіраюцца ўвесьці падатковы збор зь беспрацоўных грамадзян, заяўляў яшчэ ў 2013 годзе прэм'ер-міністар Міхаіл Мясьніковіч. 12 сьнежня 2013 году старшыня Фэдэрацыі прафсаюзаў Беларусі Леанід Козік выказаўся супраць абкладаньня падаткам 445 000 працаздольных людзей, якія не плацілі падаткаў, бо «мы падпісалі з Расеяй пагадненьне аб пазьбяганьні падвойнага падаткаабкладаньня»: «Што тычыцца тых, хто зьехаў працаваць за мяжу, то мы ўсе сёньня гаворым аб адкрытым рынку працы. Да таго ж — за што павінен плаціць такі чалавек? За квіток на цягнік ён заплаціў... Наконт лячэньня: як ён паедзе сюды лячыцца, калі яму кожны дзень трэба хадзіць на працу?»

2 красавіка 2015 году прэзыдэнт Рэспублікі Беларусь Аляксандр Лукашэнка падпісаў Дэкрэт № 3 «Аб папярэджаньні сацыяльнага ўтрыманства».

Асноўныя тэзы

Дэкрэтам прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь № 3 «Аб папярэджаньні сацыяльнага ўтрыманства» ўстанаўліваецца абавязак грамадзян Беларусі, замежных грамадзян, якія ўвесь час пражываюць у краіне, і асобаў без грамадзянства, якія не ўдзельнічалі ў фінансаваньні дзяржаўных расходаў ці ўдзельнічалі ў такім фінансаваньні менш як 183 каляндарныя дні ў мінулым годзе, па выплаце збору ў памеры 20 базавых велічынь.

На тое, каб выплаціць падатак, адводзіцца 30 дзён з моманту ўручэньня паведамленьня ці, калі яго паслалі заказным лістом, праз 10 дзён пасьля даты адпраўленьня.

За нявыплату ці несвоечасовую выплату збору прадугледжана адміністрацыйная адказнасьць. У гэтым выпадку складаецца пратакол і накіроўваецца на разгляд у суд, які прымае пастанову альбо аб прыцягненьні да адміністрацыйнай адказнасьці ў выглядзе штрафу ў памеры ад 2 да 4 базавых велічынь, альбо аб адміністрацыйным арышце. У выпадку адміністрацыйнага арышту грамадзянін у абавязковым парадку прыцягваецца да грамадзка-карысных прац, пасьля адбыцьця якіх сума збору лічыцца выплачанай. Адміністрацыйны арышт можа накладацца на тэрмін да 15 сутак.

Зьмены ў дэкрэце

6 сьнежня 2016 году на нарадзе ў кіраўніка краіны віцэ-прэм’ер Натальля Качанава паведаміла, што ўрадам ва ўзаемадзеяньні з Адміністрацыяй прэзыдэнта быў праведзены маніторынг рэалізацыі дэкрэту, які паказаў, што ён зьяўляецца актуальным, аб’ектыўным і неабходным, аказвае станоўчае ўзьдзеяньне на сфэру працы і занятасьці, уцягваньне ў легальную эканамічную дзейнасьць незанятага насельніцтва. Аляксандар Лукашэнка заявіў, што дэкрэт аб дармаедах дапрацуюць, але адмяняць не будуць.

12 студзеня 2017 году Аляксандар Лукашэнка падпісаў дэкрэт № 1, якім унёс зьмены ў дэкрэт «Аб папярэджаньні сацыяльнага ўтрыманства». Быў удакладнены сьпіс тых, хто не павінен плаціць падатак за няўдзел у фінансаваньні дзяржвыдаткаў. Зь ліку «сацыяльных утрыманцаў» былі выключаны:

• хто значыцца ў складзе нацыянальнай ці зборнай каманды Беларусі паводле відаў спорту
• праходзіць альтэрнатыўную службу;
• беспрацоўныя, якія стаяць на ўліку ў цэнтры занятасьці ці праходзяць навучаньне па накіраваньні органу па працы, занятасьці і сацабароне (пры адсутнасьці ўсталяваных фактаў парушэньня імі абавязкаў у вобласьці занятасьці насельніцтва);
• бацькі, якія выхоўваюць дзяцей да 7 гадоў, у тым выпадку, калі дзіця ва ўзросьце ад 3 да 7 гадоў не атрымлівае дашкольную адукацыю.

Мясцовым выканаўчым ці распарадчым органам было нададзена права вызваляць ад выплаты збору тых, хто знаходзіцца ў цяжкай жыцьцёвай сытуацыі.

Акрамя таго апошні тэрмін накіраваньня падаткавай службай позваў на выплату збору быў перанесены з 1 лістапада 2016 году на 20 студзеня 2017 году, тэрмін яго выплаты з 1 сьнежня 2016 на 20 лютага 2017 году.

