Llingües Volta-Congu

El nome de la familia deber a que la mayoría de llingües falar ente les cuentes del ríu Volta y del ríu Congu.

Llingües Volta-Congu
Distribución xeográfica	África subsaḥariana
Países	Angola  Benín  Botsuana  Burkina Fasu  Burundi  Camerún  República Centroafricana  Chad  Comores  República d'El Congu  República Democrática d'El Congu  Costa de Marfil  Gabón  Ghana  Guinea Ecuatorial  Kenia  Lesothu  Liberia  Malí  Malawi  Mozambique  Namibia  Nixeria  Ruanda  Seixeles  Suazilandia  Sudán del Sur  Sudáfrica  Tanzania  Togu  Uganda  Zambia  Zimbabue
Falantes	~320-350 millones
Filiación xenética	Níxer-Congu   Llingües Volta-Congu
Subdivisiones	VC septentrional VC meridional (Benue-Kwa)
Códigu Glottolog	volt1241
Ver tamién Idioma - Families - Clasificación de llingües
[editar datos en Wikidata]

El trabayu comparativu realizáu por John M. Stewart na década de 1960 y de 1970, ayudaron a establecer la unidá filoxenética de les llingües Volta-Congu y apurrieron lluz a la so estructura intera, pero los resultaos siguen ensin ser definitivos.

Williamson y Blench (2000) atoparon qu'en munchos casos ye difícil precisar llinies clares ente les distintos grupos de llingües Volta-Congu y suxurieron qu'esto podría indicar que se dio una diversificación d'un continuu geolectal más qu'una clara separación ente unidaes filoxenétiques. Esto fuera suxuríu antes por Bennet (1983 citáu en Williamson y Blench 2000:17) nel casu de les llingües Gur y les llingües Adamawa-Ubangi, que munchos autores arrexunten xuntes sol nome de llingües de la sabana. Tamién Elugne y Williamson (1976) na so reconstrucción del proto-ẹdo y el proto-ịjọ, dos subgrupos de les llingües kwa atoparon que'l proto-ẹdo-ịjọ presentaría carauterístiques usualmente acomuñaes coles llingües Benué-Congu polo que la diferencia filoxenética ente los dos grupos nun paecía xustificada.

Otres cañes de la familia son les llingües kru y les llingües senufo. Les llingües bantús que son el grupu meyor conocíu y particularmente numberosu formáu por ensame de llingües ye de fechu un subgrupu de les Llingües Benué-Congu.

Clasificación interna

Según Williamson y Blench 2000, estremar nes siguientes cañes:

• Volta-Congu
  • Volta-Congu septentrional (tamién llamáu Volga-Congu occidental): 30 millones de falantes nel África centro-occidental (qu'inclúi les subfamilies kru, gur, senufo)
  • Volta-Congu meridional (tamién llamáu Volga-Congu oriental o Benue-kwa): 290 millones nel África central, oriental y meridional (qu'inclúi les subfamilies kwa, Volta-Níxer, Benue-Congu).

Según Bendor-Samuel 1989, les rellaciones ente grupos ye la siguiente:

Dellos autores como Victor Manfredi consideranque la división kwa ten de ser revisada y proponen estremar el grupu kwa en dos grupos, una más rellacionada colo qu'anguaño se llama Benue-Congu (denomináu BK-1) y otra parte más rellacionada coles llingües gbe (BK-2), esti segundu grupu taría carauterizáu por delles innovaciones comunes.

Los sistemes vocálicos de les llingües Volta-Congu fueron oxetu d'un gran alderique en llingüística histórica.

