بوروندی
بوروندی جومهوریتی (فرانسه‌جه: République du Burundi— مرکزی آفریقادا و دنیزه ساحلی اوْلمایان دؤولت‌دیر.
اؤلکه‌نین سرحد قوْنشولاری شیمال‌دا رواندا، دۇغو‌دا و گونئی‌دا تانزانیا و غرب‌ده بؤیوک بیر قیسمی تانقانیکا گؤلو ایله اوْلماقلا دموکراتیک کونقو جومهوریتیدیر. باشکندی بوژومبورا شهری‌دیر.
اؤلکه آدی بانتو دیلینده روندیلئرین یاشادیغی اؤلکه معناسینی وئریر. سؤزؤنو اوْلان بۇ- (بۇ - روندی = روندیلرین یاشادیغی اؤلکه = بوروندی) شکیل‌چی فئللرین اؤنونه علاوه ائدیلیب ، بۇ اؤن علاوه اؤلکه آدلاریندا کو، رو هئجالارینین یانیندا اۇ تعیین حالی اوْلاراق علاوه ائدیلیر. روندیلرین ایستیفاده دیل اوْلان کیروندی ده عئینی قۇرولوش‌دان عمله گلیب کی قارشییا شکیل‌چی ایستیفاده دیل مناسیندا ایستیفاده اوْلونوب، روندیلئرین ایستیفاده دیل معناسینی وئریر.
جوغرافیا
اؤلکه‌نین جمع‌ده صاحیب اوْلدوغو ۱.۱۴۰km سرحدین ۳۱۵km-i رواندا ، ۵۸۹km-i تانزانیا و ۲۳۶km-i دموکراتیک کونقو جومهوریتی ایل‌دیر. اؤلکه عومومیت‌له داغلیق و یایلالیک بیر اؤلکه‌دیر. بوروندی‌ده یۆکسک یایلالار تقریبی ۱.۴۰۰ - ۱.۸۰۰ م یۆکسک‌لیکده یئرلشیر و بۇ یۆکسک یایلالار اؤلکه‌نین ان یۆکسک نقطه‌سینه قدر گئدیب چاتیر. اؤلکه‌نین ان یۆکسک نقطه‌سینی ۲.۶۸۴ م اوْلان و باشکند بوژومبورانین ۳۰km گونئی-دۇغوینده یئرلشن و بوروندی یۆکسک یایلاسینین بیر حیصّه سی اوْلان هئها داغیدیر.
اهالی
بوروندی‌ده سوْن اوْلاراق ۲۰۰۸-جی ایلده حیاتا کئچیریلن رسمی سیاهییاالما نتیجه‌لرینه گؤره ۸،۰۵۳،۵۷۴ اهالی تثبیت ائدیلمیشدیر. بۇ آکتوال اوْلاراق سوْن رسمی سیاهییاالمایا اساس‌لاناراق ۲۰۱۴ تخمینی سایما نتیجه‌لرینه گؤره ۱۰،۳۹۵،۹۳۱ اهالی اوْلدوغو بللی اوْلونموش‌دور. اهالی سیخلیغینین ۳۷۹ آدام/km² اوْلماسینا گؤره بوروندی آفریقا قیطعه‌سینده اهالی سیخلیغینین بؤیوک اوْلدوغو اوْلکه‌لردن بیریدیر. اؤلکه اهالیسینین اکثریتی باشکند بوژومبورادا یاشاییر.
بوروندی گنج اهالییه صاحیب اوْلوب، ۲۰۱۴-جو ایلین تخمینی معلوماتلارینا گؤره اهالی‌نین ۶۵%-i ۰-۲۴ یاش آرالیغیندادیر. اؤلکه‌نین یالنیز ۲،۵%-i ۶۵ یاش و یۇخاری اوْلانلاردیر.
۰ - ۱۴ یاش : ۴۵.۷% (نفر ۲،۳۸۵،۵۷۱ / قادین ۲،۳۶۱،۳۶۷)
۱۵ - ۲۴ یاش : ۱۹.۳% (نفر ۱،۰۰۱،۴۸۶ / قادین ۱،۰۰۵،۶۱۷)
۲۵ - ۵۴ یاش : ۲۸.۶% (نفر ۱،۴۸۳،۹۳۶ / قادین ۱،۴۹۱،۴۰۱)
۵۵ - ۶۴ یاش : ۳.۹% (نفر ۱۹۰،۷۰۷ / قادین ۲۱۶،۹۸۳)
۶۵ یاش و داها یاش‌لی : ۲.۵% (نفر ۱۰۹،۴۳۴ / قادین ۱۴۹،۴۲۹)
اتنیک قروپلار
بوروندی‌ده عئینی دیله، اکینه صاحیب اوْلان و روندی اوْلاراق آدلاندیریلان بیر خالق یاشاییر. روندی خالقی اؤزو ده اۆچ بوی‌دان - توت‌سی ، هوتو و توا بویلاریندان عبارت‌دیر.
