Covid-19

Nairekord an mga enot na kaso kaini sa Wuhan, kapitolyo kan probinsya nin Hubei, sa Tsina kaidtong Disyembre 2019, sagkod poon kaidto iyo naglakop sa bilog na kinaban, na uminabot sa nagpapadagos na pandemya nin koronabirus 2019–20.

Coronavirus disease 2019 (COVID-19)
Mga ibang pangaran	"Coronavirus" 2019-nCoV acute respiratory disease Novel coronavirus pneumonia
Mga sintomas
Paagi nin pagsambit	/kəˈroʊnəˌvaɪrəs dɪˈziːz, ˈkoʊvɪd/
Espesyalidad	Nakakaulakit na helang
Mga sintomas	Kalintura, abo, kadipisilan sa paghangos
Mga komplikasyon	Pneumonia, ARDS, pagpundo nin katoy
Harus na pag-epekto kan helang	Peryodo nin inkubasyon: harus 5–6 aldaw (pupuwedeng nasa tahaw nin 2–14 aldaw)
Mga kawsa	SARS-CoV-2
Mga panganib	Pagbibiyahe, paglakop kan birus
Mga diyagnosis	rRT-PCR testing, iskanang CT
Paglikay	Paghuhugas nin kamot, kuwarantina, pisikal na pagpaparayo
Pagtrato	Sintomatiko asin pag-aalalay

Kaidtong pagbungkaras nin Enero 28, 2021, dae mababa sa 101 milyong kaso nin COVID-19 an nairekord sa harus 200 nasyun asin teritoryo, na nagresulta sa kagadanan nin harus sa 2,180,000. Dae mababa sa 55,900,000 katawo an nakarekover na.

Kabale sa mga sintomas kaini an kalintura, abo, sagkod an kadipisilan sa paghangos. Kabale sa mga iba pang sintomas an kulog sa kalamnan, pagnu'nu', pag-udo-udo, paggatok nin halanuhan, pagkawara nin pang-parong asin pang-namit, saka kulog tulak. Habang nagreresulta an kadaklan nin kaso sa mga bakong grabe na sintomas, pupuwedeng magdara an pira sa pulmonya sagkod pagkaraot nin nagkapirang salak.

Harus naipapasa an helang sa mga ibang tawo sa haranihang pakikiulay, kadaklan sa paagi nin mga sadit na patak kapag nag-aabo, naghahatsing, asin nagtataram. Harus, nahuhulog an mga patak sa salog o sa mga ibabaw imbes na maglayog sa duros sa hararayong distansiya. Bakong harus, pupuwedeng maulakitan an sarong tawo kun kakapotan niya an sarong kontiminadong bagay sagkod pagkatapos kaini iyo kakapotan niya an saiyang lalawgon. Pinakanakakaulakit ini sa enot na ikatolong aldaw sa pagkatapos nin paglataw nin sintomas, pero pupuwedeng makaulakit bago maglataw an mga sintomas, asin hale sa mga tawong mayong sintomas.

Diyagnosis

 

An istandardong paagi nin diyagnosis iyo sa paagi nin real-time reverse transcription polymerase chain reaction (rRT-PCR) gikan sa pamahid sa nasoparinks (nasopharyngeal swab). Makatatabang man an Chest CT para sa pagririkonosi nin mga indibidwal kun sain may halangkaw na paghona nin impeksyon base sa mga sintomas asin risk sa panganib; pero dae inirerekumenda nin mga awtoridad an paggamit sa CT imaging para sa rutinang pag-iskrin.

Pag-ulakit

Kabale sa mga inirerekumendang lakdang ngarig malikayan an pagkaulakit iyo an piripirming paghuhugas nin kamot, sosyedad na pagdidistansya (mantinidong pisikal na distansya gikan sa ibang tawo, urog na sa mga may sintomas), pagtakop nin mga abo asin hatsing kan tisyu o panlaog na siko, asin pagrayo nin maating kamot hale sa lalawgon. Inirerekumenda an paggamit nin mga mask sa mga nagsususpetsa na may birus sinda sagkod sa saindang tagapag-ataman. Manlainlain an mga rekomendasyon sa paggamit nin mask sa publiko. Dae nirerekumenda kan nagkapira an saindang paggamit, nirerekumenda man kan nagkapira ang paggamit, sagkod isinabatas nin mga iba pa an paggamit. Sa ngunyan, may pirang mga naglataw na na mga bakuna o maski anong bulong panlaban sa birus para sa COVID-19. Kabale sa pagmanehar kaini an pagbulong nin mga sintomas, pag-aalalay, isolasyon, asin eksperimentong paagi.

