اردبیل

اَردَبیل ƏRDƏBİL ARDABIL ERDEBIL
اؤلکه	ایران
اوْستان	اردبیل
بؤلگه	اردبیل
بؤلوم	مرکزی
باشقا آدی	دارالارشاد
قدیم آدی	آرتاویل، اورتابئل
میلت
اهالی	۵۸۸٬۰۰۰ نفر
اهالی‌چوخالماقی	۱۰٪+ (۵ایل)
مذهب	موسلمان (شیعه)
دیل	آذربایجان تورکجه‌سی
طبیعی جوغرافیاسی
ساحه	۱۸٫۰۱ کیلومتر موربع
یوکسک دنیزدن	۱٬۳۵۰ مئتر
هاوا دورومو
هاوا اورتاسی	۸/۵+°C
دونان گون‌لر	۱۳۰ گونه
شهر بیلگه‌لری
مجلیس‌وکیلی	بدری، نیکزاد، موسوی
بلدیه‌چی	حمید لطف‌اللهیان
سوقت	قره حالوا، آیران آشی، بال، پیچاق قیمه، خالچا، سنتی نوبات، فطیر٬ اوماج حالواسی٬ قایماق
وئب‌سایت	بلدیه‌سی

اردبیل شهری آذربایجان و ایرانین بؤیوک شهرلریندن بیری دیر. بۇ شهر اردبیل اوستانینین مرکزی اولاراق، ۵۲۹٬۳۷۴ نفر نۆفوسا مالیک‌دیر. اردبیل شهری ساوالان داغی‌نین اتگینده یئرلشیب و آذربایجان جومهوریتی ایله ۲۵ کیلومتر فاصیله‌سی واردیر. اردبیل شهرینین اهالی‌سی آذربایجان تورکجه‌سینده دانیشیرلار. بۇ شهر آذربایجانین قدیم شهرلریندن دیر و ۵۰۰۰ ایله یاخین قیدمتی واردیر. بۇ شهر اومویلر خیلافتی زامانی آذربایجانین مرکزی اوْلۇبدۇر و سوْنرالار بابک خرمدین قیامی‌نین مرکزینه چئوریلیب‌دیر. صفوی‌لر زامانیندا حوکومتین رسمی مرکزینه چئوریلیر و شهرین ان آبادانلیق دؤورانی بۇ ایل‌لره عایید دیر. بۇ شهر ۱۳۷۲ -جی هیجری گۆنشلی ایلده اردبیل اوستانی قورولاراق بۇ اوستانین مرکزی اوْلدۇ.

اردبیل٬ صفوی ایمپاراتورلوُغونون قوُروجوسو بیرینجی شاه اسماعیل ختایی نین دوغوم یئری دیر

«اردبیل» ین تاریخی حاقّیندا تدقیقات آپاران یازیچیلار، شرق‌شیناسلار و آذربایجان‌شیناسلارین سؤزلری اساسیندا و هابئله سومر عابیده‌لرینده قئید اولونان اثرلردن نتیجه آلماق اولور کی بۇ شهر ۵٬۰۰۰ ایللیک بیر تاریخه مالیک دیر.

آد

اردبیل یا آرتا ويل اوستايي کلمه‌سی دیر، ایکی کلمه‌دن ترکیب تاپیب «آرتا» معنی‌سی «الهي و مقدس» سونرالار فارسي ميانه «ارد» ا چئویریلیبدیر و «ويل» شهر معناسینا گلیر، ترکیب تاپیب.

اردبیلین آدی ایسلامی قایناقلاردا اردویل (حدودالعالم؛ مسالک وممالک اصطخری؛ سکه ابوبکربن محمدازاتابکان آذربایجان وتاریخ میافارقین ابن ازرق)، اردبیل (تقویم البلدان ابوالفدا) و ایسلامی جوغرافیاچیلارین چوخونون اثرلرینده اردبیل کیمی یازیلیب‌دیر (ابن خرداذبه، ابن رسته، یعقوبی، ادریسی، مقدسی، ابن الفقیه، قزوینی، مستوفی ویاقوت حموی). بلاذری، ایسلامین باشلانیشینا حصر اولونموش اثری، فتوح البلدان‌دا بۇ شهرین آدین اردبیل یازیب‌دیر. اردبیل آدی ۴و۵و۶و۷و۸ عصرلرده ضرب اولونموش سکه‌لر اوستونده اردبیل کیمین حک اولونوبدور (ابوبکر بن محمدین سکه‌سین استثنا ائدرک). ائرمنی تاریخچی‌سی «لووند» میلادی سگگیزینجی عصرین سونوندا (هجری‌نین ایکینجی عصری) اردبیلین آدین «ارت ویت» کیمین یازیبدیر. مارکوارت‌ا گورا بۇ آد سونرالار «ارت ویل» آدینا چئوریلیب‌دیر.