ایندیکی واخت‌دا هوتو بوْیو اؤلکه‌ده اکثریتی تشکیل ائدیر. اهالی‌نین ۸۵%-i بۇ بوی‌دان‌دیر. توت‌سی اهالی‌سی عۆمومی اهالی‌نین ۱۵%-نی تشکیل ائتدیی حال‌دا، توا بوْیو ۱% ایله اؤلکه اهالیسینین ان آز هیسه‌سینی تشکیل ائدیر.
ایقتصادیات
بوروندی دۆنیا آجلیق ایندئک‌سینه گؤره سوْن ۲۵ ایلین معلوماتلارینا گؤره دۆنیانین ان کاسیب اؤلکه‌سی‌دیر. دۆنیا آجلیق ایندئکسینین ۲۰۱۴-جو ایل معلوماتلارینا گؤره بوروندی بۆتون اؤلکه‌لر ایچریسینده صاحیب اوْلدوغو ۳۵،۶ ایندئکس نیسبتی ایله سونونجو دئرده دایانیر.
اؤلکه ایقتصادیاتینین ان اهمیت‌لی حیصّه سینی کند چیفتلیک (مزرعه) فعالیّتلر تشکیل ائدیر. اؤلکه اهالیسینین تخمیناً اوْلاراق ۸۵%-i بیرباشا و یا دولایی اوْلاراق اکینچی‌لیک فعالیّتی ایله مشغول‌دور. بوروندی‌ده حیاتا کئچیریلن کند چیفتلیک (مزرعه) فعالیّتی‌نین بؤیوک اکثریتی فردی ایستئهلاکی قارشیلاماق اۆچون نظرده توتولوب. قهوه ، مانیوک ، موز ، قارغیدالی ، شیرین کارتوف و تروز اکیلن و یئتیشدیریلن ان اهمیت‌لی اکینچی‌لیک محصوللارینی تشکیل ائدیر.
کند فعالیّتلریندن باشقا حئیواندارلیق‌دا اهالی آراسین‌دا ژنی یاییلیب. اؤلکه داخیلینده حئیوان سایی چوْخ اوْلسا دا، بورادان الده ائدیلن ثمره و ایستیفاده آشاغی سوییه‌ده‌دیر. بۇ ساحه‌ده ایریبوینوزلو حئیوانلارین سۆدون‌دن و اتین‌دن ایستیفاده ائدیلیر.
مدن
اؤلکه بللی یئر آلتی مدنلرینه ده صاحیب‌دیر. بوروندی داخیلینده نیکل ، کوبالت، اورانوس ، پاخیٛر، پلاتین، وانادیوم ، قیزیل، قالای ، کاولین ، نیوبیوم ، تانتال ، وولفرام و اهنگ مدنلری مؤوجوددور. بوروندی دنیزه ساحلی اوْلمایان بیر اؤلکه اوْلدوغونا گؤره بۇ محصوللاری دۆنیا بازارلارینا چیخارتماق‌دا چتین‌لیک چکیر، هم ده بۇ پروسس بؤیوک خرج‌لی طلب ائدیر.
ایخراجات
اؤلکه ایقتصادیاتینین ان اهمیت‌لی ایخراجات محصوللارینی قهوه ، چای ، شکر ، پامبیق و دری تشکیل ائدیر. اؤلکه‌نین ۲۰۱۳-جو ایلین معلوماتلارینا گؤره ایخراجات ائتدیی ایلک آلتی اؤلکه بۇ شکیل‌ده‌دیر :
آلمان ۱۱.۴%
پاکیستان ۹.۳%
کنقو دموکراتیک جومهوریتی ۹.۲%
سوئد ۸.۲%
چین ۵.۸%
اۇقان‌دا ۷%
ایدخال
اؤلکه ایقتصادیاتینین ان واجیب ایدخال محصوللارینی ماشین و آوادان‌لیق، نفت محصوللاری ، یئیجک محصوللاری و تیکینتی ماده لری تشکیل ائدیر. اؤلکه‌نین ۲۰۱۳-جو ایلین معلوماتلارینا گؤره ایدخال ائتدیی ایلک سککیز اؤلکه بۇ شکیل‌ده‌دیر :
عربیستان ۱۳.۳%
چین ۸.۷%
تانزانیا ۸%
بلژیک ۷.۶%
کنیا ۷.۵%
اوقاندا ۷%
زامبییا ۵.۶%
هیندوستان ۵.۲%
ایستینادلار==== گؤرونتولر
This article uses material from the Wikipedia تۆرکجه article بوروندی, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). عکسی بللیلشدیریلمزسه، ایچینده‌کیلر CC BY-SA 4.0 لیسانسی آلتیندادیلار. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki تۆرکجه (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.