Хроніка Эўрапейскай Сарматыі

«Хроніка Эўрапейскай Сарматыі»
Sarmatiae europeae descriptio
Тытульны аркуш
Жанр:	летапіс
Аўтар:	Аляксандар Гваньіні
Мова арыгіналу:	лацінская
Год напісаньня:	1570—1575
Публікацыя:	1578
Выдавецтва:	Maciej Wirzbięta[d]
Колькасьць старонак:	852 (1611 год)

«Апісаньне Эўрапейскай Сарматыі» грунтуецца на некалькіх крыніцах, у тым ліку на беларуска-літоўскіх летапісах і матэрыялах Мацея Стрыйкоўскага. У творы апісваюцца Беларусь, Жмудзь, Масковія, Памор’е, Польскае каралеўства, Прусія, Украіна і Татарыя (Сыбірскае ханства). Прыводзяцца грамадзянская гісторыя, геаграфія, побыт, звычаі і культура народаў Эўропы, у тым ліку артыкул «Спосаб узворваньня глебы і сяўбы ў Белай Русі». Гісторыя Вялікага Княства Літоўскага скарочана выкладзеная паводле «Хронікі Вялікага Княства Літоўскага і Жамойцкага» і Хронікі Быхаўца.

У 1578 годзе «Апісаньне» ўпершыню выдадзена ў Кракаве (Польскае каралеўства). У 1581 годзе выйшла 2-е дапоўненае выданьне ў Сьпіры (Сьвятая Рымская імпэрыя). У 1583 годзе кнігу надрукавалі ў італьянскім перакладзе ў Італіі. У 1611 годзе ў Кракаве выйшла «Хроніка эўрапейскай Сарматыі» па-польску, непасрэднай крыніцай для якой паслужыла «Хроніка польская, літоўская, жамойцкая і ўсёй Русі» Стрыйкоўскага. Яна была дапоўненай апісаньнем краінаў Заходняй Эўропы і Блізкага Ўсходу, а таксама падзеяў апошняй чвэрці 16-га стагодзьдзя ў Вялікім Княстве Літоўскім, Масковіі і Польшчы. У 1-й палове 17-га стагодзьдзя перакладзеная на старабеларускую мову. Паслужыла крыніцай для беларускіх і ўкраінскіх летапісаў і хранографаў 17—18 стагодзьдзяў. На яе спасылаецца Трафім Сурта ў прадмове да Магілёўскай хронікі. «Хроніка эўрапейскай Сарматыі» стала першым творам, які пазнаёміў заходнеэўрапейскіх чытачоў з гісторыяй Вялікага Княства Літоўскага і зьместам агульнадзяржаўных беларуска-літоўскіх летапісаў.

18 траўня — 30 верасьня 2014 году Нацыянальная бібліятэка Беларусі прадставіла ў Музэі кнігі 2-е лацінамоўнае выданьне «Апісаньня Эўрапейскай Сарматыі» 1581 году, якое выйшла ў друкарні Бэрнгарда Альбіна ў Сьпіры. Таксама на выставе паказалі польскамоўнае выданьне «Хронікі Эўрапейскай Сарматыі» 1611 году, выдадзенае ў кракаўскай друкарні Мікалая Лоба. Фаліянт «Хронікі» налічваў 852 старонкі ў 10 частках.