Романиял Мацӏал
Романиял мацӀал, цо-цо жидеда Латин мацӀал яги Нео-латин мацӀал абулел, ккола вулгарияб латиналдаса лӀугьарал гьанжесел мацӀазул тӀел.
Гьел руго гьиндгин европиял мацӀазул хъизаналда италиял мацӀазул цохӀого цо цӀунун хутӀараб гъоркькъокъалъун.
| Романиял | |
|---|---|
| Географияб тӀибитӀи | Латиялда, Жанубияб, БакътӀерхьул ва Бакъбаккул Европаялда раккарал; жакъа къоялъ хӀалтӀизарула Америкаялъул пачалихъазул цӀикӀкӀанисезда, Африкаялъул, Жанубиябгин Бакъбаккул Азиялъул ва Океаниялъул бутӀабазда |
| Лингвистикияб классификация | Индо-европиял
|
Цесел формаби | Прото-Гьиндо-Европияб
|
| Инс-мацӀ | Прото-романияб |
| Гъоркьрикьи |
|
| ISO 639-2 / 5 | roa |
| Linguasphere | 51- (phylozone) |
| Glottolog | roma1334 |
 Европаялда романиял мацӀал | |
 Дунялалда романиял мацӀал ЦӀиккӀанисезул рахьдал мацӀ Цадахъ-официалияб ва цӀиккӀанисезул рахьдал мацӀ Официалияб амма дагьазул мацӀ Култураялъул ва кӀиабилеб мацӀ | |
ТӀолго Ракьалда романиял мацӀал рахьдалаблъун кколезул къадар буго 900 миллионалдаса цӀикӀкӀун, аслияб къагӀидаялъ Америкабазда, Европаялда, ва Африкаялъул бутӀаялда. Аслияб романиял мацӀазда гьединго кӀалъала гьел рахьдалалъун кколарел гӀемерал гӀадамалги, ва гьел мацӀал хӀалтӀизарула лингва франка хӀисабалдаги.
Континуумалда ругел мацӀал гӀадал феноменазе къвакӀараб категория кьезе захӀмалъулелъул, гьанжесел романиял мацӀазул рикӀкӀеналъе къимат кьей буго батӀи-батӀияб. Мисалалъе, Далбица рехсолеб буго 23, цоцадричӀчӀиялъул критериялги кьочӀое росун. ГъоркьегӀан кьун руго гьелги цогидалги гьанжесел мацӀал, жал чӀагоял, ва гьединго цо хвараб, далмат мацӀги:
- Ибергин романиял: португал/галис, астурлеони/миранди, испан, арагони, ладино;
- Окситангин романиял: каталан/валенс, окситан (lenga d'oc), гаскони (цо-цо рикӀкӀуна окситан мацӀалъул бутӀалъунги);
- Галлгин романиял: Паранс/оил мацӀал, парансгин провансал (арпит);
- Рето-романиял: романш, ладин, фриул;
- Галлгин италиял: пиемонти, лигур, ломбард, эмил, романйол;
- Венети (классификация буго бахӀсияб);
- Италгин далматиял: итал (тоскан, корсик, Сассариз, централияб итал), сицил/жанубияб итал, неаполи/жанубияб итал, далмат (тӀагаӀана 1898), истриот;
- Бакъбаккул романиял: руман, аруман, меглено-руман, истро-руман;
- Сардин.
Классификация ва гӀагарал мацӀал
Романиял мацӀазул классификация гьаби жиндир кьучӀдаго буго захӀматаб, щай гурелъул лигвистикаияб ареадул цӀикӀкӀанисеб бутӀа буго диалектияб континуум, ва цо-цо бакӀазда хӀаялде лӀугьуна политикиял цебеккунпикраби. Латин (жиб романиял мацӀазде гъорлӀе бачунареб) ва некӀсияб Италиялъул чанго хвараб мацӀазда цадахъ, гьез гӀуцӀула Гьиндгин европияб хъизаналъул италияб гӀаркьел.
