فعل یوْخسا ائیلم، ایش، حال و حرکت بیلدیرن سؤزلر.
تۆرکجهده اوْلان ائیلملر(فعللر) اؤز قوُروُلوُشلارینا گؤره اۆچ یئره بولونور:
بیر کؤکدن عیبارت اوْلان و بیر حرفی دَییشیکده معناسی ایتن یوْخسا دَییشن ائیلملره، ساده ائیلم دئییلیر. ساده ائیلملر تۆرکجهنین اَن(چوخ) اَسکی(قدیمی) ائیلملری ساییلیر. اؤرنک: گۆل، سات، اوْخو، یاز، گَل، قاچ، دِئ ...
مۆختلیف سؤزلره مۆعیّن اکلر(شکیلچیلر) آرتیرماقلا دۆزَلن ائیلملره، دۆزَلتمه ائیلملر دئییلیر. بوُ ائیلملر تاریخی سابیقه باخیمیندان، ساده ائیلملردن سوْنرا یارانمیشلار. آد، سای، صیفَت و عوضلیکدن (ضمیردن) دۆزلتمهائیلم یارادان اکلر(شکیلچیلر)، بوُنلار دیر:
بوُ ائیلملر دؤرد دستهیه بؤلونور:
بوُ گۆنکو تۆرکجهده اوْلمایان «ایمک» ائیلمیندن قالان کؤمکچی ائیلملر، ائیلمین امر و مۆطلقگئچمیشدن باشقا بۆتون زامانلاری ایله ایشلَنیب مۆرکّب ائیلم یارادار. اؤرنک: آلمیشایدیق (آلمیشدیق)، گلمیشایدیک (گلمیشدیک)، گلهسیایدی (گلهسیدی)، گلیر ایدی (گلیردی) ...
بوُ قسماً مۆستقیل اوْلان ائیلملر، کؤمکچی ائیلملر کیمی اکثراً آیری دیللردن آلینما آد و صفتلردن سوْنرا گلیب، مۆرکّب ائیلم یارادار. اؤرنک: حاضیر اوْل، امر ائت، رد ائله ...
ائیلمین باجاریق حالتی آدلانان «بیل» ایله دۆزَلن مۆرکّب ائیلملر: آلا بیلدیم، قازانا بیلمیشم، ساتا بیلَرمیشم ...
ایش و حرکتین گؤرولدویونو گؤسترن ائیلملره دوْغرولاما، گؤرولمهمهسینی بیلدیرنه ایسه دانما دئییلیر. دانما آنلامینین علامتی «ما/مه» دیر. دانما علامتی بۆتون شکیلچیلردن قاباق ائیلمین کؤکونه یاپیشار. ووُرغولار بوُ علامتدن قاباقکی هیجالاردا اولار. دانما علامتی ووُرغو آلتینا دۆشمز. اؤرنک: یاتـما(ماق)، بیلـمه(مک)، سۆرمه(مک)
تأثیرلی (مۆتعّدی) ائیلملر واسیطهسیز تاماملیق (مفعول) ایستیر. تأثیری ایش گؤرنده قالیب، واسیطهسیز تاماملیق ایستهمهین ائیلمره ایسه تأثیرسیز (لازیم) ائیلم دئییلیر. تأثیرلی ائیلملر «نهیی؟»، «کیمی؟» و «نه؟» سواللارینا جاواب وئریر؛ آنجاق تأثیرسیز ائیلملر بوُ سواللارا جاواب وئرمیر.
تأثیرلی و تأثیرسیز ائیلملری کامیل آییرماق اوْلماز؛ ایشلندیکلری یئره گؤره تأثیرلی و تأثیرسیز اوْلا بیلن ائیلملر واردیر. اؤرنک: باشلا(ماق)، ایشله(مک)، ایشلت(مک)، اوْخو(ماق)
تأثیرلی ائیلملر ایکی اساس دستهیه بؤلونور:
۱) هئچ بیر اؤزل علامته مالیک اوْلمایان: گؤر(مک)، آت(ماق)، آنلا(ماق)، یاز(ماق)، ایزله(مک)، ...
۲)ساده و دۆزلتمه ائیلمرین بیر قیسمی ائتکن(معلوم)، قاییدیش و قارشیلیقلی نوعلاردا، بیر اؤزل علامتلره مالیک اوْلمادان تأثیرلی اوْلور:
الف)بوُ شکیلچیلر بۆتون تأثیرلی ائیلملرده تأثیرلیلیک درجهسینی داها آرتیریر: یازدیر(ماق)، چیخارتـدیر(ماق)، ووُردور(ماق)، دۆیـدور(مک)، ...
ب)تأثیرسیز ائتکن (معلوم)، قاییدیش و قارشیلیقلی ائیلملرده: دینـدیر(مک)، قالـدیر(ماق)، سوُسـدور(ماق)، کۆسـدور(مک)، سوْیونـدور(ماق)، دئیینـدیر(مک)، دوْلاشـدیر(ماق)، ووُروشـدور(ماق)، ...
معلوم ائیلم یوْخسا ائتکن ائیلم، ایشگؤرنی بللی اوْلان ائیلم. اؤرنک: آیدین گلدی. سوْلماز پالتاری آلدی.
مجهول ائیلم یوْخسا ائدیلگن ائیلم، ایشگؤرنی بللی اوْلمایان ائیلم. تأثیرسیز ائیلملرین ائدیلگن نوعو اوْلماز. ائیلملری ائدیلگن ائتمگه گؤره ایشلنن اکلرین ان اهمیتلیسی بوُنلار دیر:
دۆزلتمه ائیلملردن یالنیز «لا/له» ایله دۆزلنلر تأثیرلی اوْلور؛ بوُنا گؤره ده تکجه اوْنلاردان ائدیلگن نوع دۆزلتمک اوْلار. اؤرنک: باغلان(ماق)، ایزلـن(مک)، گؤزلـن(مک)، ... بوُ ائیلملره «یل» ده آرتیرماق اوْلار: باغلانـێل(ماق)، ایزلنـیل(مک)، گؤزلنـیل(مک)، ...
قاییدیش ائیلملرده ایشین نتیجهسی ایش گؤرهنین اؤز اۆستونه قاییدیر. بوُ ائیلملرده تاماملیق (مفعول) اوْلماز. اؤرنک: سئوین(مک)، آچیل(ماق)، گئیین(مک)، سۆرون(مک)، بۆزول(مک)، بیلین(مک)، دئیین(مک). بوُ ائیلملر تأثیرلی ائیلملردن مۆعیّن شکیلچیلرین واسیطهسی ایله دۆزَلر:
اؤرنک: سئو(مک) ← سئوین(مک)، گؤر(مک) ← گؤرۆن(مک)، دَل(مک) ← دلـین(مک)
آچ(ماق) ← آچـیل(ماق)، اۆز(مک) ← اۆزۆل(مک)، بۆز(مک) ← بۆزۆل(مک)
This article uses material from the Wikipedia تۆرکجه article فعل, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). عکسی بللیلشدیریلمزسه، ایچیندهکیلر CC BY-SA 4.0 لیسانسی آلتیندادیلار. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki تۆرکجه (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.