 

اردبیل شهرینین اورتاسیندان بالیقلی چای آدی اوْلان بیر چای کئچیر کی نئچه تاریخی کؤرپو ده بۇ چایین اوستونده تیکیلمیشدیر، بۇ کؤرپولرین ان آدلیم‌لاری؛

• یئددی گؤز کؤرپو(داشکسن)
• یعقوبیه کؤرپوسو
• ایبراهیم آباد کؤرپوسو
• نادیری کؤرپوسو

اردبیل شهرینین یوز اوتوزا یاخین محلله‌سی واردیر. اردبیل، قدیم یئددی بؤیوک محلله دن تشکیل اوُلونمیشدی کی نعمتی‌لری (اونچو مئیدان، چشمه باشی، آلا قاپی), حیدری‌لری (تاوار، اوچ توکان، پیرتملیک) تشکیل وئریردیلر.

صفوی‌لر عصرینده اردبیل شهری ایکی بولومه بولوندو کی نعمتی‌لَر و حیدری‌لَر آدلاندیلار.

نعمتی‌لَر نعمت الله ولی‌نین پیروی، کی بیر صوفی شاعیریدی و حیدری‌لَر قطب‌الدین حیدر تونی نین مریدلریدیلر.

بو شهرده چوخلو قدیمی و اوستو اؤرتولو بازار لار واردیر کی بعضی لرینین نئچه یوز ایل قئیدمتی وار دیر کی راستا بازار، قیزیلچی بازار، دمیرچی بازار، باشماقچی بازار و بؤرکچی بازاری نومونه اۆچون آد آپارماق اولار کی اردبیل بازارینین خوللاری حساب اولونورلار

بیلیم‌یوردلار

بو شهرده چوخلو اونملی و مؤعتبر بیلیم‌یورد واردیر کی او جومله‌دن:

• اردبیل بیلیم‌یوردو (اردبیل موحقیق بیلیم‌یوردو)
• اردبیل طیب علملر بیلیم‌یوردو
• اردبیل آزاد بیلیم‌یوردو
• اردبیل تکنولوژی بیلیم‌یوردو
• اردبیل موقدس بیلیم یوردو
• اردبیل پیام-نور بیلیم‌یوردو
• اردبیل قافقاز بین‌الخالق بیلیم‌یوردو
• اردبیل رازی تکنولوژی بیلیم‌یوردو
• اردبیل نوین بیلیم‌یوردو

•  
  شاه ایسماعیل، صفویلر دؤلتی نین قوروجوسو و بیرینجی شاهی.
•  
  لطفی‌ زاده، ریاضیات‌چی، کامپیوترشیناس، الکتریک مهندیسی، مصنوعی هوش تحقیقات‌چی سی و کالیفورنیا، برکلی بیلیم‌یوردو پروفسورو دور.
•  
  رحیم علی‌آبادی، کئچمیش اردبیلی گولشن و ۱۹۷۲ یای اولمپیک اویونلاریندا، گوموش آلیب‌دیر.
•  
  علی سلیمی (ساغدا) و فرهاد ایبراهیمی (سولدا) آذربایجانی، موسیقی‌چی و بستکار دیلار.
•  
  علی دایی، بیر فوتبال موربی‌سی و گئچمیش فوتبال‌چی کی دونیادا ان چوخ میللی گلی ویریب‌دیر.
•  
  نصرالله ناصح‌پور، آذربایجانلی بیر موسیقی‌چی اوستاد.
•  
  غفور جیدی، اردبیلی بیر پیلوت کی ایران عیراق ساواشیسیندا شهید اولدو.
•  
  جواد علیزاده، آذربایجانلی بیر آدلیم کاریکاتوریست.
•  
  حسین رضازاده، گئچمیش هالترچی کی ایکی دفعه اولمپیک اویونلاریدا و دوْرد دفعه دۆنیا بیرینجی‌سی اوْلموشدور.
•  
  ناصیر چشم‌آذر، گئچمیش موسیقی‌چی، بستکار و پرودوسر دیر.
•  
  کریم انصاری‌فرد، بیر آذربایجانلی فوتبال‌چی کی ایران میلّی فوتبال تیمیده اویناییر.
•  
  شیخ صفی‌الدین اردبیلی، عاریف، صوفی، عالیم، طریقت شئیخی، عابید، صفویلر سولاله‌سی‌نین بانیسی و شاه اسماعیل خطایینین آلتیمجی باباسی دیر.
•  
  سید عبدالکریم موسوی اردبیلی، آذربایجانلی بیر کئچمیش سیاست‌چی،آیت‌الله و دینی مرجعی میش.
•  
  سلیم موذن‌زاده، سلطان الذاکرین لقبی ایله مشهور اوْلان، کئچمیش آدلی بیر آذربایجانلی مدّاح کی چوخلو تورکجه نوحه‌لر و مرثیه‌لر اوخویوب.
•  
  اکبر عبدی، آذربایجانلی سینما، تئاتر و تلویزیون اوْیونجوسودور.