صمد بهرنگی (۲ قورا پیشیرن - تیر ۱۳۱۸ - ۹ زومار آیی-شهریور ۱۳۴۷) ایرانلی آذربایجانلی، اوشاقادبیات ساحهسینده یازیچی، چئویرمن، آذربایجان فولکولورون توپلویجوسو و شاعیر.
صمد بهرنگی 29 یاشیندا ایبهاملی صورتده آراز چاییندا غرق اوْلدو.
صمد بهرنگی | |
---|---|
آد | صمد بهرنگی |
قیسا بیلگی | یازیچی |
دوْغوم تاریخ | 1 قورابیشیرن 1318 تبریز |
اؤلوم تاریخ | 9 زوما آیی 1347 آراز چایی |
اؤلوم سببی | آراز چاییندا ایبهاملی شَکیلده بوغولوبدور. |
میللیت | ایران آذربایجانلیسی |
آیری آدلار | صمد عمی |
صمد بهرنگی قورا پیشیرن (تیر) آیینین 2-جی گونو تبریز شهرینین چرنداب محلهسینده، یوخسول بیر عاییلهده دونیایا گلدی. آتاسینین آدی عزت و آناسینین آدی سارا-ایدی. صمد بهرنگینین ایکی قارداش و اوچ باجیسی اوْلوبدور. آتاسی فهلهچیلیکله یاشاییردی. نهایت یوخسوللوق فیشاری آلتیندا، ایشلهمک اۆچون باکی شهرینه گئتدی.
صمد بهرنگی 1334-جو ایل تبریزین دانیشسراسینا گیردی و 1336-جی ایل درسین قورتوردو. هامان ایلین خزل (مهر) آییندا 18-یاشی اوْلان زاماندان موعلم اوْلدو. اونون موعلم چیلیگی عوموما کندلرده کئچدی.
1337-جی ایلین خزل آییندا، تبریز بیلیمیوردونون اینگیلیسجه دیل و ادبیات ریشتهسینده تحصیل آلماغا باشلادی. موعلمچیلیکله یاناشی اؤیرنجیلیگی 1341-جی ایلین قیزاران (خرداد) آییندا سوْنا چاتدی.
بهرنگی 1347-جی ایل، زومار آیینین 9-وندا، شامگوالیک کندینیندن یاخینلیغیندا، آراز چاییندا غرق اوْلوب دونیاسین دَییشدی. اونون اؤلوسو نئچه گوندن سوْنرا، زومار آیینین 12-سینده کلاله پاسگاهینین یانیندا تاپدیلار. مئییت بوغولدوغو یئردن نئچه کیلومتر فاصیلهده دایانمیشدی. صمد بهرنگی تبریزین ایمامیه قبریستانیندا باسدیریلیبدیر.
1341-جی ایلده صمد، مصلحت اولمایان سوزلری دانیشماق ایتیهامیله، دبیریستاندا ایخراج و دبیستان سطحینده درس وئرمک اۆچون یوللاندی. بیر ایل اوندان سوْنرا، "فرهنگ آذربایجان"ین او واختکی رَییسینین الیله دادگاها گئتدی آنجاق تبرئه اولدو.
1342-جی ایلده آذربایجان اوخولاری اۆچون حاضیرلادیغی کیتابی، جلال آلاحمدین سیفاریشیله، یاییلماق اۆچون ائورنسل ساوادسیزلیقلا موباریزه کومیتهسینه یوللادی. آنجاق کومیته اؤیهلری کیتابدا گئنیش دَییشیکلیکلر وئرمک ایستهدیلر و صمد کیتابی گئریه قایتاردی و بو ایشیله کومیتهنین آداملارین دوشمانچیلیغین قازاندی.
1343-جو ایل صمد بهرنگی "پاره پاره" کیتابی اۆچون تعقیب اوْلوندو و دادگاهها 6 آی مودتینده ایشدن آزاد اوْلوندو. همین ایلده "افشین پرویزی" کیمین تاخما آدلا دبیستان اوشاقلارینا اینشا کیتابی یازدی. همین ایلین قیروو (آبان) آییندا کیلاسلارا قاییتماق ایجازهسی اونا وئریلدی. 40-جی اونایللیگین اورتاسیندا صمدین نئچه یولداشی توتوقلانیب و اعدام اوْلدولار. بۇ ایللر صمد اؤیرنجیسل آکسیالاردا شیرکت ائتدی. بۇ ایللرده ساواک بهرنگینین ایشلرینه حساس اوْلدو. هده-قوخوتمالار باشلاندی و نئچه سئری توبیخ، جریمه و سورگون اوْلوندو.
صمدین عؤمرو "خیرداجا قارابالیق" داستانین یایاندان سوْنرا بیر آی سوردو و بیر آیدان سوْنرا او آراز چاییندا ایبهاملی صورتده غرق اوْلدو. اون گون اؤلوموندن اونجه ساواک قووهلری صمدین ائوینه هوجوم گتیریب و اونا هده-قورخو گلمیشدیلر.
صمد بهرنگینین اؤلومو بارهسینده موختلیف نظرلر واردیر. صمدین پهلوی دولتی الیله اؤلدورولمهسی بۇ نظرلرین بیریدیر. آیری نظره گؤره صمد سودا اوزمک باشارمادیغی اۆچون آراز چاییندا غرق اوْلوبدور.
تکجه حمزه فراهتی آدلی بیریسینین غرق زامانی صمدین یانیندا اوْلدوغو بللیدیر. صمد قارداشی اوْلان اسد دئییر کی ایکی آیدان سوْنرا فراهتینی بهروز دولتآبادینین ائوینده گؤرور. دولتآبادی فراهتینین دیلیجه دئییر کی: "من بو طرفده ایدیم و صمدم او طرفلیکایدی. بیر دفعه گؤردوم کومکه چاغیریر نقدر چالیشدیم کومک ائده بیلمهدیم."