| Латин | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Классикияб латин | Вулгарияб латин | Килисадул латин | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Африканияб | Континенталияб романияб | Сардин мацӀ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Италгин бакътӀерхьул | Бакъбаккул романияб | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| БакътӀерхьул романияб | Италгин далмат | Балкъан романияб | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ибергин романияб | Галлгин романияб | Итал | Далмат | Прото-руман | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Галисгин португал | Мозараб | Испан | Окситангин романияб | Паранс | Галлгин италияб | Руман | Аруман | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Галис | Португал | Каталан | Окситан | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Батилин тараб рикьи
| Форма ("кечӀ ахӀизе") | Латин | Нуорес Сардин | Итал | Испан | Португал | Лангедокияб Окситан | Классикияб каталан 2 | Миланалъул ломбард | Руман | Болонялъулаб эмил | Паранс |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Инфинитив | cantāre | cantare [kanˈtare̞] | cantare [kanˈtaːre] | cantar [kanˈtar] | cantar [kɐ̃ˈtaɾ] 1 | cantar [kanˈta] | cantar [kənˈta] [kanˈtaɾ] | cantar [kanˈta] | a cânta [a kɨnˈta] | cantèr [kaŋˈtɛːr] | chanter [ʃɑ̃ˈte] |
| Аралъулаб бутӀалъел | cantātum | cantatu [kanˈtatu] | cantato [kanˈtaːto] | cantado [kanˈtaðo̞] | cantado [kɐ̃ˈtadu] [kɐ̃ˈtadʊ] | cantat [kanˈtat] | cantat [kənˈtat] [kanˈtat] | cantad [kanˈtaː] | cântat [kɨnˈtat] | cantè [kaŋˈtɛː] | chanté [ʃɑ̃ˈte] |
| Герундий | cantandum | cantande [kanˈtande̞] | cantando [kanˈtando] | cantando [kanˈtando̞] | cantando [kɐ̃ˈtɐ̃du] [kɐ̃ˈtɐ̃dʊ] | cantant [kanˈtan] | cantant [kənˈtan] [kanˈtant] | cantand [kanˈtant] | cântând [kɨnˈtɨnd] | cantànd [kaŋˈtaŋd] | chantant [ʃɑ̃ˈtɑ̃] |
| 1SG INDIC | cantō | canto [ˈkanto̞] | canto [ˈkanto] | canto [ˈkanto̞] | canto [ˈkɐ̃tu] [ˈkɐ̃tʊ] | cante [ˈkante] | cant [ˈkan] [ˈkant] | canti [ˈkanti] | cânt [ˈkɨnt] | a3 cant [a ˈkaŋt] | chante [ˈʃɑ̃t] |
| 2SG INDIC | cantās | cantas [ˈkantaza] | canti [ˈkanti] | cantas [ˈkantas] | cantas [ˈkɐ̃tɐʃ] [ˈkɐ̃tɐs] | cantas [ˈkantɔs] | cantes [ˈkantəs] [ˈkantes] | càntet [ˈkantɛt] | cânți [ˈkɨntsʲ] | t cant [t ˈkaŋt] | chantes [ˈʃɑ̃t] |
| 3SG INDIC | cantat | cantat [ˈkantata] | canta [ˈkanta] | canta [ˈkanta] | canta [ˈkɐ̃tɐ] | canta [ˈkantɔ] | canta [ˈkantə] [ˈkanta] | canta [ˈkantɔ] | cântă [ˈkɨntə] | al canta [al ˈkaŋtɐ] | chante [ˈʃɑ̃t] |
| 1PL INDIC | cantāmus | cantamus [kanˈtamuzu] | cantiamo [kanˈtjaːmo] | cantamos [kanˈtamo̞s] | cantamos [kɐ̃ˈtɐmuʃ] [kɐ̃ˈtɐ̃mʊs] | cantam [kanˈtam] | cantam [kənˈtam] [kanˈtam] | cantom [ˈkantum, kanˈtum] | cântăm [kɨnˈtəm] | a cantän [a kaŋˈtɛ̃] | chantons [ʃɑ̃ˈtɔ̃] |
| 2PL INDIC | cantātis | cantates [kanˈtate̞ze̞] | cantate [kanˈtaːte] | cantáis [kanˈtajs] | cantais [kɐ̃ˈtajʃ] [kɐ̃ˈtajs] | cantatz [kanˈtats] | cantau [kənˈtaw] [kanˈtaw] | cantev [kanˈteː(f)] | cântați [kɨnˈtatsʲ] | a cantè [a kaŋˈtɛ:] | chantez [ʃɑ̃ˈte] |
