Операцион система — компьютер ресурстары менән идара итеү һәм ҡулланыусы менән үҙ-ара бәйләнеште ойоштороу өсөн тәғәйенләнгән бер-береһе менән бәйле программалар комплексы.
Мәғлүмәтте индереү-сығарыуҙы ойоштороусы, система программалары һәм ҡулланыусы программалары эшмәкәрлеген тәьмин итеүсе программалар комплексы. Операцион системаны өс иң мөһим өлөшкә бүлеп була: ядро, мәғлүмәт һаҡлағыс система, командалар интерпритаторы (ҡулланыусының).
Операцион система | |
Ҡыҫҡаса атамаһы | OS, OS, ОС, SO, ΛΣ, SO, SO, ОС, ОС, OS, SO, OS, ՕՀ, オーエス, АС, ОС, ОС, SO һәм SE |
---|---|
Алдағы | ядро операционной системы[d] |
Ҡайҙа өйрәнелә | информатика |
Вики-проект | WikiProject Software[d] |
Операцион система Викимилектә |
Элгәре операцион системалар тип ярҙамсы пронраммаларҙы, шулай уҡ йыш ҡулланылған программалар китапханаһын һанарға кәрәк. Был программалар 1-се быуын компьютерҙар барлыҡҡа килеү менән эшләнә башлаған (1940-сы йылдар аҙағы. Ярҙамсы программалар операторҙың йыһаз менән физик манипуляцияларын кәметкән, ә китапханалар бер үк хәмәлде күп тапҡыр программаламай ҡалырға мөмкинлек биргән (тейәү-нәтижә яһау, математик функцияларҙы иҫәпләү операцияларын башҡарыу һәм башҡалар).
1950-1960 йылдарҙы оперцион системаның функционаллығын билдәләй торған төп идеялар формалаша һәм ғәмәлгә ашырыла: пакет режимы, ваҡыт һәм күп маҡсатлылыҡ, вәкаләттәр бүлешеү, вакыттың реаль масштабы, файл структуралары һәм файл системалары.
1. Ядро —компьютерҙың аппарат саралары менән идара итеүҙе, файлдар эшен һәм ғәмәли программалар үтәлеүен ойоштороусы, мәғлүмәтте индереү һәм сығарыуҙы атҡарыусы программалар комплексы, идара итеүсе операцион системаның иң мөһим өлөшө.
2. Мәғлүмәт һаҡлаусы системалар — һаҡлау ҡоролмалары менән идара итеүсе, һәм мәғлүмәтте яҙыу һәм (йәки) уҡыуҙы башҡарған операцион системаның өҫтәмә өлөшө. Мәғлүмәт һаҡлаусы системаның бер төрө — файл системаһы.
3. Командалар интерпритаторы — ҡулланыусының компьютер менән эшмәкәрлеген ойоштороусы программа.
1 Ҡушымталарҙы оператив хәтергә йөкмәтеү һәм уларҙы башҡарыу.
2 Периферия ҡоролмаларына универсаль рәүештә мөрәжәғәт итеү. Миҫал: индереү-сығарыу ҡоролмалары.
3 Оператив хәтер менән идара итеү (процесстар араһында хәтерҙе бүлеп таратыу, виртуаль хәтер).
4 Энергия талап итмәгән мәғлүмәт һаҡлағыстарындағы (ҡаты диск, оптик диск һ.б.) материалды ҡулланыу менән идара итеү; күбеһенсә файл системаһы ярҙамында башҡарыла.
5 Ҡулланыусы интерфейсын булдырыу.
6 Селтәр операцияларын булдырыу, шул иҫәптән стек протоколдарын булдырыу.
1 Мәсьәләләрҙе параллель һәм псевдопараллель рәүештә башҡарыу (күп мәсьәлә башҡарыу).
2 Процестар араһында аралыштырыусы: мәғлүмәт менән алмашыу, бер-береһен синхронлаштырыу.
3 Системаны ҡурсалау; ҡулланыусы мәғлүмәттәрен һәм программаларҙы, ҡулланыусының эшмәкәрлегенән (яуызлыҡ уй менән йәки белмәгәнлектән) йәки ҡушымталарҙан ҡурсалау.
4 Ҡулланыусыларҙың хоҡуҡтарын сикләү һәм күп ҡулланыусылар эшләү режимы (аутентификациялау, авторизациялау).
Операцион системалар хисап аппаратына, лицензияһына һәм башҡарыласаҡ маҡсатына ҡарап күп төрҙәргә бүленә. Төрҙәр иһә үҙ сиратында тармаҡтарға бүленә.
Компьютерҙарҙа киләһе ике операцион система төрҙәре киң таралған: Microsoft Windows, Unix һәм Unix системаһына хас булған (шул иҫәптән Macintosh) операцион системалары.
Операцион системаның ике төшөнсәһе бар: «ҡорам менән идара итеүсе программалар теҙмәһе» һәм «башҡа программалар менән идара итеүсе программалар теҙмәһе». Ниндәй осраҡта операцион система кәрәклегәнә ҡарап ике төшөнсә лә теүәл бирелгән.
Операцион системаһы булмаған техника ла бар. Мәҫәлән, көнкүреш техникаһында, автомобилдәрҙә (тиҫтәгә яҡын булыуы мөмкин), кеҫә телефондарында ҡуйылған микрокомпьютер ҡабыҙырға йәки һүндерегә кеүек ябай ғына программаларҙы башҡара. Күп кенә уйын ҡорамалдары ла, картридж йәки компакт-дискка яҙырған программаны башҡарып, операцион системаһыҙ эшләй ала.
Ҡалып:Операционные системы Ҡалып:Аспекты операционных систем
This article uses material from the Wikipedia Башҡорт article Операцион система, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Башҡа шарт булмаһа, CC BY-SA 4.0 лицензияһына ярашлы, эстәлек менән һәр кем файҙалана ала. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Башҡорт (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.