سیروس طاهباز بوبارهده بئله یازیر: "بهرنگی چیمک ایستهمیشدی و اوزمک و چیممک بیلمهدیکی اۆچون غرق اولوبدور. جلال آلاحمد بو اؤلومو مشکوک بیلیردی آما منیم اۆچون بهروز دولت آبادینین سوزو سونسوزایدی که اونون اؤلوموم دوغال بیلمیشدی، اوزمک باشارمادیغی اۆچون." صمدین قارداشی اسد، صمدین اوزمک باشارمامادیغین تایید ائدیر آنجاق طاهباز و اوبیرلرین نظرلری بارهده بئله دئییر: "هامی بهروز دولت آبادینین دیلیجه دانیشیرلار و گئرچکدن بوبارهده آراشدیرما آپارماییبدیر."
صمدین اؤلوم قتل بیلنلر بئله ایستیدلال ائدیرلر کی زومار آییندا آرازین سویو آز اولور و غرق اولماق احتیمالی چوخ آزالیر. اسد بهرنگی صمدین غرق اوْلدوغو یئرده سویون آز اولماغین تایید ائدیر و بئله دئییر:"البتده بعضی یئرلرده سویون چوخ اولماسی مومکوندور. هئچ کیم سویون گور یئرینده چیممک ایستهمز، صمد کی هئچ، او اوزمکده باشارمیردی." البتده سوزلرین بئله تکمیللهدیر: "هئچ کیم ایدیعا ائده بیلمز کی فراهتی ساواک مامورو و صمدین اؤلدورمه سی اۆچون مامور اولموشدو."
اسد بهرنگی بئله آرتیریر:"بیز آراز قیراغیندا صمدین جسدی دالیجان گزنده و صمدین سسلهیهنده ساواک مامورلاری، صمدین ائوینه توکولوب و هر شئیی بیربیرینه وورموشدولار...."
بهرنگی 19 یاشیندا اوْلان زامان "عادت" آدیندا اوْلان ایلک داستانین یازدی، بیر ایل اوندان سوْنرا، آذربایجان فولکوروندان گوتورولموش "تلخون" داستانین "کتاب هفته" درگیسینده یایدی. بۇ داستاندا یازیچی "ص.قارانقوش" تاخما آدیندان فایدالانمیشدیر. سوْنرالار بهرنگی "مهد آزادی"، "توفیق" و.... گوندهلیکلرده یازیلارین یایماغا داوام ائتدی. او عومومیتله تاخما آدلارلا یازیلارین یاییردی. داریوش نواب مرغی، چنگیز مرآتی، بابک، افشین پرویزی، باتمیش و... بهرنگینین تاخما آدلارینین بیر نئچهسیدیر.
بهرنگی اینگیلیسجه و آنادولو تۆرکجهسینده اوْلان بعضی کیتابلاری فارسجا و فارسجادا اوْلان اثرلری آذربایجان تۆرکجهسینه چئویریبدیر. فارسجادان تۆرکجهیه چئویردیگی اثرلرده، مهدی اخوان ثالث، احمد شاملو، فروغ فرخزاد و نیما یوشیج-ین شعرلری یئرلشیر.
صمد بهرنگی "خیرداجا قارابالیق" داستانیلا نئچه اؤدول قازانیبدیر. 1347-جی ایلده بۇ کیتاب، اوشاق قونوسوندا ایلین کیتابی سئچیلدی. بۇ داستان ایتالیانین بلون (Bologna) کیتاب سرگیسینین 6-جی دورونون اؤدولون قازاندی. آیریجا بۇ کیتاب چکاسلواکینین بییئنال اؤدولون 1969-جی ایلده صاحیب اوْلدو..
خیرداجا قارابالیق، صمد بهرنگینین ان تانینمیش اثریدیر. بۇ کیتاب اساسیندا اوروپادا جیزگی فیلمده چکیلیبدیر.
ایراندا فعالیت ائدن "اوشاقلار اۆچون كیتاب شوراسی" هر ایل اوشاق ادبیات ساحهسینده چالیشان یازیچی و چئویرنلر آراسیندا ان یاخشیسین سئچیردی و سئچیلنلره "صمد بهرنگی" اؤدولو وئریردی.
گونئی آذربایجانین تانینمیش شاعیری بولود قاراچولو، صمد بهرنگینی اؤلومو موناسیبت ایله بئله بیر شعر سؤیلهییبدیر:
قوربانیمی قبول ائله آراز
نه یازیم صمد؟!
دَنلی خرمنیمین یانماسین یازیم؟
سرین سو کوزهمین جالانماسین یازیم؟
داغلی سینهمین آلوولانماسین یازیم؟
من سنه نه یازیم صمد؟
حسرتیم کیمی یاخاجاق؟
گؤز یاشیما کیم باخاجاق؟
آراز یئنهده آخاجاق!
صمد! کیمی چاغیریم؟
نه قدر باغیریم؟
ص......مد!
سؤیله منه، سؤیله آراز!
ندن بیزله اوْلدون بئله آراز؟
کسدین ایکی قارداش آراسین
آلدین موغانین ساراسین
بوغدون ائلیمین دَیَرلی بالاسین!
بسدیر!
بس.....دیر!
قوربانیمی قبول ائله آراز…
This article uses material from the Wikipedia تۆرکجه article صمد بهرنگی, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). عکسی بللیلشدیریلمزسه، ایچیندهکیلر CC BY-SA 4.0 لیسانسی آلتیندادیلار. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki تۆرکجه (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.