Терракотанан Яһалған Армия

Был скульптуралар егерме быуат элек эшләнгән һәм Сиань ҡалаһы янында ергә күмелгән булған. 1974 йылда фермерҙар һыу ҡойоһо ҡаҙыған ваҡытта табылалар. Меңдәрсә яугир һәм ат фигуралары табыла. Һуңға мәғлүмәт буйынса 6000, һәм меңдәрсәһе әле ҡаҙып алынмаған.

Ҡытай тарихсыһы Сыма Цянь белделеүенсә, Цинь Ши Хуан Б. Э.Т 221 йылда Ҡытайҙың беренсе императоры булғанға тиклем был армияны төҙөргә ҡушҡан. Эштәр Б. Э.Т 247 йылда Цинь король булғас башлана. Был фигуралар Цинь үлгәс, теге донъяла уны һаҡлау өсөн эшләнә. Ул Б. Э.Т 210 йылда вафат була. Ер аҫтындағы ҡаланы 700,000 эшсе төҙөй. Ҡала байлыҡ менән тултырылған һәм матур итеп биҙәлгән була. Ҡытай хөкүмәтенең ер аҫтындағы һарайҙы ҡаҙып алырға пландары юҡ.

Һәр яугир балсыҡтан эшләнгән. Уларҙың оҙонлоғо 2-шәр метр, армия командирҙары тағы ла бейегерәк. Скульптуралар шул тиклем ентекләп эшләнгән, уларҙың һәр береһенең йәшен, чинын һәм индивидуаллеген билдәләп була. Бер-береһенә оҡшаған ике һалдат юҡ. Ҡайһы берҙәре кинжал, уҡ, йәйә, ҡылыс, һөңгө менән коралланған.

Терракотта фигуралары оҫтаханала эшләнгән. Баш, аяҡ-ҡулдар, кәүҙә айырым эшләнгән һәм аҙаҡ йыйылған. Тикшереүҙәр битте эшләү өсөн 8 форма булған икәнен күрһәтә. Битте ҡойғас, балсыҡтан ҡабатланмаҫ индивидуыллеген эшләп ҡуйғандар. Барыһын да бергә йыйғас, мимика өҫтәп ҡуйғандар.

Аяҡтары ла ошондай ысул менән эшләнгән. Был ысул туҡтауһыҙ эшләргә мөмкинлек биргән. Балсыҡ фигураларҙы яндырғандар. Һәр оҫтахана фигураларға үҙ билдәләрен ҡуйған. Һәр фигура үҙ хәрби формированиеһында дәрәжәһенә ҡарап үҙ соҡорона күмелгән.

• UNESCO World Heritage Site page of the Terracotta Army and the Mausouleum of the Qin Emperor

• Debainne-Francfort, Corrine. «The Search for Ancient China». (Harry N. Abrams Inc. Pub. 1999): 91-99.
• Dillon, Michael(ed). «China: A Cultural and Historical Dictionary». (Curzon Press, 1998): 196.
• Ledderose, Lothar. «A Magic Army for the Emperor» from «Ten Thousand Things : Module and Mass Production in Chinese Art» ed. Lothar Ledderose, (Princeton UP, 2000): 51-73.
• Perkins, Dorothy. «Encyclopedia of China: The Essential Reference to China, Its History and Culture». (Roundtable Press, 1999): 517—518.
• Ульянов, М. Ю. Цинь Шихуан и его армия — Восточная коллекция, 2007, с. 20-38.

• Спасение Терракотовой армии. computerra.ru 2009 йыл 29 июнь архивланған.
• Терракотовое войско. Автор: Т.Захарова 2015 йыл 15 август архивланған.