Kaidtong 30 Enero 2020, indineklara nin Pankinabang Organisasyon sa Salud (WHO) an paglakop nin koronabirus kan 2019–20 bilang sarong Public Health Emergency of International Concern (PHEIC) sagkod bilang pandemya kaidtong 11 Marso 2020. Nairekord an lokal na transmisyon nin helang sa dakul na nasyun sa gabos nin anom na rehiyon nin WHO.

•  
  Ladawan nin SARSr-CoV virion
•  
  CDC rRT-PCR na kagamitang pandiyagnosis para sa COVID-19
•  
  Ang pagpugol sa mga bagong impeksyon ngarig mabawasan an bilang nin mga kaso sa anumang oras—bistado bilang "flattening the curve" ("pagpapatag nin kurba")—iyo nagtatao nin awtoridad sa mga serbisyong pangsalud na i-mahenar nin mas marhay an kaparehas na dakul nin mga pasyente.
•  
  Mga alternatibo sa pagpapatag nin kurba

• Pandemya nin COVID-19
• Birus
• Pandemya

• Pairo-Castineira, Erola; Clohisey, Sara; Klaric, Lucija (December 2020). "Genetic mechanisms of critical illness in Covid-19". Nature. doi:10.1038/s41586-020-03065-y. PMID 33307546. https://www.nature.com/articles/s41586-020-03065-y. Retrieved on 17 December 2020. 
• "Progress report on the coronavirus pandemic". Nature 584 (7821): 325. August 2020. doi:10.1038/d41586-020-02414-1. PMID 32814893. 
• "The trinity of COVID-19: immunity, inflammation and intervention". Nat. Rev. Immunol. 20 (6): 363–374. June 2020. doi:10.1038/s41577-020-0311-8. PMID 32346093. 
• COVID-19 infection prevention and control measures for primary care, including general practitioner practices, dental clinics and pharmacy settings: first update. European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC) (Report). October 2020. 

• "COVAX: Ensuring global equitable access to COVID-19 vaccines". GAVI. 2020. Archived from the original on 25 September 2020. Retrieved 28 August 2020.  Unknown parameter |url-status= ignored (help)

Pangsalud na mga ahensya

• Coronavirus disease (COVID-19) FACTS nin World Health Organization (WHO)
• Coronavirus 2019 (COVID-19) nin US Centers for Disease Control and Prevention (CDC)
• Coronavirus (COVID-19) nin UK National Health Service (NHS)

Mga direktorya

• Coronavirus Resource Center nin Center for Inquiry
• COVID-19 sa Curlie
• COVID-19 Resource Directory on OpenMD^{[permanent dead link]}

Pangmedisinang mga journal

• Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) nin JAMA
• BMJ's Coronavirus (covid-19) Hub nin BMJ
• Novel Coronavirus Information Center nin Elsevier
• COVID-19 Resource Centre nin The Lancet
• SARS-CoV-2 and COVID-19 nin Nature
• Coronavirus (Covid-19) nin The New England Journal of Medicine
• Covid-19: Novel Coronavirus nin Wiley Publishing

Mga pag-alalay sa pagtrato

• "JHMI Clinical Recommendations for Available Pharmacologic Therapies for COVID-19" (PDF). The Johns Hopkins University. 
• "Bouncing Back From COVID-19: Your Guide to Restoring Movement" (PDF). The Johns Hopkins School of Medicine. Archived from the original (PDF) on 2021-02-15. Retrieved 2021-02-06. 
• "Guidelines on the Treatment and Management of Patients with COVID-19" (PDF). Infectious Diseases Society of America. Lay summary. 
• "Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) Treatment Guidelines" (PDF). National Institutes of Health. Lay summary. 
• World Health Organization (2020). Therapeutics and COVID-19: living guideline, 17 December 2020 (Report). hdl:10665/337876  . WHO/2019-nCoV/therapeutics/2020.1. Lay summary. 
• NHS England and NHS Improvement. National Guidance for post-COVID syndrome assessment clinics (PDF) (Report). Archived from the original (PDF) on 2021-03-29. Retrieved 2021-02-06. Lay summary.