موغولیستان
موغولیستان آسیا اؤلکه‌لری‌نین بیریدیر.
موغولیستان ᠮᠣᠩᠭ᠋ᠣᠯ ᠤᠯᠤᠰ Монгол Улс (Mongolian) Mongol uls | |
|---|---|
 بایراق  Emblem | |
میلی مارش:
| |
.svg) موغولیستان یئری نقشه اوستونده (green) | |
| پایتخت و بؤیوک شهری | اولان‌باتور 47°55′N 106°53′E / 47.917°N 106.883°E |
| رسمی دیللر | موغول دیلی |
| Official scripts | Mongolian Cyrillic Mongolian script |
| اتنیک قروپلار (2010) | |
| دین | بودیزم (50%) دینسیز (38.6%) ایسلام (3%) شامانیزم (2.9%) |
| دمونیم(لر) | Mongolian Mongol (used mainly for historical purposes) |
| دؤولت | Unitary semi-presidential جومهوریت |
• President | Tsakhiagiin Elbegdorj |
• Prime Minister | Jargaltulgyn Erdenebat |
| قانون اوقانی | State Great Khural |
| Formation | |
| formed 209 BC | |
| formed 1206 | |
• Declaration of independence from the تزین سولا‌له‌سی | 29 December 29, 1911 |
• Mongolian People's Republic established | 26 November 1924 |
• Current Constitution | 13 February 1992 |
| اراضی | |
• جمعی | (18th) |
• سو (%) | 0.43 |
| جمعیت | |
• 2016 تخمینی | 3,081,677 (134th) |
• سیخیلیق | (238th) |
| جی‌دی‌پی (PPP) | 2015 تخمینی |
• جمعی | $36.6 billion |
• آدام‌باشی | $11,024 |
| جی‌دی‌پی (نامینل) | 2015 تخمینی |
• جمعی | $12.5 billion |
• آدام‌باشی | $4,353 |
| جینی (2011) | 36.5 اورتا |
| اچ‌دی‌آی (2015) |  0.735یوخاری · 92nd |
| پول واحیدی | Tögrög (MNT) |
| چاغ بؤلگه‌سی | UTC+7/+8 |
• یای (دی‌اس‌تی) | UTC+8 |
| تاریخ فورمتی | yyyy-mm-dd (CE) |
| سوروجولوک طرفی | right |
| تیلفون کودو | +976 |
| ایزو ۳۱۶۶ کودو | MN |
| اینترنت ال‌تی‌دی | .mn, .мон |
گونئی و دوغو داخیلی موغولیستان (چین)، باتیدان قازاقیستان، قوزئی دن روسیه ایله قونشودور. اؤلکه اها‌لیسینین ۵۱،۲ فایزی شهرلرده یاشاییر، اها‌لیسینین ۹۵ فایزی اوْخویوب-یازماغی باجاریر. اها‌لی ایله باغلی موغولیستانین ان بؤیوک پروبلمی نفرلرین سایینین آز اوْلما‌سی‌دیر. شورویلر دؤنمینده روسیه نین ائتکی دایره‌سینده اوْلان موغولیستاندا نفرلری‌نین بؤیوک قیسمی مشروب ایچکیلره آلوده اوْلوبلار. نفرلرین سایینین آزالدیغی موغولیستاندا حاضیردا ۶ قادینا ۱ نفر دۆشور. نفرلرین سایی آز اوْلدوغو اۆچون بۇ اؤلکه‌ده قیزلار دئییل، اولنه‌جک نفرلر اۆچون باش‌لیق پولو ایستنیلیر. ۴۵ میلیون مال-قارانین اوْلدوغو موغولیستاندا باش‌لیق اۆچون ده ائله مال-قارا وئریلیر. ایقتصادیاتین باشلیجا ساحه‌سی اوْلان کند چیفتلیک (مزرعه)یندا (مادی نعمتلر اۆرتیم (تولید)ی ساحه‌سینده چالیشانلارین ۴۰%-i آقرار ساحه‌نین پایینا دۆشور. کند چیفتلیک (مزرعه) اۆزره عۆمومی محصولون ۷۰%-نی حئیواندارلیق، ۳۰%-نی تاخیل‌چی‌لیق وئریر) ۱۹۹۱-۱۹۹۲-جی ایللرده کئچمیش دؤولت کند چیفتلیک (مزرعه) بیرلیکلری‌نین یئرینده سهامدار شیرکتلر یاراندی. اوْنلارین سایی ۴۰۰-ی یاخین ایدی. اؤلکه‌ده مال-قارانین اؤزللشدیرمه‌سی اساساً باشا چاتدیریل‌دی. همین دؤورده کیچیک و بؤیوک صنایع موسّسه‌لری‌نین ده اؤزللشدیرمه‌سی گئنیشلندیریل‌دی. آرتیق ۱۹۹۲-جی ایلین سوْنرالاریندا اؤلکه‌ده عۆمومی صنایع محصولونون ۴۳%-ی، تیکینتی-مونتاژ ایشلری‌نین ۴۶%-ی اؤزل بؤلمه‌نین پایینا دۆشوردو. اؤزل بؤلمه مال دؤورییه‌سینین ۷۰%-نی تامین ائدیردی.
