Дом Абрампольскага

Даходны дом
Дом Абрампольскага
Дом па вул. Савецкай, 17
Краіна	Беларусь
Горад	Менск
Адрас	вул. Савецкая, 17
Каардынаты	53°53′47.42″ пн. ш. 27°32′54.91″ у. д. / 53.8965056° пн. ш. 27.5485861° у. д. / 53.8965056; 27.5485861 27°32′54.91″ у. д. / 53.8965056° пн. ш. 27.5485861° у. д. / 53.8965056; 27.5485861
Архітэктурны стыль	мадэрн
Аўтар праекту	Станіслаў Гайдукевіч
Дата заснаваньня	1912
Дата пабудовы	1912 год
Статус	Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь
Дом Абрампольскага на мапе Беларусі Дом Абрампольскага
Дом Абрампольскага на Вікісховішчы

Савецкая, 17. Выкарыстоўваецца пад адміністрацыйныя ўстановы. Гісторыка-культурная каштоўнасьць рэгіянальнага значэньня.

 

Дом Эмануіла Абрампольскага, дырэктара аднаго зь менскіх банкаў, пабудаваны ў 1912 годзе па праекце беларускага архітэктара Станіслава Гайдукевіча (гэта ягоны першы праект пасьля заканчэньня Пецярбурскай акадэміі мастацтваў). Стары адрас — Захар’еўская, 33 (на рагу з Трубнай). Сем пакояў першага паверху здымала княгіня Марыя Магдалена Радзівіл, вядомая мэцэнатка беларускага руху. Верхнія пакоі займаў сам Абрампольскі зь сям’ёй.

У 1917 годзе дом быў канфіскаваны бальшавіцкімі ўладамі. У 1920-я гады ў доме месьціліся кватэры супрацоўнікаў беларускага аддзяленьня АДПУ (Аб’яднанае дзяржаўнае палітычнае ўпраўленьне), пазьней — НКУС. Таксама тут жылі прадстаўнікі вышэйшага дзяржаўнага, партыйнага й гаспадарчага кіраўніцтва БССР. У адной з кватэраў у 1919—1931 гг. жыў наркам земляробства й сакратар Менскага гаркаму КПБ(б) Адам Славінскі. За гэтым часам дом неафіцыйна звалі Першы Дом Саветаў.

У жніўні 1924 у адной з кватэраў гэтага дому арыштаваны Барыс Савінкаў.

За Другой сусьветнай вайной, у 1941—1942 гг. у гэтым будынку кансьпіратыўная кватэра савецкага падпольля. Пасьля Другой сусьветнай вайны кіраўніцтва пасялілася ў адмыслова пабудаваных для іх дамах, а дом Абрампольскага аддалі прадстаўнікам інтэлігенцыі. У 1948—1955 гг. тут жыў навуковец-геадэзіст, акадэмік Васіль Папоў.

Сёньня будынак займае УКБ Менгарвыканкаму, месьціцца рэстаран.

Даходны дом Абрампольскага й дом Уніхоўскага злучаныя паміж сабой тарцамі й утвараюць адзіны фронт забудовы.

Дом Абрампольскага ўяўляе сабой мураваны прастакутны ў пляне трохпавярховы будынак з трапэцападобнай мансардай. Сымэтрычную кампазыцыю галоўнага фасаду парушае зрэзаны заходні кут, завершаны невысокім атыкам з лацінскімі літарамі (дата пабудовы). Плястыку галоўнага фасаду ўзбагачаюць ляпныя віньеткі, гірлянды, бальконы з мэталічнай агароджай. Уваходы з боку галоўнага й дваровага фасадаў. Галоўны ўваход вылучаны казырком на дзьвюх калёнках і высокім паўцыркульным аконным праёмам над ім.

Пляніроўка будынка зьмененая. Пляніровачным ядром зьяўляецца лесьвічны вузел, вакол якога раней разьмяшчаліся кватэры.

23 чэрвеня 2017 году на Доме Абрампольскага зьявілася памятная шыльда. Яна сьведчыць, што ў гэтым доме ў 1922 годзе знаходзіўся Аддзел аховы рэвалюцыйнай законнасьці народнага камісарыяту юстыцыі БССР (АДПУ, папярэднік НКУС). Адначасна з гэтым улады праігнаравалі той факт, што ў гэтым доме жыла беларуская мэцэнатка Магдалена Радзівіл, якая фінансава дапамагала выдаваць першыя кнігі Максіма Багдановіча, Максіма Гарэцкага і адкрывала беларускія школкі. Памятная шыльда, прысьвечаная Магдалене Радзівіл, на доме адсутнічае. Акурат па тым, як у Доме Абрампольскага разьмясьцілі першую ў БССР пракурорскую ўстанову, у краіне пачалася першая хваля рэпрэсіяў. Паводле клясыфікацыі гісторыка Ўладзімера Адамушкі, прыведзенай у кнізе «Палітычныя рэпрэсіі 20-50-х гадоў у Беларусі», яна працягвалася з 1923 да 1928 году. У тагачаснай Беларусі, тэрыторыя якой на 1923 год была меншай за сучасную ў чатыры разы, а на 1928 год — амаль удвая, арыштавалі прыкладна столькі ж людзей, колькі і ўва ўсёй Расеі. Згодна з падлікамі гісторыкаў, маштабы рэпрэсіяў у Беларусі ў першай палове 1920-х гадоў значна перавышалі тыя, якія адбываліся на іншых тэрыторыях СССР. У сярэднім жыхар Беларусі меў у 20 разоў больш шанцаў быць рэпрэсаваным, чым жыхар РСФСР. Першымі пракурорамі БССР, якія ня толькі працавалі ў Доме Абрампольскага, але і жылі там, былі Адольф Гентнер (займаў пасаду ў 1925—1928 гадох), Маісей Сегаль (1925—1928), Максім Ляўкоў (1929—1931). Усе яны пазьней таксама сталі ахвярамі рэпрэсіяў. Усталяваньне шыльдаў карнаму акупацыйнаму органу сьведчыць пра працяг русіфікацыі Беларусі і навязваньне беларусам расейскацэнтрычнага сьветапогляду.

• Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Менск: Беларус. энцыкл., 1993. — 620 с.: іл. ISBN 5-85700-078-5.
• Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. — Мн.: Беларуская савецкая энцыклапедыя, 1986—1988.

  Дом Абрампольскага — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь, шыфр  713Г000231

• На сайце Глёбус Беларусі (рас.)