Віцебскі Павет

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Віцебскі павет (неадназначнасьць).

Сталіца — места Віцебск.

Віцебскі павет лац. Viciebski paviet
Герб
Агульныя зьвесткі
Краіна	Вялікае Княства Літоўскае
Статус	павет Вялікага Княства Літоўскага[d]
Адміністрацыйны цэнтар	Віцебск
Старосты	Старосты віцебскія
Насельніцтва	гл. Дэмаграфія
Час існаваньня	канец XIV ст. — 1772
Месцазнаходжаньне Віцебскага павету
Дадатковыя мультымэдыйныя матэрыялы

 

Утварыўся ў канцы XIV ст. па скасаваньні Віцебскага княства. У 1508 годзе з заснаваньнем Віцебскага ваяводзтва ўвайшоў у ягоны склад. У 1514 годзе паўночная частка павету зь Вяліжам і Жэжыцам адышла да Маскоўскай дзяржавы.

 

Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў, як і іншыя паветы Літвы, атрымаў удакладненыя межы. У 1582 годзе па заканчэньні Інфлянцкай вайны ў склад павету вярнулася Вяліская воласьць.

Захаваліся сьведчаньні азначэньня жыхароў Віцебскага павету ліцьвінамі: «литвин Велижского повету Яремка» (1607 год), «приехали Велижские торговые люди… а сказывали: уже намъ, нашей Литве худо стало…» (1609 год), «литвин, из Витепска, Иванко Мещеринов» (1609 год), «…приехали <…> из Велижа два литвина Кузька Федоров да Иванко Офромеев…», «…приехал на Велиж, стал на посаде, у литвина у Степанка» (абодва 1609 год), «литвин малой Стенка, Борисовской волости Велижского повета» (1609—1610 гады), «…Давыдко Кученин в роспросе сказался: родом литвин белорусец Витепского повету» (1627 год), «литвин торговый человек суроженин Мишко Васильев» (1628 год), «литвин торговый человек суроженин Васька с сыном с своим с Мишкою» (1629 год), «литвин Александр Лабыт… шляхтич Витебского повету» (1632 год), «Велижского уезда <…> литвин Васка Шавра, меня излаял и назвал меня москалем» (1644 год), «[из Витебска] литвин… Гришка Яновский» (1647 год), «литвина… витепского торгового человека мещанина Остафья Андреева сына Пажанка» (1668 год), «…в распросе своем сказал: зовут его Сенькою Тихонов сын, родом литвин, города Витебска крестьянский сын деревни Гавриленки» (1684—1685 гады).

У выніку першага падзелу Рэчы Паспалітай (1772 год) тэрыторыя павету апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі.

Харугва павету была аднолькавай з Аршанскай — зялёнага колеру з выявай Пагоні ў цэнтры.

Мескія гербы атрымалі Віцебск, Вяліж, Гарадок, Сураж.

 

Знаходзіўся на паўночным усходзе краіны, на поўначы межаваў з Маскоўскай дзяржавай, на ўсходзе — з Смаленскім паветам Смаленскага ваяводзтва, на поўдні — з Аршанскім паветам Віцебскага ваяводзтва, на захадзе — з Полацкім ваяводзтвам.

У склад Віцебскага павету ўваходзіла тэрыторыя Віцебскага гродавага, Вяліскага, Сураскага, Усьвяцкага і Азярышчанскага старостваў і прылеглыя прыватнаўласьніцкія маёнткі.

На тэрыторыі павету знаходзіліся месты і мястэчкі: Азярышча, Астроўна, Бабінавічы, Віцебск, Вяліж, Гарадок, Дабрамысьлі, Калышкі, Лёзна, Мікулін, Рудня, Сенна, Сураж, Усьвяты, Янавічы. Магдэбурскае права мелі Азярышча (1583), Астроўна (XVIII ст.), Віцебск (17.03.1597), Вяліж (20.03.1585).

У сярэдзіне XVII ст. Віцебскі павет налічваў 10 035 дымоў. Паводле сучасных падлікаў, да вайны Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай (1654—1667) колькасьць насельніцтва складала каля 70 тыс. чал., па вайне яно скарацілася да 27 тыс. чал.

Асноўны артыкул: Старосты віцебскія

Віцебская шляхта абірала двух паслоў на Вальны сойм і двух дэпутатаў на Галоўны Трыбунал.

Драўляная

У XVII ст. на Віцебшчыне склалася самабытныя архітэктурная школа. Характэрная рыса школы — ярусныя кампазыцыі, дзе кожны аб’ём быў самастойнай архітэктурнай адзінкай і адначасна падпарадкоўваўся агульнай кампазыцыі будынка. Помнікі Віцебскай школы дойлідзтва не захаваліся.

• Помнікі традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры
•  
  Ільлінская царква, Задзьвіньне
•  
  Траецкая царква, Пескавацік
•  
  Траецкая царква, Маркаўшчына
•  
  Мікольская царква, Маркаўшчына

•  
  Пятніцкая царква, Шыдлоўшчына
•  
  Юр’еўская царква, Юр’ева Горка
•  
  Царква Яна Багаслова, Плоская гара
•  
  Пакроўская царква, Вейна

Мураваная

У XVIII ст. на Віцебшчыне пашырылася будаваньне мураваных сакральных будынкаў у стылі віленскага барока.

• Помнікі архітэктуры віленскага барока
•  
  Фарны касьцёл і царква Зьвеставаньня, Віцебск
•  
  Касьцёл Сьвятога Антонія і Ўваскрасенская царква, Віцебск
•  
  Прачысьценская царква, Віцебск
•  
  Царква Сьвятых Барыса і Глеба, Віцебск

•  
  Царква Сьвятых Пятра і Паўла, Віцебск
•  
  Уваскрасенская (Заручаўская) царква, Віцебск
•  
  Ільлінская царква, Вяліж
•  
  Траецкі касьцёл, Сенна

• Помнікі грамадзянскай архітэктуры
•  
  Палац Кудзіновічаў, Віцебск
•  
  Ратуша, Віцебск
•  
  Ратуша, Вяліж

• Віцебскі павет (Расейская імпэрыя)

• Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — 684 с. — ISBN 985-11-0314-4
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 1994. — Т. 2: Беліцк — Гімн. — 537 с. — ISBN 5-85700-142-0