سونقور

سونقور
نقشه اوستونده یئری سونقور بیلگی‌لر
اؤلکه	ایران
اوْستان	کیرمانشاه اوستانی
بؤلگه	سونقور بؤلگه‌سی
ایلک آدی	سنقار، سونقور، سُنقور
اهالی	43,184 نفر (2011)
نقلیات واسیطه‌سی کودو	ایران ق ۲۹
سوی و دیل	آذربایجان تورکجه‌سی
مذهب و دین	موسلمان (شیعه)
بلدیه باشچی‌سی	پیمان امیری

بۇ شهر ۴۷ درجه جغرافیایی اوزوناسیندا، ۳۶ دقیقه دوغو و ۳۴ درجه انده، ۴۷ دقیقه گونئی‌ده کیرمانشاه اوستانین شرقی قیسمتینده یئرلشیب. بۇ شهر کیرمانشاه شهرین ۸۵ کیلومتیر گونئی دوغودا یئرلشیب و ۱۷۰۰ متر آزاد دریالارین سویوندان یوخاری‌دا دیر. هابئله بۇ شهر بیر سیاسی و مذهبی شهر سایلاراق ائله کی پهلوی دؤوره‌سینده سیاسی حزب‌لر چوخلو چالیشمالاری باتی منطقه‌سینده سونقور شهرینده اوْلوب و مذهبی باخیمدان بۇ شهره ۲–جی قوم آد وئریلیب‌دیر.

"سونقور" یا دا "سنقر" کلمه‌سی تورکی دیلینده بیر قوش آدی دیر. سوْنقۇر شهری قدیم آذربایجان اوستانی‌نین شهرلریندن‌دیر، سانکی سیاسی تقسیمات‌دا آذربایجان اوستانیندن آیریلیب و قروه و بیجار شهرلری‌ایله برابر کوردوستان و کیرمانشاه اوستانینه وئریلیب‌دیر. سونقور شهری‌نین خالقی چوخونلوغو تورک دورلار، تورکلرین یانیندا کورد خالقی دا بیر کیچک نوفوسو اؤزلرینه ایختیصاص وئریب‌لر.

سونقور شهری اسکی بیر تاریخه یییه دیر. صفوی دؤنمینده اسدآباد شهری، او دؤره‌ده چاردولی آدلانان شهر، و نئچه باشقا بؤلگه‌لر «سنقر و کلیایی»ـه ساییلاردی.

 

دیل

سونقورون خالقی چوخونلوغو آذربایجان تورکجه‌سینده دانیشیرلار. اونلارین دیل‌لری آذربایجان تورکجه‌سی‌نین آدلانان سونقور لهجه‌سی تانینیب‌دیر. سونقور شهری ۱۳۸۵–جی هیجری گونشلی ایلده ۴۰ میندن آرتیق جمعیتی وارایمیش. ۱۳۳۱–جی هیجری گونشلی ایلده رزم آرا فرهنگ جغرافیایی ایران کیتابیندا سنقر و کلیائی بؤلومونه عایید بئله یازیب: بؤلومون سکنه‌سی‌نین آنا دیلی بۆتۆن سوْنقۇر سکنه‌سی و نئچه بؤیۆک کند ده تۆرکجه دیر، سونقورون اطرافیندا اوْلان نئچه کند ده دیللری کوردجه و فارسجا دیر. بللی اوْلان شهر و نئچه بؤیۆک کند کی اطرافیندا واردیر دیللری تورکجه دیر.

سوی

سنقر شهری ایران عراق ساواشیندان اؤنجه تامام تورکلر یاشایان بیر شهر ایمیش و بو شهرین آنا دیلی تورکجه دیر، ایران عراق ساواشیندان سونرا بو شهره کوردلر ده گلیب‌لر. هابئله دانشنامه اسلامین یازدیغینا گوره بو شهر ۱۳۷۰ (۱۹۹۱ میلادی) جی ایل ده ۳۷،۷۷۲ نفر جمعیتی واریمیش کی خالقی تورک‌لر دن تشکیل تاپیب.

جمعیت

سنقر شهری ایندیلیکده ۴۴،۹۵۴ نفر جمعیت دن ایران ۱۸۱جی شهری دیر.

جوغرافیا

سنقر دوزلوقو بیر حاصیلی منطقه ده یئرلشیب بۇ دوزلوق 1750 متر اؤزگور ( آزاد ) سولاردان یوخاری دا دیر اقلیم باخیمیندان فرقیلی بیر شرایطی وار و ان بویوک دوزلوق کیرمانشاه اوستانینده دیر کی یاشاملی باخیمدان وارلی دیر. بدر و پریشان 3600 متیرله دالاخانی و سهیل داغلاری3850 متیر اوجالیغیندان سنقرون اطراف داغلاریندان دیر. هابئله سنقر اوجالیق لاری قورولماغیندا و داشلارین جینسینده زاگروس داغلاریندان فرقی وار بۇ آنلامدا کی زاگروس داغلاری اسکی ( قدیمی ) دیلر و بورولماق اثرینده مگمایی موادین تاثیرینده اوْلموشدور.

جوغرافیایی موقعیتی

جغرافیایی دوروم و قونشو شهرلر
	قوزئی: قروه شهری
دوغو: اسدآباد شهری		باتی: صحنه شهری
	گونئی: کنگاور شهری

سنقر و کلیایی بولگه سی کیرمانشاه اوستانین دوغو قوزئینده یئرلشیب و 47.34درجه اوزوناسی و 46.5 دقیقه قوزئی ده نصف النهار گرینویچ ه گوره یئرلشیب دیر و قوزئی دن کوردوستان اوستانله دوغودان اسدآباد بولگه له و گونئی دن کنگاور بولگه لریندن ، باتی دان صحنه بولگه سیندن قونشو دور.

چایلار

سنقرچای

بولگه نین گونئی چای آدلانان گامیشان چایی دوغو داغلاریندان (ده الیاس اوجالیق لاریندان) کی سنقر و اسدآباد منطقه سینین تقسیم سویون منطقه سی دیر باشلانیب دالاخانی داغین قوزئیندن اوْلان بولاق لاردان اونا قوشولوب و آق بولاق و لیلمانج منطقه سینه یئرتیرنده (سنقرچای) آدلانیر و اوز مسیرینه گئدرک سنقر شهرین گونئیندن گزنهله سراوون سویون اونا قاتیشیب دالاخانی داغین باتی اتگین گئچیر.

هاوا دورومو

 

هاوا دورومو باخیمیندان سنقر اقلیمی یاری قورو و سرین استپی سویوق قیشلارلا کی 28 درجه صفردن آشاغی یئتیشیر و اعتدالی یایلاریندان ایستینین چوخونلوغو 39 درجه صفردن یوخاری یئتیشیر.

دپریم

سنقر بؤلگه سی بیر اونملی زلزله لی منطقه ده یئرلشیب سنقر منطقه سینده سونونجو زلزله 28 خرداد 93 گونونده 3.4 ریشترله سنقرو تیتردیب.

 

دب‌لر و رسم‌لر

• دوغوم گون و آدلاندیرما:

سنقر دا اوبیری آذربایجان شهرلرینه تای اوشاقین اول گونونده آتاسی و یا باباسی اونون قولاغینا اذان ایقامه اوخویار و هابئله ایر اونا آد سئچیلمیش اولسا قولاغینا اوخونور و ایر آدی سئچیلمیش اولماسا 6 جی گونه ساخلانیر.دوغوم گونون قوتلو توتلماسی سنقر شهرینده هفته دئییلیب و 6 جی گونون آخشامیندا توتولور بۇ جنشن ده طایفانین بویوک لری جشنه گلیب اوزلرین له هدیه لری گتیرلر و پذیرایی دان سوْنرا بیر چوخلاری کی اونجه دن چغاریلمیش دیر شام اۆچون قالیرلار و دئمک اوشاقین آدی اوردا اوشاغین قولاغینا اوخونور کی دئمک بیر چوخلاری معصوملارین آدلاریندان دیر.9 یا دا 10 جی گون ده اوشاغی یووندوروب بۇ گونه سنقر دا حمام گونو دئییرلر هابئله اوشاقین قیرخیندا بیر یووندورما دا اولور کی اونا چله حمامی دئیرلر .

• ائولنمک مراسیمی:

سنقر دا ائولنمک مراسیمی آذربایجانین اوبیری شهرلرینه تای توتولور آنجاق بۇ مراسیمین ان اونملی قونولاری سنقر لهجه سینده عبارت دیر:1- قیز بگنماغ 2- ائلچیلوغ 3-ائل ماچ ایلماغ 4-رخت وطلا گئوتماغ 5- کوین کسماغ 6- مصلحت آشی 7- پاکت یازماغ 8- اتاق گجه سی 9-خنه بنان 10-گلین گتماغ 11- ناهار 12 -ایاغ آچماغ 13- بیراملوغ

• یاس مراسیمی:

سنقر شهرینده اوْلان یاس مراسیمی و اولو صاحیبین عزاسی آذربایجان ین اوبیری شهرلرین ائله بیر فرقیلیک یوخودور آنجاق بعضی فرقیلیک وار دیر سنقر دا یاس مراسیمی سنقر لهجه سینده بوندان عبارت اولور: (شو شام ) یانی اول شام ،(پرسه) خانیملارین فاتحیه اوخونماق مراسیمی ،(یاسده چخارماغ) یانی یاسدان چخارتماق ،(اول بیرام ) یانی قارا بیرام کی اول بایرام اولو اولندن سوْنرا دیر هابئله سونقور دا اوْلونون قیرخینا چان و اونون پالتارلارین احتیاجی اولانلارا و هابئله بیر (بیژی) آدلا چورک پیشیرمک و داغیتماق لا بۇ جومله سنقر دا اوْلان اولو مراسیمین دب لریندن دیر.

• عزادارلیق مراسیمی:

بو شهرده قدیم دن مذهبی عزادارلیق لار اونملیمیش و ایندی ده اونمین الدن وئرمییب بۇ حالدا تمام معصوم لارین رحت و شهادت لرینده مسجیدلرده و محفل لرده مراسیم توتولور مجلس لرده نذری اش وئرمک رواج وار کی سنقر دا بۇ آشلارین اوزلرینه عایید بیر خاص آدلار وار بۇ جومله (امام آشی ) و ( نذری آشی ) هابئله مال ، داوار کسمک و اونلارین ات لرین قوربان پای وئرمک ( امام خیری ) آدلانیر سنقر دا بۇ گونلرده ائو لرده و مسجیدلره روضه اوخونوب حالوا،ساری شیله ،خورما،شربت،سوت،حلئم پایلاشیلیر سنقر خالقین بۇ عزادارلیق لاری بونو گوستریر کی بۇ شهرین خالقی اهل بیته اورک دن ایرادت لری وار.

سینما

حال حاضیردا سنقر شهری سینما اولماغیندان محروم دیر. کیرمانشاه اوستانین‌دا ۷ باب سینما واردی که اونلاردان ۶سی کیرمانشاه شهرینده و اسلام آباد غرب و هرسین شهریلرینده هر بیری بیر سینمالاری وار دیر.

کیتاب‌اِوی (کیتابخانا)

سنقر شهرستانین‌دا عمومیت له کندلرده، سنقر و سطر شهرینده توپلوم (جمعاً ) ۶ کیتابخانا واردی کی بونلاردان بیر سنقر شهرینده اوْلان علامه مجلسی کیتابخاناسی آدلانیب و آیت‌الله غفاری آدلانان کمربندی‌ده یئرلشیب دیر. بۇ کیتابخانا ۱۳۵۰جی ایل‌ده شهرداری‌نین گلیرلری ایله تیکیلیب و یاخین ۱۶۵۰۰ جلد کیتابی واردیر.

اولوشچولوق ( شهرداری )

کیرمانشاه اولوشچولوق طرحی عبدالحسین میرزا فرمانفرما الیله خاریجه دن آلاراق میرزا ابوالفتح اونون قورماغینا مامور اولدی اولده بۇ اولوشچولوق ایشی بیر تشریفاتی ایشیمیش سوْنرالار ایش بین لر اونون اۆچون برنامه توکدولر بۇ جومله سیلیب سوپومک ،فانوس یاندیرماق ،ایشچی لرین ایش لرینه یئتیشمک ،چورک پیشیرمک یئرلرینه باخماق و آیری ایش لر ائله کی بۇ ایش لرین چوخو سنقر دا نایب الحکومه الیله اولوردی اولوشچولوق مامورلاری هر گون صوبح معبرلری سولاییب و سوپوروردیلر و گئجه لر ده فانونس کوچه لر و یولاردا یاندیرارمیش لار رسمی اولوشچولوق لار قورولاندان سوْنرا علاوه بۇ کی شهر حاکیمی سایلاراق اوز منطقه سینین سیاسی و اجتماعی عهده سینه واریمیش اولوشچولوقلارین آدین شهرداری یه دونن زامان اونلار هله بلدیه ایش لرین گورورمیش لر سنقرون یئرلی بیرنجی اولوشچولوق باشچی سی عبدالحسین ترکمنی اولاراق معتضد ایله بیرلیکده نمایده و مباشر کلیایی ده واریمیش و دئمک 10 ایل 1345 قدر سنقرون اولوشچوسویموش

گنل اوخول لار

سنقر شهری ۲۲ مین عمومی اوخول اوخوجو ایله درسی پیشرفتی میانگینی اوستان میانگین‌دن یوخاری‌دا دیر کی تأسوف‌له پوشش سطحیندن آشاغیدا دیر. .

یوکسک اوخول لار

سنقرون بۇ جومله اؤنملی و علمی شهرلردن حساب اولاراق یوکسک اوخول سطح‌لرینده نئچه بیلیم یوردونا یییه اولاراق بۇ جومله سونقرون اؤزگور بیلیم یوردو (دانشگاه آزادی ) کرمانشاهین ان اؤنملی دانشگاه لاریندان حساب اولاراق و هابئله دانشکده کشاورزی و پزشکی‌سی و پیام نورو وار دیر. اؤزگور بیلیم یوردو  : ۴۰۴ نفر طلبه ایله ۱۱ ریشته‌ده پایه عولوم و انسانی عولوم دا فعالیت لری وار. پیام نور بیلیم یوردو: ۲۱۹۲ نفر ایله طلبه ۲۰ ریشته‌ده پایه عولوم و انسانی عولوم‌دا فعالیت لری وار.

دینی حوزوی اوخول لار

سنقر شهرین دینی و حوزوی اوخول لاری دا وار کی بیری کیشی لر و بیری ده قادینلار اۆچون دیر. قادینلارین دینی حوزوی مکتبی نرجسیه مدرسه سی آدلانیر و آقالارین مدرسه لری امام خمینی آدلانیر.

اجازه‌سیز تیکینتی‌لر

سنقر شهرین بیر اؤنملی سوْرونلاریندان اجازه‌سیز اوْلان تیکینتی‌لرین دوزلمه‌سی دیر ائله کی بۇ تیکینتی‌لر سنقر شهرین اوزنه پیس و سئفک منظره وئریب ائله کی شهرداری چالیشمالاریندان هله بۇ سوْرون گوج ایله داوامی واردیر.

سنقر شهری 93 مین نفر ایله 134 کیلومتیر اصلی یولو و هابئله 611 کیلومتیر فرعی یولو واردی 86 کیلومتیر کند یولو واردیر هابئله سنقر شهرین کمربندی سی 13 کیلومتر اوزوناسی ایله وورولاراق 30% پیشرفتی واریمیش بۇ کمربندی کربلا آزاد یولونا قوشولور پروژه ایتالیایی شرکتین عهده سینده دیر و دئمک بۇ پروژه سنقر شهرین بن بست دن قورتاراجاق سنقر شهری قدیم دن کربلا و عتبات یولون اوستونده اولاراق چوخلو کاروانلار آذربایجان دان کربلایا گئدنده اوز یولارین سنندج سوننو بیر شهر سالماییب سنقر شهردن گئچردیلر. سنقر شهرین فاصیله سی اونملی شهرلر و اوستان مرکزلری عیبارت دیر:

سنقر شهرینده و کگندلرینده جمعا 26 فعال فضای ورزشی واردیر کی بونلاردان 16 فضا اوستو اورتولو 10 اوست آچیق دیر هابئله 40 ورزشی هئیت و 3 مین 300 ورزشکار دوره گورلموش 3 مین دوره گورلمه میش بۇ بولگه نین ورزشکارلاری تشکیل وئریب لر. بۇ بولگه ده چرخ سورمک ، چولده یول گئتمک ، جوانلارین استعداد لارین تاپیب و اونلاری بئجرمک اونملی و گرکلی بیر ایش لردن دیر سنقر بولگه سینده ایدمانسال ( ورزشی ) فضا باشلیقی 1.8 دهم سانتی متیر مربع دیر.

سنقر شهری بهداشت درمان قونوسوندا بیر ۶۵ تخت ایله بیمارستان هابئله ۹ درمان مرکزی و هابئله ۸۳ بهداشت ائی ایله یاخشی وضعیته مالیک دیر. بۇ شهرین بهداشت درمان شاخصه لری کرمانشاه اوستانین میانگین شاخصه لریندن اوسته دیر میثال جه سنقر شهری ۸/۰ جمعیت رشد درصدی ایله ایمن شهری آدیلا تانینیب دیر.

TV و رادیو کانالی

رادیو

رادیو کیرمانشاه ۱۳۳۷جی ایلدن ۱ کیلوواتی یولاجی ایله و ۶ ساهان برنامه گونده اؤز ایشین رسمی صورت باشلایب. اوندان قاباق ۱۳۳۰ بی‌سیم طریقی ایله محدود شکیل ده پوشش وئریلردی.

TV

کیرمانشاه اوستانین تلویزیون شبکه‌سی ده ۱۳۸۰جی ایلین سه شنبه گونو خوردادین ۸ قائم مقام سازمان صدا سیمای جمهوری اسلامی ایران طریقی ایله و اونون معاون و مودیرلری و اوستان مسئولاری ایله افتتاح اوْلوندی. کیرمانشاه اوستانین تلویزیون شبکه‌سی‌نین بۇ جومله بۇ موضوع لاردا فعالیت ائدیر: اجتماعي سياسي ، فرهنگي ، هنـــري و علمي و ایندیلیکده گونده ۹ ساهات برنامه یارانیب و یایلماغینا اختصاص وئریر هابئله حال حاضیردا کرمانشاه صدا و سیماسی سنقر تورکلرینه برنامه‌سی یوخودور. سنقر تورکلری کیرمانشاه اوستانیندا ۲ میلوندان ۵۰ مین جمعیت ایله ۲/۵% سنقر تورکو دیلر ایندیه قدر کیرمانشاه اوستانین شبکه‌سی سنقر تورکلرینه گؤره صیفر ساهاتلیق برنامه قویماییب و بۇ حالدا کی بۇ دیل بشری فرهنگی میراث ساییلاراق حذف اوْلوب بئیندن گئتمکده دیر.

درگی‌لر

انقلاب‌دان اؤنجه سنقر شهرینده ۱۳۳۰ الي ۱۳۳۵ ایل‌لرینده اوچ روزنامه سنقر شهرینده بۇ آدلاردا یاییلیردی: نداي اسلام ، شهاب ساقب و ستاره سرخ. ایندیلیک‌ده نئچه هفته نامه و خبری یاییم سایت‌لاری دا سنقردا چالیشیرلار.