۱۹۹۰-جی ایللرین اوّلینده موغولیستان "آچیق قاپیلار" سیاستی یورودور، مۆمکون اوْلان بۆتون اؤلکه‌لرله تیجارت علاقه‌لری یارا‌دیر و اوْنو اینکیشاف ائتدیریر. ژاپون، تورکیه، آمریکا بیرلشمیش ایالتلری، آلمان، کوره، سنقاپور، هونگ کونگ و.. . کیمی اؤلکه‌لر موغولیستانین تیجارت طرفداشلاری‌دیر. تکجه آمریکا بیرلشمیش ایالتلری-لا اوْلان خاریجی تیجارت دؤورییه‌سی ۱۹۹۲-جی ایلده ۴۰۰ میلیون دوللار حجمینده اوْلموش‌دور. بۇنون موقابیلینده روسیه ایله تیجارت علاقه‌لری‌نین سوییه‌سی آشاغی دوشموش‌دو. تحصیل سیستمینده کؤک‌لو دییشیک‌لیکلر آپاریلمیش‌دیر. ایلک اؤزل تدریس موسّسه‌لری یارادیلمیش، بیلیم یوردو سیستمی یئنی‌دن قۇرولموش‌دور. بانک و مالییه ایشی‌نین تنظیم ائدیلمه‌سی اۆچون ۱۹۹۱-جی ایلده بانکلار حاقیندا قانون، ۱۹۹۴-جو ایلده ایسه پول حاقیندا قانون، ۱۹۹۵-جی ایلده قیمت‌لی کاغیذلارحاقیندا قانون قبول ائدیلمیشدیر. ۱۹۹۶-جی ایلده دؤولته مخصوص اوْلان تیجاری بانکلاری لغو ائدیلمیش، عوضینده دؤولته مخصوص امانت بانکی و برپا بانکی تأسیس اوْلونموش‌دور.
ایقتیصادی ساحه‌ده داخیلی عۆمومی محصولون آرتیمینا اؤزل دیقّت وئریلیردی. پلان‌دا آرتیم هر ایل اۆچون ۵% حجمینده نظرده توتول‌سا‌دا ۱۹۹۶-جی ایلده بۇ رقم ۳% اوْلموش‌دور. ۱۹۹۶-جی ایلده خاریجی تیجارت دؤورییه‌سی ۸۶۱،۲ میلیون دوللار مبلغینده اوْلموش‌دور. همین ایلده موغولیستانین تیجارت علاقه‌سی ساخلادیغی اؤلکه‌لرین سایی ۷۰-ا چاتمیشدی. موغولیستان ۱۹۹۶-جی ایلدن دۆنیا تیجارت تشکیلاتینین عضوودور.
عومومیت‌له ۱۹۹۶-جی ایل موغول خالقینین سیا‌سی سئچیم ایلی اوْلدو. همین ایلده موغولیستان میلّی-دموکرات حزبینین و موغولیستان سوسیال-دموکرات حزبینین تشکیل ائتدیی دموکراتیک اتفاقلارین ائتلاف مجلیس سئچکیلرینی اۇددو. بۇندان سوْنرا دموکراتی و اصلاحاتلار کورسو داها دا درینلشدی. موغولیستان بولگه نین بیر سیرا پروبلملری‌نین حلی ایستیقامتینده پوزیتیو مؤقع توتماغا باشلا‌دی.
