Манга

漫画, マンガ, [mã̠ŋɡa̠]) — япон комикстары, ҡайһы берҙә комикку (コミック) тип атала. Манга, көнбайыш йолаларының көслө йоғонтоһон кисереп, Икенсе донъя һуғышы тамамланғандан һуң, әлеге формаһында үҫешә башлай. Әммә иртә япон сәнғәтендә манганың тәрән тамырҙары бар.

Манга
япон. 漫画
Дәүләт	Япония
Ил	Япония
Һештег	manga
Манга Викимилектә

Японияла манганы бөтә йәштәге кешеләр уҡый. Манга һынлы сәнғәт төрө һәм әҙәби күренеш булараҡ хөрмәт ителә. Шуға күрә төрлө жанрҙарҙа һәм төрлө темаларға: мажара, романтика, спорт, тарих, юмор, фәнни фантастика, триллерҙар (ҡурҡыныс фантазиялар, хоррор, ужастик), эротика, бизнес һәм башҡа әҫәрҙәр бик күп.

1950-се йылдарҙан манга япон китап нәшриәтенең эре тармағы булып китәә, уның әйләнеше 2006 йылда 481 миллиард иена, 2009 йылда 420 миллиард иена тәшкил итә. Манга донъяның башҡа илдәрендә, бигерәк тә АҠШ-та популярлыҡ яулай, унда 2006 йылда һатыу 175—200 миллион доллар тирәһе тәшкил итә. Мангаларҙың барыһы ла тиерлек ҡара-аҡ төҫтә төшөрөлә һәм нәшер ителә, шулай ҙа төҫлөһө лә бар, мәҫәлән, Colorful, исеме инглиз теленән «сағыу» тип тәржемә ителә. Популяр манга буйынса, йышыраҡ оҙон манга-сериалдар буйынса (ҡайһы берҙә тамамланмаған) аниме төшөрөлә, шулай уҡ ранобэ, видеоуйындар һәм башҡа сығарылма әҫәрҙәр ижад ителә ала. Ғәмәлдәге манганан аниме төҙөү коммерция күҙлегенән файҙалы — манга төшөрөү, ҡағиҙә булараҡ, арзаныраҡҡа төшә, ә анимация студиялары теге йәки был манга популярмы, юҡмы икәнлеген, уны экранлаштырыу мөмкинлеген билдәләй ала.

Экранлаштырыу сценарийы ҡайһы бер үҙгәрештәр кисерергә мөмкин: алыш һәм һуғыш күренештәре йомшартыла, артыҡ асыҡ күренештәр алына. Манганы төшөргән рәссам мангака тип атала, йыш ҡына ул сценарий авторы ла булып тора. Әгәр сценарийҙы яҙыу айырым кеше үҙ өҫтөнә алһа, бындай сценарист гэнзакуся (йәки, дөрөҫөрәге, манга-гэнсакуся) тип атала. Манга булған аниме йәки фильм нигеҙендә, мәҫәлән, «Йондоҙҙар һуғышы», ижад ителә ала. Әммә мангаһыҙ аниме һәм «отаку» барлыҡҡа килмәҫ ине, сөнки комикс рәүешендә үҙен аҡламаған, популярлығын иҫбатламаған проектҡа ваҡыт бүлергә һәм аҡса һалырға әҙер тороусы продюсерҙар бик аҙ.

«Манга» һүҙен бер һүҙ менән тәржемә итеү мөмкин түгел. Ул ике иероглиф менән яҙыла: 漫 (ман) һәм 画 (га). 画 иероглифы «һүрәттәр», «картиналар» тип тәржемә ителә. Һүҙмә-һүҙ тәржемәһе — «ман» (манера) стилендәге һүрәттәр. 漫 (ман) иероглифының бер һүҙле тәржемәһе юҡ һәм «ирекле», «ғәжәйеп», "төрлө-төрлө ", «сиктән тыш», «һәр ерҙә булыу» һ. б. тигәнде аңлата ала. ә «ирекле», «ихлас», «осраҡлы» мәғәнәләренең конгломератын тәшкил итә. Йәғни иероглиф 漫 билдәле бер нәмәне түгел, ә «ирекле», «ихлас», «осраҡлы» һүҙҙәренең мәғәнә конгломератын сағылдыра.

«Манга» һүҙе «гротеск», «сәйер (йәки күңелле) һүрәттәр» тигәнде аңлата, тип иҫәпләнә. Был термин XVIII быуат аҙағы — XIX быуат башында рәссамдар Канкэй Судзукиҙың «Манкай дзуйхицу» (1771 йыл), Санто Кёдэндың «Сидзи-но юкикай» (1798 йыл), Минва Аикава «Манга хякудзё» (1814 йыл) һәм 1814—1834 йылдарҙа Кацусика Хокусайҙың «Хокусай манга» иллюстрациялы альбомдары серияһы баҫылып сығыуы менән башлана. Һүҙҙең хәҙерге мәғәнәһен мангака Ракутэн Китадзава индергән, тип һанала. Уны рус телендә күплек һанда ҡулланырға яраймы, юҡмы икәнлеге тураһында бәхәстәр бара. Тәүҙә Грамота.ру белешмә порталы «манга» һүҙен килеш менән үҙгәртергә кәңәш бирмәй, әммә күптән түгел генә «ҡулланыу практикаһына ҡарап, уны килеш менән үҙгәртергә мөмкин», тип билдәләй.