Падатковыя органы накіравалі каля 470 тысячаў позваў на выплату падатку на дармаедзтва. Станам на 13 студзеня 2017 году збор аплацілі толькі каля 24 тысячаў чалавек, які папоўнілі дзяржбюджэт больш як на 7 мільёнаў рублёў.

20 лютага 2017 году скончыўся апошні тэрмін выплаты збору. Збор выплацілі толькі каля 54 тыс. грамадзян (прыкладна 11,5 %), у бюджэт паступіла 16,3 млн. рублёў. Пэўная колькасьць грамадзян зьвярнулася ў мясцовыя органы ўлады з заявамі аб вызваленьні ад выплаты збору.

Паводле прававой ацэнкі, зробленым праваабарончым цэнтрам «Прававая дапамога насельніцтву» ў 2015 годзе, Дэкрэт № 3 не адпавядае Канстытуцыі, міжнародным дагаворам і іншым заканадаўчым актам Рэспублікі Беларусь.

Асноўны артыкул: Маршы недармаедаў

17 лютага 2017 году ў цэнтры Менску адбыўся «Марш абураных беларусаў» супраць Дэкрэту «Аб папярэджаньні сацыяльнага ўтрыманства», на які выйшла больш за 2000 чалавек. Арганізатарамі акцыі сталі апазыцыйныя палітыкі Мікалай Статкевіч, Уладзімер Някляеў і іншыя. Удзельнікі скандавалі «Не — дэкрэту № 3», «Жыве Беларусь», «Не бойцеся!». Марш прайшоў ад Кастрычніцкай плошчы па праспэкце Незалежнасьці да будынка Міністэрства па падатках і зборах Рэспублікі Беларусь, каля якога адбыўся кароткі мітынг.

На наступны дзень, 19 лютага 2017 году буйны мітынг супраць Дэкрэта № 3 адбыўся і ў Гомлі — другім па памеры горадзе Беларусі. Калёна на чале з прадстаўнікамі палітычных і прафсаюзных рухаў прайшла па цэнтральных вуліцах гораду. Гучалі палітычныя лёзунгі, лёзунгі супраць падаткаў на «дармаедства», удзельнікі акцыі скандавалі «Не дэкрэту нумар тры! Лукашэнка, ухадзі».

У гэты ж дзень у Магілёве ў акцыі пратэсту, якая прайшла па цэнтральных вуліцах, прынялі ўдзел прынамсі паўтысячы чалавек.

У іншых абласных цэнтрах 19 лютага акцыі не былі падрыхтаваны. Пасьля падзей у Гомелі людзі пачалі стыхійна зьбірацца а 14-й гадзіне ў цэнтрах Берасьця, Гародні і Віцебску .

Чарговая хваля пратэстаў пракацілася па гарадах Беларусі 26 лютага. Найбуйнейшы мітынг адбыўся ў Віцебску, у ім узялі ўдзел ня менш за тысячу чалавек. Сотні людзей таксама выйшлі на акцыі пратэсту ў Бабруйску, Баранавічах і Берасьці.

5 сакавіка некалькі тысячаў чалавек прайшло па вуліцах Берасьця. Напярэдадні акцыі былі затрыманы яе арганізатары і менскія палітыкі, таму калёну ўзначалілі анархісты..

Заплянаваны таксама акцыі пратэсту 10, 11, 12, 15 і 25 сакавіка — на Дзень Волі.

Пасьля таго як пратэсты пачалі шырыцца, 9 сакавіка на нарадзе Лукашэнка абвесьціў аб прыпыненьні на год дзейнасьці Дэкрэту №3. Аднак па словах кіраўніка дзяржавы цалкам адмяняць дэкрэт ня стануць. Лукашэнка канстатаваў агіднае і безадказнае выкананьне дэкрэта з боку адказных чыноўнікаў. Ён даручыў да 1 красавіка вызначыць сьпісы тых, хто павінен уносіць плацяжы на падставе дэкрэта. «Сьпісы павінны быць вывераныя. Прыцягнуць трэба ўсіх — дэпутатаў мясцовых Саветаў, міліцыю, участковых, сьпецслужбы — усіх прыцягнуць, але ськласьці гэтыя сьпісы. Для тых, хто ўжо аплаціў ў 2016 годзе падатак, ён пойдзе ў залік 2017 году, калі чалавек не будзе працаваць. Калі ж "дармаед" знойдзе працу, Лукашэнка паабяцаў вярнуць грошы зь бюджэту. У той самы час Лукашэнка прыгразіў арганізатарам пратэстаў і загадаў ў кожным буйным горадзе прызначыць плошчу для мітынгаў, дзе зь людзьмі маглі сустрэцца мясцовыя ўлады. Разам з тым, пачаліся ганеньні на ворагаў А. Лукашэнкі. Напрыклад, быў пакараны Вадзім Саранчукоў.

• Тэкст дэкрэта «Аб папярэджанні сацыяльнага ўтрыманства» на сайце прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь