Васі́ль Анто́навіч Шашале́віч (9 студзеня 1897, Мхінічы, Чэрыкаўскі павет, Магілёўская губэрня — 23 кастрычніка 1941, ГУЛАГ) — беларускі драматург і паэт; малодшы брат празаіка Андрэя Мрыя.
Васіль Шашалевіч | |
Асабістыя зьвесткі | |
---|---|
Нарадзіўся | 9 студзеня 1897 Мхінічы, Чэрыкаўскі павет, Магілёўская губэрня (цяпер — Краснапольскі раён, Магілёўская вобласьць) |
Памёр | 23 кастрычніка 1941 ГУЛАГ |
Літаратурная дзейнасьць | |
Род дзейнасьці | паэт, драматург |
Мова | беларуская |
Дэбют | «Сож» // «Узвышша», 1927 |
Нарадзіўся ў сям’і валаснога пісара Антона Дзяменьцевіча і Ефрасіньні Фамінічны. У сям’і было пяцёра дзяцей: Антаніна, Андрэй, Анастасія, Васіль і Ксеня. У 1902 страціў бацьку. У 1908 закончыў сельскую школу ў вёсцы Палуж, затым — Аршанскую духоўную вучэльню. Вучыўся ў Магілёўскай духоўнай сэмінарыі (1910—1914) і Яраслаўскім юрыдычным ліцэі (1915—1916), які праз матэрыяльныя праблемы ня здолеў закончыць. У 1917—1919 гадох настаўнічаў у вёсцы Ясенцы.
У 1919—1924 — выкладаў расейскую мову і літаратуру ў школе другой ступені ў вёсцы Краснапольле на Магілёўшчыне. Разам з братам і сёстрамі Аксіньняй і Настасьсяй стварыў тут народны тэатар, для якога пісаў аднаактавыя абразкі. Дзякуючы намаганьням Шашалевічаў у школе былі створаныя хор і аркестар народных інструмэнтаў і наладжаныя лекцыі на палітычныя і навукова-папулярныя тэмы. Таксама Шашалевічамі былі створаныя драматычны і літаратурны гурткі. Ставілі спэктаклі па п’есах Астроўскага, Горкага і Чэхава. Разам зь сёстрамі і мастаком А. Грубэ рабілі дэкарацыі, касьцюмы, бутафорыю, зьбіралі фальклёр і ўключалі лепшыя ўзоры ў канцэрты. Чыталі лекцыі «Навука і рэлігія», «Атэізм у расійскім жывапісе XIX стагодзьдзя», «Паходжаньне жыцьця на Зямлі», «Становішча на франтах грамадзянскай вайны». Прамаўлялі са сцэны вершы А. Блока, Дз. Беднага, У. Маякоўскага. Выходзіў рукапісны часопіс «Пралеска». Напісаў тут драму «Апраметная».
З 1924 жыве ў Менску, дзе да 1928 працуе настаўнікам. У другой палове 1920-х працаваў сцэнарыстам на кінафабрыцы ў Ленінградзе.
Арыштаваны ГПУ БССР у ліпені 1930 па справе «Саюзу вызваленьня Беларусі»; знаходзіўся пад сьледзтвам да лютага 1931. 30 сьнежня 1930 быў выключаны зь Беларускага драматычнага таварыства і адноўлены 20 сакавіка 1932. Паўторна арыштаваны 28 кастрычніка 1936 і прыгавораны да 10 гадоў лягераў. Адбываў пакараньне спачатку ў Магілёве, затым накіраваны ў Прымор’е, дзе прабыў у перасылцы восем месяцаў. Працаваў рахункаводам, рэгістратарам у санітарнай часьці, выступаў у канцэртах, пісаў частушкі і скетчы. Прызнаны непрацаздольным камісіяй 27 лягернага пункта.
У Томасінглагу для аматарскага тэатра напісаў п’есу на тэму лягернага жыцьця, пастаўленую зьняволенымі ў сталовай. Зьмест п’есы не спадабаўся лягернаму кіраўніцтву і яе аўтара, хворага на сухоты, адправілі на лесапавал, дзе ён празь непрацаздольнасьць быў улікоўцам. Там на В. Шашалевіча наўмысна спусьцілі бярозу, якая прыціснула яго да вогнішча. Пасьля расьпілаваньня дрэва, моцна абгарэлага і абязьвечанага Васіля Шашалевіча перавезьлі ў зону. Засталіся зьвесткі, што ў пісьменьніка выцяклі вочы. Памёр у санітарнай частцы. Месца пахаваньня невядомае.
Рэабілітаваны Прэзыдыюмам Вярхоўнага суда БССР 19 кастрычніка 1955 году.
Быў жанаты на Веры Сямёнаўне Шашалевіч, гадаваў сына Генрыха, якога назваў у гонар нямецкага паэта Гайнрыха Гайнэ (пазьней той зьмяніў імя на Генадзь). Жонку паэта Веру забіў гаспадар хаты Міхась Крыловіч, у якога яна кватаравала ў Волме, дзеля выкраданьня атрыманай грашовай кампэнсацыі за рэпрэсіі ў суме шасьці тысячаў рублёў. Забойца неўзабаве павесіўся.
Друкавацца пачаў з 1927 у часопісе «Узвышша». Зь сярэдзіны 1920-х выступаў з апавяданьнямі і драматычнымі творамі.
Аўтар п’есаў «Апраметная» (другая назва «Зруйнаваная цемра», 1925), «Змрок» (1927), «Трэцяя сіла» (1926—1928, не захавалася), «Воўчыя ночы» (1927—1929), «Рой» (1931), «Сымфонія гневу» (1935) і «Лёс Прамэтэя» (не захавалася).
Перакладаў на беларускую мову драматычныя творы Антона Чэхава, раманы Івана Тургенева «Рудзін», «Дваранскае гняздо». Досыць прафэсійна іграў на віялянчэлі і скрыпцы, маляваў, пісаў сцэнары для кіно, зьбіраў і апрацоўваў народныя песьні.
У артыкуле «Гаварыў ён шчыра…» Заір Азгур адзначаў, што Васілю Шашалевічу «па-інтэлігентнаму чужая была поза: ён пазьбягаў „манернасьці“ і гэткіх шляхетных цырымоніяў». Сваю першую сустрэчу з Васілём Шашалевічам скульптар апісаў наступным чынам:
Сустрэліся мы з Васілём Антонавічам Шашалевічам ужо ў Менску, годзе ў дваццаць шостым. Пазнаёмілі нас у доме фінскага мастака Вало Ахола, які жыў на Татарскай вуліцы, насупраць мячэту... Васіль Шашалевіч зьнешне быў звычайным чалавекам, у абліччы якога пераважалі рысы славяніна... быў ураўнаважаны, спакойны, нават ціхі | ||
.
Сяргей Грахоўскі ўспамінаў:
З Васілём Антонавічам часта апыналіся за адным сталом, разам выходзілі, гаварылі, непрыкметна спускаліся па Камсамольскай вуліцы на Нямігу і даходзілі аж да яго дома на вуліцы Вызваленьня. Гэтыя праходкі для мяне былі найлепшаю школаю: Васіль Антонавіч мне расказваў пра Шэксьпіра і Ібсэна, Астроўскага, Сухава-Кабыліна, натхнёна чытаў вершы Гайнрыха Гайнэ і Баратынскага. | ||
Мікола Хведаровіч распавядаў, як пасьля аднаго з спэктакляў Васіль Шашалевіч запрасіў яго і мастака Барыса Малкіна да сябе на «таварыскую гутарку»:
Жыў на ўскраіне, дзесьці ў раёне Юбілейнай плошчы. Маленькі халасьцяцкі пакойчык выглядаў вельмі ўтульна. Паліцы з кнігамі займалі амаль дзьве сьцены. Каля ложка, засланага часьценкім прасьцірадлам, стаяла віялянчэль. Мы папрасілі пайграць што-небудзь з таго, што яму вельмі падабаецца.. Ён узяў віялянчэль, і паліліся мэлёдыі ўсімі любімай музыкі з твора Маснэ «Элегія». Для нас гэта было вялікай нечаканасьцю. | ||
This article uses material from the Wikipedia Беларуская (тарашкевіца) article Васіль Шашалевіч, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Зьмест даступны на ўмовах CC BY-SA 4.0, калі не пазначанае іншае. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Беларуская (тарашкевіца) (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.