موغولیستان دۆنیا بیرلیگی‌نین عضوو کیمی بؤلگه دا و اۇلوسلار آرا‌سی پروبلملرین حلینده فعال و پوزیتیو روْل اوْیناماغا چالیشیر. اوْنون خاریجی سیاستینده اۆچ باشلیجا ایستیقامتی قئید ائتمک اوْلار. بۇنلاردان، بیرینجی‌سی، روسیه فدراسییاسی، چین خالق جومهوریتی ایله دوستلوق موناسیبتلرینی داها دا مؤهکملن‌دیرمک، اوّلکی دؤورلردن فرقلی اوْلا‌راق بۇ اؤلکه‌لرله موناسیبت‌ده اوْنلاردان هئچ بیرینه اۆستونلوک وئرمه‌مک، اوْنلارلا بالانس‌لاشدیریلمیش امکداشلیغا سؤی‌کنه‌رک دوستلوق موناسیبتلرینی اینکیشاف اتدیرمک‌دیر. بۇنونلا یاناشی قئید ائتمک لازیمدیر کی، موغولیستان ایله بۇ ایکی اؤلکه آراسیندا جدی پروبلملر ساخلانیلماق‌دا‌دیر. روسیه فدراسیاسیندا بوریات و موغوللارین یاشاما‌سی و یاشادیغی اراضی پروبلمی، چخر-ده ایسه ایچ موغولیستان پروبلمی طرفلردن هر بیرینه دیگرینه قارشی ادعا قال‌دیرماق شان‌سی وئریر. بۇ باخیم‌دان ۶۰-جی ایللرده، اؤزل‌له چین‌ده "مدنی اینقیلاب" دؤورونده بیر سیرا چین‌لی دؤولت و سیاست آداملارینین موغولیستانین موستقل‌لییی و اراضی بوتؤولویونو تهدید ائدن بیاناتلارینی، موغولیستان اراضیلرینده شوروی قوْشونلارینین یئرلشدیریلمه‌‌سی، بۇ اوْردو بیرلشمه‌لری‌نین ۱۹۸۷-جی ایلدن باشلایا‌راق اوْرا‌دان چیخاریلما‌سی و پروسسین ۱۹۹۲-جی ایلده باشا چاتما‌سی و ... کیمی حقایقلاری خاطیرلاماق ایستردیک.
ایکینجی ایستیقامت غربین و شرقین یۆکسک اینکیشاف ائتمیش اؤلکه‌لری‌له علاقه‌لری گئنیشلن‌دیرمک، اوْنلارین سیا‌سی و مالییه دستیینه نایل اوْلماق‌دیر. بۇ اؤلکه‌لردن آمریکا بیرلشمیش ایالتلری، ژاپون، آلمان، قوزئی کوره، تۆرکیه، اوتریش کیمی اؤلکه‌لر اؤن سیرا‌دا گلیرلر.
اۆچونجو ایستیقامت آسیا‌دا اؤز مؤوقیینی مؤحکم لتمک، بؤلگه داکی سیا‌سی و ایقتیصادی ادغام پروسسینده عملی ایشتیراکا جهد گؤسترمک‌دیر.
دؤردونجو ایستیقامت بیرلشمیش میلتلر تشکیلاتی و اوْنون آیری-آیری تشکیلاتلاری، دۆنیا بانکی، اۇلوسلار آرا‌سی پول-اعتیبار فوندو، آسیا اینکیشاف بانکی و .. کیمی اۇلوسلار آرا‌سی مالییه و ایقتیصادی تشکیلاتلار ایله ایشداش‌لیغی گئنیشلن‌دیرمک‌دیر.
سیاستین اۇغورلو نتیجه‌سی کیمی سؤی‌له‌مک لازیمدیر کی، موغولیستان محض همین دؤولتلرین کمکی ایله اؤلکه‌نین دۇرومی‌نین یاخشیلاشدیریلما‌سی حاقیندا عۆمومی میلّی پروقرام حاضیرلامیش‌دیر و بۇ پلانین حیاتا کئچیریلمه‌سی ۲۰۰۰-جی ایله قدر اوْلان مۆدّتی نظرده تۇتور.
قایناقلار
- اینگلیسجه ویکی پدیا
== گؤرونتولر ==
This article uses material from the Wikipedia تۆرکجه article موغولیستان, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). عکسی بللیلشدیریلمزسه، ایچینده‌کیلر CC BY-SA 4.0 لیسانسی آلتیندادیلار. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki تۆرکجه (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.