Бітва На Нямізе: бітва 1067 року

Усяслаў — сын Брачыслава, ад пачатку свайго ўладарства трымаўся палітыкі бацькі, быў у саюзе з Кіевам — у 1060 годзе ўдзельнічаў у пераможным агульнарускім паходзе супраць торкаў. Але зімой 1065-1066 гадоў, зь невядомых дакладна прычынаў, напаў і трымаў у аблозе Пскоў, разьбіў наўгародзкага князя Мсьціслава Ізяславіча, які ішоў на дапамогу Пскову і разрабаваў Ноўгарад. Яраславічы — Ізяслаў Кіеўскі, Сьвятаслаў Чарнігаўскі і Усевалад Пераяслаўскі, у адказ зімой 1067 пайшлі супраць Усяслава, узялі, спалілі і разрабавалі Менск. Усяслаў, магчыма, выйшаў на дапамогу Менску і не пасьпеў.

Войскі сышліся на берагах ракі Нямігі і, паводле В. М. Тацішчава, 7 дзён стаялі адно супраць другога ў глыбокім сьнезе. Нарэшце, Усяслаў першы пайшоў супраць Яраславічаў і шмат ваяроў загінула з абодвух бакоў. Паводле кіеўскага летапісца, Усяслаў быў разьбіты Яраславічамі і зьбег да Полацка. Бітва, апісаная ў Слове пра паход Ігаравы, зьяўляецца адной з буйнейшых і найбольш крывавых міжусобных бітваў Русі.

	На Немизѣ снопы стелютъ головами, молотятъ чепи харалужными, на тоцѣ животъ кладутъ, вѣютъ душу отъ тѣла. Немизѣ кровави брезѣ не бологомъ бяхуть посѣяни, посѣяни костьми рускихъ сыновъ.»

Паводле кіеўскага летапісца, Усяслаў быў разьбіты і зьбег у Полацак, болей нічога не паведамляецца. Паводле В. М. Тацішчава, Яраславічы не перасьледвалі Ўсяслава, а занялі паўднёвую частку Полацкай зямлі, чым прымусілі полацкага князя прасіць міру. Паводле кіеўскага летапісца, не Ўсяслаў прасіў міру, а Яраславічы праз 4 месяцы пасьля бітвы паклікалі яго на перамовы і цалавалі крыж у гарантыю ягонай бясьпекі, але парушылі сваё абяцаньне — схапілі разам з двума сынамі адвезьлі ў Кіеў, дзе пасадзілі ў земляную турму.

У выніку кіеўскага паўстаньня 1068 году Усяслаў быў вызвалены са зьняволеньня і ненадоўга заняў кіеўскі сталец. У 1071 годзе яму ўдалося вярнуць Полацкае княства.

• Аповесьць мінулых часоў