Ауырғазы Районы Талбазы

Талбазы ауыл Советының административ үҙәге. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 10114 кеше. Почта индексы — 453480, ОКАТО коды — 80205846001.

Ауыл
Талбазы рус. Толбазы
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Ауырғазы
Ауыл советы	Талбазы
Координаталар	HGЯO
Нигеҙләнгән	1747
Халҡы	↗10 114 кеше (2010)
Конфессиональ составы	мосолмандар-сөнниҙәр, православие динен тотоусылар
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Телефон коды	+7 34745
Почта индексы	453480, 453481
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 205 846 001
ОКТМО коды	80 605 446 101
ГКГН номеры	0526341
Талбазы  Аудио, фото и видео Викимилектә

Ауыл Өфөнән көньяҡҡа 78 саҡрым алыҫлыҡта һәм Стәрлетамаҡтан төньяҡҡа табан 35 саҡрым алыҫлыҡта урынлашҡан. Ауылдың майҙаны: 1221,097 га.

Ауыл рельефы тулҡынлы-убалы, уйпатлыҡтарҙа быуалар һәм күлдәр урынлашҡан. Ауыл территорияһында тәбиғи күлдәр бар: Эскәрекүл, Ауылкүл, Арғыкүл, Урал һәм башҡалар. Һыу үткәргестәр ҡоролғанға тиклем күлдәр халыҡ өсөн төп эсәр һыу сығанағы булған.

Талбазы ауылына 1735 йылда 1734—1744 йылдарҙағы Ырымбур экспедицияһы начальнигы И. К. Кирилов күрһәтмәһе буйынса почта ямы булараҡ нгеҙ һалына. 1742 (башҡа мәғлүмәт буйынса 1747 йылдан), типтәрҙәр һәм мишәрҙәр Меркет-Мең улусының аҫаба башҡорттарынан оброк түләү шарты менән ер алып, керҙәшлек килешеүе төҙөгәндән һуң, билдәле була. Типтәрҙәр 5-се һәм 7-се командаларға ҡарай. Бында Түбәнге Новгород губернаһының Ҙур Ҡыҙыл Яр (Большой Красный Яр) ауылынан күсеп килгән хеҙмәтле татарҙар ҙа була. Һуңынан уларҙың күбеһе Баҡай Түрһәғәҙе ауылына күсенә.

1779 йылда шундай уҡ килешеү менән — яһаҡлы татарҙарҙың яңы төркөмө килә. 1795 йылда улар 30 кеше, 64 йылдан һуң Талбазыла 3 мишәр һәм 40 типтәр йорто иҫәпләнә, унда 258 ир-ат һәм 267 ҡатын-ҡыҙ йәшәй. 1795 йылда 5 яһаҡлы һәм 20 хеҙмәтле татар Баҡай Түрһәғәҙе ауылына күсенә.

1865 йылға тиклем ауыл Ырымбур губернаһының Стәрлетамаҡ өйәҙенә ҡараған. Уны бүлгәндән һуң 1865 йылда Талбазының ике өлөшөнә Өфө губернаһының Стәрлетамаҡ өйәҙенә ҡарай башлай. 1865 йылда Талбазыла (Ғәҙелморатта) 64 йортта 570 кеше йәшәгән. Игенселек, малсылыҡ менән шөғөлләнгәндәр. Мәсет, училище, почта станцияһы булған.

1906 йылда мәсет, 3 бакалея кибете, запас иген һааҡлай торған мөгәзәй, почта бүлексәһе теркәлгән. XIX быуат аҙағында Талбазыға — XVIII быуат уртаһында нигеҙләнгән Ғәҙелморат ауылы, 1983 йылда 1893 йылда нигеҙләнгән Софиполь ауылы ҡушылған.

1930 йылдан алып ауыл Яңы Ҡарамалы районына инә.

1940 йылда район Ауырғазы тип үҙгәртелә, ә Талбазы уның административ үҙәге итеп билдәләнә.

Иҡтисады

Ауыл хужалығын хеҙмәтләндереүсе тармаҡ предприятиелары һәм ауыл хужалығы продукцияһын эшкәртеүсе предприятиелар урынлашҡан. 3 кирбес заводы, урман хужалығы, һөт заводы, аҙыҡ-түлек комбинаты эшләй.

Транспорты

Ауыл аша Өфө-Ырымбур федераль юл (автоюл) үтә

Социаль өлкә

Ауылда башлыса бер ҡатлы ағас һәм кирбес йорттар төҙөлгән; шулай уҡ ике һәм өс ҡатлы йорттар бар. Ул көньяҡ-көнбайыш, төньяҡ, көнсығыш, шулай уҡ «Софиполь» биҫтәләренә бүленгән. Иң оҙоно — Ленин урамы, ул бөтә ауыл буйлап төньяҡтан көньяҡҡа һуҙылған.

Ауыл тулыһынса электрлаштырылған, радиолаштырылған. Күп фатирлы йорттарҙы, производство объекттарын, учреждение һәм ойошма биналарын йылылыҡ менән тәьмин итеү тәбиғи газға күсерелгән үҙәк һәм квартал ҡаҙанлыҡтары менән тәьмин ителә. Күп йорттар газ менән йылытыла. Һыу үткәргес эшләй.