(سونقور) سنقر شهری آذربایجانین ان قدیمی و گوزل شهرلریندن دیر. بۇ شهرین نئچه دیرلی اثرلری وار آنجاق بونلاردان ان اؤنملی اثر (سونقور) سنقرون قدیمی بازاری دیر. (سونقور) سنقرون بازاری او بیری شهرلرین بازلارین خلافی اوست اورتولو دئییل سانکی بیر راستادا حجره‌لر و توکان‌لار یئرلشیب‌لر و اونلاری باشلاریندا بالکن کیمین تخته‌لری واردیر. بۇ بازارین دا قیدمتی دئدیگلر اساسیندا قاجار دوره‌سینین اواخیریندا تیکیلیب‌دیر.

دروازالار

(سونقور) سنقر شهری قدیملیکده بؤیوک دیوارلارلا حصارلانمیشدی. بۇ قالانین ۱۲ دروازاسی واریمیش که ۱۳۳۱ قدر اوچ دروازاسی قالاراق اوبیری‌لر پهلوی دئورسینین اول‌لرینده گؤتورلنیب‌دیر و حصارلیغی بئین‌دن گئدیب.

 

• کرمانشاهان دروازاسی (هادره و پیره سوند محله سینده)
• فعله کری دروازاسی (پیره و زیوه محله سینده)
• تبریز دروازاسی (سرچقا محله سینده)
• کوردوستان و کلیائی دروازاسی (چهاربلاغی محله سینده)

سوغات

سنقر شهرین سوغاتی عبارت دیر: ال ایشلریندن، فرش، چرم، لبنيات و گونه‌باخان توخومو. سانکی دئمک اولار هامی‌دان اؤنملی سوغاتی‌سی گونه‌باخان توخومو دیر. هابئله سنقرون کابابی دا معروف دیر

محلی یئمک و غذالار

سنقرون بیر تعداد محلی یئمک و غذالاریندان بوندان عیبارت دیلر: ترقومه - تامته آشی- یئتیمچه- کاچی- پتله شله- قورا آشی- شورا برنج- قیقاناق- قمری آشی- دویینه- ماساوه- دوغرماج- کئفته-قووت- سبزی آشی- شلم شوروا- طوق آشی- قارین- ملیس بادمجان- کئفته ریزه- آلچا آشی

 

(سونقور) سنقر شهری بیر کیچیک و صفالی دوزلوق‌ده یئرلشیب کی اونون اطرافین توْرپاقلی و اکینلی تپه‌لر آلیب‌لار. ( سونقور) سنقر شهرین گونئینده باشی قارلی دالاخانی داغی وار و اونون قوزئینده توْرپاقلی مادیان داغی وارهابئله لیلمانج دره سی ده دوغو سمتینده بۇ شهره طبیعی گؤزل‌لیک‌لر وئریب دیر. او کس‌لر کی کیرمانشاه بولگه سینین قصبه و بخش مرکز لرین گؤروب‌لر بۇ شهرین گیریشینده اونون بؤیوک کوچه‌لری و منظم بازاری تعریف و قبول ائدیرلر کی بۇ شهرین سکنه‌سی قدیم‌دن سلقه‌لی هابئله ذوقولو اینسانلاردیلار و اول گوندن شهری اوصول اوزوندن تیکیب‌لر. شهرین ائولری بۇ حالدا کی آغاجلی دئییل سانکی ائولری بؤیوک و چوخلوسو ایکی مرتبه بؤیوک دیوارلاری وار. کوچه لرین انی ۴ الی ۶ مئتیر و دئمک چوخو داش دوشنیلیب دیر شهرین بازاری شهرین اورتاسیندا یئرلشیب و تخمین ایله ۶۵۰ باب توکانی وار. شهرین محله لری عبارتدیر:

• پیره : پیره محله سی شهرین قوزئیده یئرلشیب.
• هادره : هادره شهرین دوغو سمتینده یئرلشیب.
• چهاربلاغی:چهاربلاغی شهرین گونئیده یئرلشیب.
• سرچقا:سرچقا شهرین باتی سمتینده ده یئرلشیب.

شهرین سویو امامزادا،امیر،بازاربلاغی،چهاربلاغی و نئچه آیری بولاق لاردان تامین اولور.