| 3PL INDIC | cantant | cantant [ˈkantana] | cantano [ˈkantano] | cantan [ˈkantan] | cantam [ˈkɐ̃tɐ̃w̃] | cantan [ˈkantan] | canten [ˈkantən] [ˈkanten] | canten/canta [ˈkantɛn, ˈkantɔ] | cântă [ˈkɨntə] | i cànten [i ˈkaŋtɐn] | chantent [ˈʃɑ̃t] |
| 1SG SBJV | cantem | cante [ˈkante̞] | canti [ˈkanti] | cante [ˈkante̞] | cante [ˈkɐ̃tɨ] [ˈkɐ̃tᶴɪ] | cante [ˈkante] | cant [ˈkan] [ˈkant] | canta [ˈkantɔ] | cânt [ˈkɨnt] | a canta [a ˈkaŋtɐ] | chante [ˈʃɑ̃t] |
| 2SG SBJV | cantēs | cantes [ˈkante̞ze̞] | canti [ˈkanti] | cantes [ˈkante̞s] | cantes [ˈkɐ̃tɨʃ] [ˈkɐ̃tᶴɪs] | cantes [ˈkantes] | cantes [ˈkantəs] [ˈkantes] | càntet [ˈkantɛt] | cânți [ˈkɨntsʲ] | t cant [t ˈkaŋt] | chantes [ˈʃɑ̃t] |
| 3SG SBJV | cantet | cantet [ˈkante̞te̞] | canti [ˈkanti] | cante [ˈkante̞] | cante [ˈkɐ̃tɨ] [ˈkɐ̃tᶴɪ] | cante [ˈkante] | cant [ˈkan] [ˈkant] | canta [ˈkantɔ] | cânte [ˈkɨnte̞] | al canta [al ˈkaŋtɐ] | chante [ˈʃɑ̃t] |
| 1PL SBJV | cantēmus | cantemus [kanˈte̞muzu] | cantiamo [kanˈtjaːmo] | cantemos [kanˈte̞mo̞s] | cantemos [kɐ̃ˈtemuʃ] [kɐ̃ˈtẽmʊs] | cantem [kanˈtem] | cantem [kənˈtəm] [kənˈtɛm] [kanˈtem] | cantom [ˈkantum, kanˈtum] | cântăm [kɨnˈtəm] | a cantaggna [a kɐnˈtaɲɲɐ] | chantions [ʃɑ̃ˈtjɔ̃] |
| 2PL SBJV | cantētis | cantetis [kanˈte̞tizi] | cantiate [kanˈtjaːte] | cantéis [kanˈte̞js] | canteis [kɐ̃ˈtejʃ] [kɐ̃ˈtejs] | cantetz [kanˈtets] | canteu [kənˈtəw] [kənˈtɛw] [kanˈtew] | cantev [kanˈteː(f)] | cântați [kɨnˈtatsʲ] | a cantèdi [a kaŋˈtɛ:di] | chantiez [ʃɑ̃ˈtje] |
| 3PL SBJV | cantent | cantent [ˈkante̞ne̞] | cantino [ˈkantino] | canten [ˈkante̞n] | cantem [ˈkɐ̃tẽj̃] | canten [ˈkanten] | canten [ˈkantən] [ˈkanten] | canten/canta [ˈkantɛn, ˈkantɔ] | cânte [ˈkɨnte̞] | i cànten [i ˈkaŋtɐn] | chantent [ˈʃɑ̃t] |
| 2SG imperative | cantā | canta [ˈkanta] | canta [ˈkanta] | canta [ˈkanta] | canta [ˈkɐ̃tɐ] | canta [ˈkantɔ] | canta [ˈkantə] [ˈkanta] | canta [ˈkantɔ] | cântă [ˈkɨntə] | canta [ˈkaŋtɐ] | chante [ˈʃɑ̃t] |
| 2PL imperative | cantāte | cantate [kanˈtate̞] | cantate [kanˈtaːte] | cantad [kanˈtað] | cantai [kɐ̃ˈtaj] | cantatz [kanˈtats] | cantau [kənˈtaw] [kanˈtaw] | cantev [kanˈteːn(f)] | cântați [kɨnˈtatsʲ] | cantè [kaŋˈtɛ:] | chantez [ʃɑ̃ˈte] |
| 1 Гьединго [ɾ̥ r̥ ɻ̝̊ x ħ h] руго [ɾ] гьаракьалъул бегьулелщинал аллофонал гьаб позициялда, ва гьединго рагьукъал гилдизари. 2 Гьеб сарпалъул моделалъул кьучӀ тӀамураб буго классикияб моделалда, жал Гьоркьохъел ГӀасрабазулалде гӀагарараб, Каталониялда, Валенсиялда ва Балеар чӀинкӀиллъабазде хӀалтӀизабулел батӀалиги бугел гьанжесел сарпиял моделал гурел. 3Болонйезалда сарпиял гьабелазе къваригӀуна кьабизабиялъукб гьечӀел цӀарелиял цӀарубакӀал, жал гьабелаздехун рекӀинарулел. ТӀубарал формаби хӀалтӀизарун рукӀине бегьула тӀаде гьадинги 'нуж кванала' букӀине бегьула a magnè яги vuèter a magnè, амма гӀицӀаб *magnè буго грамматикияб-гуреб. Интеррогативаз (суалияз) тӀалаб гьабула энклитикал, жидеца проклитикиял формаби гӀуцӀичӀого тезе бегьулел: magnèv? 'нуж кваналищ?/нужеца кваналищ?'. | |||||||||||
Баянкьелал
ГӀаммаб:
- Frederick Browning Agard. A Course in Romance Linguistics. Vol. 1: A Synchronic View, Vol. 2: A Diachronic View. Georgetown University Press, 1984.
- Harris, Martin; Vincent, Nigel (1988). The Romance Languages. London: Routledge. Reprint 2003.