Япониянан ситтә «манга» төшөнсәһе Японияла баҫылған комикстар менән бәйле. Японияла манганы киң ҡулланыуҙың төп сәбәптәренең береһе һәм Азия илдәрендә мангаға оҡшаш милли комикстарҙың киң популярлығы (манхуа — Тайвань, Ҡытай, Гонконг, Макао һәм Сингапур, шулай уҡ манхва — Көньяҡ Кореяла) япондарҙың, атап әйткәндә, Көнсығыш һәм Көньяҡ-Көнсығыш Азия халыҡтарының иероглиф мәҙәниәтенең мираҫы һәм эҙемтәһе булараҡ мәғлүмәтте образ рәүешендә ҡабул итеүендә. Исемдәре оҡшаш, сөнки бөтә өс телдә лә был һүҙ бер үк ҡытай иероглифтарында яҙыла. Францияла төшөрөлгән манга стилендәге комикстар «манфра» тип атала, шулай уҡ la nouvelle manga (франц. «яңы манга») — япон мангаһы йоғонтоһонда ижад ителгән комикстар формаһы. АҠШ-та төшөрөлгән манга стилендәге комикстар «америманга» йәки OEL тип атала. OEL инглизсә original English-language manga һүҙенән.

Манга Рәсәйҙә

Бөтә үҫешкән Европа илдәре араһында манга Рәсәйҙә насарыраҡ таралған. Моғайын, был комикстарҙың Рәсәйҙә түбән популярлығы менән бәйле: уларҙы балалар әҙәбиәте тип иҫәпләйҙәр, ә манга өлкәндәр аудиторияһына иҫәпләнгән. «Эгмонт-Россия» компанияһы директоры Лев Элин әйтеүенсә, Японияла енси мөнәсәбәттәр һәм көс ҡулланыу булған комикстарҙы ярата, ә «Рәсәйҙә быға кемдеңдер тотоноуы икеле». «Деньги» журналының рецензенты фекеренсә, мөмкинлектәр «иҫ киткес шәп», «бигерәк тә япон лицензиялары америка лицензияларына ҡарағанда ла арзаныраҡ — бер биткә 10 — 20 доллар». «Сакура-Пресс» нәшриәтенән Сергей Харламов бының киләсәге бар, әммә баҙарға сығарыуы ауыр тип иҫәпләй, сөнки «Рәсәйҙә комикстар балалар әҙәбиәте тип һанала».

Тәржемә итеүгә лицензияға килгәндә иһә, был башланғыс ғәҙәттә рус нәшерселәренән килә. 2010 йылға ҡарата бер нисә легаль нәшриәт эшләй: «Сакура-пресс» («Фабрика комиксов», «Палма Пресс» "Ранма ½"ны һәм башҡаларҙы баҫтырып сығара); иң уңышлы манга серияһы лицензиялары 2008 йылда булдырылған Comix-ART компанияһына ҡарай. Шул уҡ йылда «Эксмо» нәшриәтенең партнеры Comix-ART «Тетрадь смерти», «Наруто», «Наруто» һәм «Блич»ҡа, шулай уҡ башҡа бер нисә әҫәргә, шул иҫәптән Gravitation һәм «Принцесса Аи»ға хоҡуҡ ала.

Урыҫ нәшриәтселәре, ҡағиҙә булараҡ, манганы ғына түгел, ә манхваны ла баҫтырып сығара, өҫтәүенә, уларҙың икеһен дә манга тип атайҙар.

Японияның манга журналдарына оҡшаш проекттар барлыҡҡа килә. Ул — «Комикстар фабрикаһы» нәшриәте альманахы. Ул Рәсәйҙә төшөрөлгән манга әҫәрен баҫтырырға ниәтләй. 2008 йылдың июлендә беренсе ҙур һәүәҫкәр рус мангаһы йыйынтығы Manga Cafe баҫылып сыға.

• Оэкаки
• Маньхуа (ҡытай комикстары)
• Манхва (корей комикстары)

урыҫ телендә

инглиз телендә

• Манга.ru — рус телендә манга тураһында һәм манга-стилистикала эшләүсе рус телле рәссамдарҙың әүҙем форумы.
• Мангалекторий — Ю. А. Магерҙың манга тикшеренеүсеһенең рус телле проекты.
• Anime News Network Encyclopedia (инг.) — Anime News Network манга сайты энциклопедияһы.

• Bryce M., Barber C., Kelly J., Kunwar S., Plumb A. Manga and Anime: Fluidity and Hybridity in Global Imagery : [англ.] : [арх. 14 ноябрь 2014] // The Electronic Journal of Contemporary Japanese Studies. — 2010. — Vol. 10, no. 1 (29 January).
• Tanaka M. Trends of Fiction in 2000s Japanese Pop Culture : [англ.] : [арх. 2 ноябрь 2014] // The Electronic Journal of Contemporary Japanese Studies. — 2014. — Vol. 14, no. 2 (30 July).
• Петрова С. И., Степанова 3. Б. Японский комикс как тип текста (категория информативности) // Вестник Северо-Восточного федерального университета им. М. К. Аммосова. 2005. № 4.