Алі́та (лет.
Alytus) — места ў Летуве, на рацэ Нёмане пры ўтоку ў яго ракі Алітупы. Адміністрацыйны цэнтар Аліцкага павету. Насельніцтва на 2018 год — 51 561 чалавек. Знаходзіца за 105 км ад Вільні; чыгуначная станцыя.
Аліта лац. Alita | |||||
лет. Alytus | |||||
Агульны выгляд | |||||
| |||||
Дата заснаваньня: | 1377 | ||||
Горад з: | 1581 | ||||
Краіна: | Летува | ||||
Павет: | Аліцкі | ||||
Плошча: | 48 км² | ||||
Насельніцтва (2018) | |||||
колькасьць: | 51 561 чал. | ||||
шчыльнасьць: | 1074,19 чал./км² | ||||
Часавы пас: | UTC+2 | ||||
летні час: | UTC+3 | ||||
Тэлефонны код: | 315 | ||||
Паштовы індэкс: | LT-62001 | ||||
Геаграфічныя каардынаты: | 54°24′0″ пн. ш. 24°3′0″ у. д. / 54.4° пн. ш. 24.05° у. д. 24°3′0″ у. д. / 54.4° пн. ш. 24.05° у. д. | ||||
Аліта | |||||
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы | |||||
https://alytus.lt |
Аліта — даўняе магдэбурскае мястэчка гістарычнай Троччыны, старажытны замак Вялікага Княства Літоўскага. У наш час прамысловы і культуры цэнтар паўднёвай Летувы. Тут захаваліся касьцёлы драўляны Сьвятых Анёлаў-Ахоўнікаў і мураваны Сьвятога Людвіка, помнікі архітэктуры XIX стагодзьдзя.
Тапонім Аліта зьвязваюць з ракой Алітай.
Паводле францускага лінгвіста-германіста Раймонда Шмітляйна, які на падставе шматгадовых дасьледаваньняў прыйшоў да высноваў пра германскае паходжаньне літоўскіх уласных імёнаў, назва Аліта ўтварылася ад гоцкага імя Aledus, Allido, Alitus. У апісаньні Берасьцейскага староства 1566 году ўпамінаецца селянін Олитка.
Першы пісьмовы ўпамін пра Аліту (ням. Aliten) як абарончы замак датуецца 1377 годам, калі яна знаходзіліся пад уладай Тэўтонскага ордэна. Па Грунвальдскай бітвы замак адышоў да Вялікага Княства Літоўскага.
15 чэрвеня 1581 году кароль і вялікі князь Стэфан Баторы надаў Аліце Магдэбурскае права.
У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) заходняя частка Аліты апынулася ў складзе Прусіі, а ўсходняя — у складзе Расейскай імпэрыі. У 1807 годзе згодна з Тыльзіцкай мірнай дамовай заходняя частка мястэчка таксама апынулася пад уладай Расейскай імпэрыі, у Троцкім павеце. У канцы ХІХ ст. у Аліце збудавалі фартыфікацыі і прайшла чыгунка.
За часамі Першай сусьветнай вайны ў 1915 годзе Аліту занялі войскі Нямецкай імпэрыі.
12 лютага 1919 году ў Аліце адбыліся баі паміж летувіскім войскам і бальшавікамі. Па польска-летувіскіх баях і падпісаньні пагадненьня паміж міжваеннай Польскай Рэспублікай і Летувой у 1919 годзе Аліта ўвайшла ў склад Летувы.
З пачаткам Другой сусьветнай вайны ў 1940 годзе Аліта апынулася ў складзе СССР. З 1941 да 1944 году яна знаходзілася пад нямецкай акупацыяй.
У 1990-я гады ўлады Летувы зрабілі Аліту цэнтрам этнакультурнага рэгіёну Дзукія.
Прадпрыемствы машынабудаваньня, тэкстыльнай, камбікормавай і харчовай прамысловасьці; вытворчасьць будаўнічых матэрыялаў.
У Аліце дзейнічае краязнаўчы музэй.
This article uses material from the Wikipedia Беларуская (тарашкевіца) article Аліта, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Зьмест даступны на ўмовах CC BY-SA 4.0, калі не пазначанае іншае. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Беларуская (тарашкевіца) (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.