Мәғариф һәм мәҙәниәт

Талбазы лицейы, урта һәм төп мәктәп, һөнәри лицей һәм башҡорт гимназияһы, Б.Ғайсин исемендәге балалар музыка мәктәбе, 6 балалар баҡсаһы, район үҙәк дауаханаһы, район мәҙәниәт йорто (6 халыҡ художество үҙешмәкәр коллективы, шул иҫәптән, Ауырғазы халыҡ театры), үҙәк район китапханаһы, балалар китапханаһы, балалар ижады үҙәге, балалар һәм үҫмерҙәр спорт мәктәбе, Ауырғазы тарих-тыуған яҡты өйрәнеү музейы эшләй. Мәсет, сиркәү бар.

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Милли составы

2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәтенә ярашлы, күпселек милләт — татарҙар (62,1 %), сыуаштар (15,2 %), башҡорттар (10,2 %).

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.
1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

1850 йылда Талбазы ауылында ла рәүиз (ревизия) үткәрелә һәм уның материалдары Башҡортостандың Милли архивында һаҡлана.

• Йәғәфәрова Гүзәл Ғабдулла ҡыҙы (1 апрель 1945 йыл) — биотехнолог. Техник фәндәре докторы (1994), профессор (2006). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (1998), Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары профессиональ белем биреү хеҙмәткәре (2000)
• Дьяконова Мария Ивановна (14 ноябрь 1918 йыл—2 апрель 2005 йыл) — табип, медицина эшмәкәре. 1961—1974 йылдарҙа Стәрлетамаҡ ҡала һаулыҡ һаҡлау бүлеге мөдире. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы, отставкалағы медицина хеҙмәте капитаны. РСФСР-ҙың һәм Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған табибы. II дәрәжә Ватан һуғышы һәм Ҡыҙыл Йондоҙ ордендары кавалеры. Стәрлетамаҡ ҡалаһының почётлы гражданы (1991).
• Зыязитдинова Гөлшат Ибраһим ҡыҙы (22 сентябрь 1947 йыл) — башҡорт театр һәм кино актёры, Башҡортостан Республикаһының халыҡ артисы (2003).
• Нәсибуллин Энгель Харый улы — совет һәм Рәсәй рәссамы һәм скульпторы, А. С. Пушкин әҫәрҙәренең иллюстраторы.
• Әмирханова Ғәлиәбаныу (Миңлеғаян) Мосараф ҡыҙы (5 июль 1929 йыл—13 август 2014 йыл) — театр актёры. 1954 йылдан СССР Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. 1949—1984 йылдарҙа Салауат башҡорт дәүләт драма театры актёры. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған артисы (1979).
• Әсфәтуллин Салауат Ғәзим улы (21 июнь 1952 йыл) — 1988 йылдан Калуга өлкәһендә йәшәп, рус телендә ижад итеүсе журналист һәм яҙыусы. Рәсәй Федерацияһының Журналистар (1998) һәм Яҙыусылар (2007) союздары ағзаһы. Калуга өлкәһенең атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (2002).
• Фёдоров Сергей Владимирович (12 июнь 1968 йыл) — хирург. Медицина фәндәре докторы (2006).
• Хәсәнов Марс Мәғнәүи улы (22 май 1955 йыл) — Рәсәй ғалимы, техник фәндәр докторы, профессор, Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһының почетлы академигы, "Газпромнефть"тең фән буйынса директоры һәм Каспий төбәге илдәренең күҙәтеү советы рәйестәше.

•  
  Сиркәү
•  
  Мәсет
•  
•  

• YouTube сайтында Видео Сабантуй — 2021 в с. Толбазы Аургазинского района
• YouTube сайтында Видео Встреча гостей IV Всемирной фольклориады в Аургазинском районе

• Тыл эшсәндәре һәйкәле

Ер-һыу атамалары

Йылға-күлдәр:

• Эскәрекүл күле, «эскәре»- «төпкөлдәге» һәм «күл» тигән һүҙҙәрҙән яһалған
• Ауылкүл күле
• Арғыкүл күле
• Урал күле

• В Толбазинскую райбольницу поступило новое оборудование, Ауырғазы хәбәрҙәре, 2 апрель 2022 йыл

• Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7. (рус.)
• Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий — Уфа: Китап, 2009. — 744 б. — ISBN 978-5-295-04683-4.

• Талбазы (Ауырғазы районы) // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
• Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 54. — ISBN 978-5-295-04683-4.
• 1816 йылғы ревизия материалдары(недоступная ссылка)
• 1850 йылғы ревизия материалдары(недоступная ссылка)
• 1834 ревизия материалдары(недоступная ссылка)
• Башҡортостан Республикаһы топонимдар һүҙлеге

	Портал «Башҡортостан ауылдары»
	Башҡортостан Республикаһы Законы (№ 22-з, 16 июль, 2008 йыл.) Викикитапханала
	Талбазы (Ауырғазы районы) Викимилектә
	Проект «Башҡортостан ауылдары»