Fonoloxía

Casali (1995) defende la hipótesis de que'l proto-Volta-Congu tendría nueve o diez vocales y un sistema de sinarmonía vocálica y que darréu esti inventariu amenorgaríase a un sistema de siete vocales en munches llingües Volta-Congu. Les llingües de los montes de Togu y Ghana son exemplos onde inda tán presentes sistemes de nueve o diez vocales. Per otra parte Stewart (2002) reconstrúi 7 vocales orales y 7 vocales nasales pal proto-Volta-Congu meridional (o más puramente un aproximamientu al mesmu basáu en correspondencies ente'l proto-potou-akan y el proto-bantú):

	orales			nasales
	anterior	central	posterior	anterior	central	posterior
zarraes	i		o	ĩ		ũ
semicerradas	ɪ		ʊ	ɪ̃		ʊ̃
abiertes	ɛ	a	ɔ	ɛ̃	ã	ɔ̃

Nun esiste una reconstrucción completa del proto-Volta-Congu qu'emplegue toles llingües de la familia, anque esiste un aproximamientu razonable de J. M. Stewart al proto-Benue-Kwa (Volta-Congu meridional) fecha comparando solamente'l proto-potou-akan y el proto-bantú. Acordies con esta reconstrucción toa consonante tien dos formes en distribución complementaria: grau ensin mutar / grau mutáu. Nel grau mutáu una consonante xeneralmente ye una alófno non nasal (anque les ensin mutar aproximantes son nasalizadas), ente que'l grau mutáu la consonante tien un alófono prenasalizado o nasal. Los raigaños tienen la forma avezada C₁V₁(C₂V₂), l'inventariu reconstruyíu pa les consonantes qu'apaecen en primer llugar (C₁) ye:

		billabial	alveolar	palatal	velar	labiovelar
Oclusiva	sorda	*p / mp	*t / nt	*c / ɲc		*kʷ / ŋkʷ
	sonora	*b / mb	*d / nd	*ɟ / ɲɟ	*g / ŋg	*gʷ / ŋgʷ
Implosiva	sorda	*ƥ / mƥ	*ƭ / nƭ		*ƙ / ŋƙ	*ƙʷ / ŋƙʷ
	sonora	*ɓ / m	*ɗ / n	*ʄ / ɲ		*ɠʷ / ŋʷ
aproximante		*ʋ̃ / m	*l̃ / n	*y / ɲ	*ɰ̃ / ŋ	*w̃ / ŋʷ
nasal		*m / m	*n / n

Pa cada par de fonemes de la tabla'l primeru ye'l alófono qu'apaez ante vocal non nasal (grau ensin mutar) y el segundu'l qu'apaez ante vocal nasal (grau mutáu). Nesti sistema destaca l'ausencia d'africaes o fricatives, una carauterística tamién presente en proto-bantú y en proto-potou-akan.

Comparanza léxica

Los numberales reconstruyíos pa distintos grupos de llingües Volta-Congu son:

GLOSA	Volta-Congu septentrional			Volta-Congu meridional
	PROTO- KRU	PROTO- SENUFO	PROTO- GUR	PROTO- BENUE-KWA
'1'	*ɓlo *doː	*ninŋgb͡ĩ	*dig- / *-dum	*-ɗĩ / *-kp͡a
'2'	*sɔ̃ː-	*sɔ̃ːni	*lia / *-ɲo	*-badi
'3'	*tãːr	*tãːri	*tãːri	*-tãri
'4'	*ɲiyɛ̃̀hɛ	*ti-cɛːre	*naːsi	*-nai
'5'	?	*kankuro	*nom	*ton-
'6'	*5+1	*kogo-nin	*-lo-du
'7'	*5+2	*5+2	*-lo-pɛ
'8'	*5+3	*5+3	*-lo-tãːri
'9'	*5+4	*5+4	*10-1
'10'	*kʊɡb͡a *pu	*kɛ	*pi-	*-wo-

Bibliografía

• Casali, Roderic F. (1995) 'On the Reduction of Vowel Systems in Volta-Congu', African Languages and Cultures, 8, 2, Dec, 109–121.
• Stewart, John M. (1976) Towards Volta-Congu reconstruction: a comparative study of some languages of Black-Africa. (Inaugural speech, Leiden University) Leiden: Universitaire Pers Leiden.
• Stewart, John M. (1985) 'Nasality patterns in the Volta-Congu foot.' Paper presented at the Colloquium on African Linguistics, Leiden, Sept. 1985.
• Williamson, Kay & Blench, Roger (2000) 'Niger-Congu', in Heine, Bernd and Nurse, Derek (eds) African Languages — An Introduction. Cambridge: Cambridge University press, páxs. 11–42.