Ayam Sangkur: Silih tunggil satua Bali

Makawinan wénten ayam sangkur, tan wénten ngelah kibul, punika wénten nyatuaang. Kabaos duk kala rihin ring jagat Jembrana, wénten jadma maparab I Tumtum, antuk désan ipun pangawi matur sisip. Ipun ngelah banténg kalih diri. Lebih ipun ring pabianné. Kala ipun jaga nénggala ring carik ipun, semeng-semeng ipun luas ké abiané jaga ngejuk banténg ipun. Rauh ipun ring pabianné tan wénten banténg ipun panggiha. Mailehan rerehin ipun tur pagehan abian ipun sami kukuh, tan wénten sané rusak, irika ipun bingung makenehin. Ring pabianan ipun wénten wit kepuh ageng apuun miwah wit tiying tigang lingseh. I Tumtum raris marika, ring batan wit kepuhé negak masila raris ipun mesesangi.

“Jro panunggun kepuh, banténg titiang ical iriki. Tulung patujuin tityang, dija ipun magenah. Yening kapanggih, tityang aturin jro panunggun kepuh ketipat akelan maulam ayam.”

Bau asapunika munyin ipun, saget masuara banténg ipun ring batan tiying ipun. Sané itunin wénten ping dasa celepin ipun irika tan wénten kapanggih. Duaning asapunika raris ipun wangdé nénggala. Terus ipun malih budal. Rauh ring pondok raris ngawé ketipat, nampah ayam, jaga anggén ipun nawur punagi. Ayam punika guling ipun. Sampun sami rateng, genahang ipun ring salangé, ngantosang mangda lingsir pacang matur punaginé.

Malih ajebosné rauh pianak ipun saking melali, ajinangé guling ayamé punika. Mapuara nyud manah ipun raris jemaka kibul ayamé daara tur ipun malih makaon. Sampun lingsir suryané, I Tumtum raris makinkin pacang keabiané. Bau wireh meongé irika magenah ring batang salang. Sampun puput babuatan ipun raris ipun majalan kabiané. Serauhé ring batan kepuhé punika, genahang ipun ketipaté rauhing ulamé raris ipun ngendihang geni pacang anggén nunjel menyan. Irika ipun kagiat ningalin guling ayamé urip tur malaib tan wénten maikuh. Sengangat sengenget ipun miwasan menek, tan wénten kanten punapi-punapi. Raris dingeh ipun wit kepuhé masuara ngerem tur ngrehgeh, usan ngrehgeh wau wénten suara terang.

“Eh cai Tumtum, cai tusing dadi naur sesangi ketipat mabé ben bé guling. Benehné bukakak siapé to buina gulingé to suba carikan krana ilang kibulné. Awaké tusing nyak nampi, to krana buin urip awaké ya. Pitui yen cai matamiu tusing dadi nganggon bé guling numabunggkulan, musti recah.”

Punika awinan I Tumtum wangdé naur punagi, malih ngewlinin nganggé bukakak ayam. Indik puniki ring jagat Jembrana rauh mangkin jadmané tan wénten nauur punagi ketipat maulam guling, malihné ayamé sangkur tan pisan kanggé pacang daging bebanten.