- Posner, Rebecca (1996). The Romance Languages. Cambridge: Cambridge University Press.
- Gerhard Ernst et al., eds. Romanische Sprachgeschichte: Ein internationales Handbuch zur Geschichte der romanischen Sprachen. 3 vols. Berlin: Mouton de Gruyter, 2003 (vol. 1), 2006 (vol. 2).
- Alkire, Ti; Rosen, Carol (2010). Romance Languages: A Historical Introduction. Cambridge: Cambridge University Press.
- Martin Maiden, John Charles Smith & Adam Ledgeway, eds., The Cambridge History of the Romance Languages. Vol. 1: Structures, Vol. 2: Contexts. Cambridge: Cambridge UP, 2011 (vol. 1) & 2013 (vol. 2).
- Martin Maiden & Adam Ledgeway, eds. The Oxford Guide to the Romance Languages. Oxford: Oxford University Press, 2016.
- Lindenbauer, Petrea; Metzeltin, Michael; Thir, Margit (1995). Die romanischen Sprachen. Eine einführende Übersicht. Wilhelmsfeld: G. Egert.
- Metzeltin, Michael (2004). Las lenguas románicas estándar. Historia de su formación y de su uso. Uviéu: Academia de la Llingua Asturiana.
Фонология:
- Boyd-Bowman, Peter (1980). From Latin to Romance in Sound Charts. Washington, D.C.: Georgetown University Press.
- Cravens, Thomas D. Comparative Historical Dialectology: Italo-Romance Clues to Ibero-Romance Sound Change. Amsterdam: John Benjamins, 2002.
- Sónia Frota & Pilar Prieto, eds. Intonation in Romance. Oxford: Oxford UP, 2015.
- Christoph Gabriel & Conxita Lleó, eds. Intonational Phrasing in Romance and Germanic: Cross-Linguistic and Bilingual studies. Amsterdam: John Benjamins, 2011.
- Philippe Martin. The Structure of Spoken Language: Intonation in Romance. Cambridge: Cambridge UP, 2016.
- Rodney Sampson. Vowel Prosthesis in Romance. Oxford: Oxford UP, 2010.
Лексикон:
- Holtus, Günter; Metzeltin, Michael; Schmitt, Christian (1988). Lexikon der Romanistischen Linguistik. (LRL, 12 volumes). Tübingen: Niemeyer.
Паранс:
- Price, Glanville (1971). The French language: present and past. Edward Arnold.
- Kibler, William W. (1984). An introduction to Old French. New York: Modern Language Association of America.
- Lodge, R. Anthony (1993). French: From Dialect to Standard. London: Routledge.
Португал:
- Williams, Edwin B. (1968). From Latin to Portuguese, Historical Phonology and Morphology of the Portuguese Language (2nd ред.). University of Pennsylvania.
- Wetzels, W. Leo; Menuzzi, Sergio; Costa, João (2016). The Handbook of Portuguese Linguistics. Oxford: Wiley Blackwell.
Испан:
- Penny, Ralph (2002). A History of the Spanish Language (2nd ред.). Cambridge: Cambridge University Press.
- Lapesa, Rafael (1981). Historia de la Lengua Española. Madrid: Editorial Gredos.
- Pharies, David (2007). A Brief History History of the Spanish Language. Chicago: University of Chicago Press.
- Zamora Vicente, Alonso (1967). Dialectología Española (2nd ред.). Madrid: Editorial Gredos.
Итал:
- Devoto, Giacomo; Giacomelli, Gabriella (2002). I Dialetti delle Regioni d'Italia (3rd ред.). Milano: RCS Libri (Tascabili Bompiani).
- Devoto, Giacomo (1999). Il Linguaggio d'Italia. Milano: RCS Libri (Biblioteca Universale Rizzoli).
- Maiden, Martin (1995). A Linguistic History of Italian. London: Longman.
Рето-Романиял:
- John Haiman & Paola Benincà, eds., The Rhaeto-Romance Languages. London: Routledge, 1992.
КъватӀисел регӀелал
- Michael de Vaan, Etymological Dictionary of Latin and the other Italic Languages, Brill, 2008, 826pp. (part available freely online)
- Michael Metzeltin, Las lenguas románicas estándar. Historia de su formación y de su uso, Oviedo, 2004
- Orbis Latinus, site on Romance languages
- Hugh Wilkinson's papers on Romance Languages
- Spanish is a Romance language, but what does that have to do with the type of romance between lovers?, dictionary.com
- Comparative Grammar of the Romance Languages
- Comparison of the computer terms in Romance languages
Халип:Romance languages
This article uses material from the Wikipedia Авар article Романиял мацӀал, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Контент рагьараб буго CC BY-SA 4.0 лицензиялда гъоркь, цогидаб бихьизабун гьечӀони. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Авар (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.