লোকসভা: ভাৰতীয় সংসদৰ নিম্ন সদন

লোকসভা
ধৰন
ধৰন	ভাৰতৰ সংসদৰ নিম্ন সদন
নেতা
অধ্যক্ষ	ঔম বিৰলা (ভাজপা) ৬ জুন, ২০১৪
গৰিষ্ঠ দলনেতা	নৰেন্দ্ৰ মোদী, (ভাৰতীয় জনতা পাৰ্টি) ১৬ মে, ২০১৪
বিৰোধী দলনেতা	কোনো দলেই ১০% আসন নোপোৱাত এই পদ খালি হৈ আছে
গঠন
সদস্য	৫৫২ (৫৫০জন নিৰ্বাচিত + ২জন মনোনীত)
ৰাজনৈতিক দলসমূহ	সংযুক্ত প্ৰগতিশীল মৰ্চা (ইউপিএ) জাতীয় গণতান্ত্ৰিক মৰ্চা (এনডিএ) বামফ্ৰণ্ট
নিৰ্বাচন
বিগত নিৰ্বাচন	এপ্ৰিল-মে, ২০১৪
সভাৰ স্থান
সংসদ ভৱনৰ দৃশ্য
ৱেবছাইট
loksabha.nic.in

লোকভাৰ সদস্য সকলৰ পৰা এজনক অধ্যক্ষ্ আৰু এজন উপাধ্যক্ষ নিৰ্বাচিত কৰা হয়। সদনৰ কাম-কাজ অধ্যক্ষৰ দায়িত্ব।

প্ৰত্যেক লোকসভাৰ ম্যাদ পাঁচ বছৰ। পাঁচ বছৰ অন্তৰত এই সভা স্বয়ংক্ৰিয়ভাৱেই বিলুপ্ত হয়। তেতিয়া জৰুৰী অৱস্থা ঘোষণাৰ মাধ্যমত এই সভাৰ ম্যাদ আৰু এবছৰ বঢ়োৱা যায়। ভাৰতৰ পঞ্চদশ লোকসভা গঠিত হৈছে ২০০৯ চনৰ মে মাহত। ২০০১ চনৰ ভাৰতীয় লোকপিয়লৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতে সাম্প্ৰতিকসময়ত লোকসভা সমষ্টিসমূহৰ সীমা পুনৰ্নিদ্ধাৰণৰ বাবে গঠিত হয় সীমা পুনৰ্নিদ্ধাৰণ কমিশ্যন। সীমা পুনৰ্নিদ্ধাৰণৰ কামটো প্ৰকৃতপক্ষে প্ৰত্যেক লোকপিয়লৰ পাছত হোৱাৰ কথা। কিন্তু ১৯৭৬ চনত পৰিবাৰ পৰিকল্পনা কৰ্মসূচিৰ প্ৰভাৱৰ বাবে এটা বিশেষ সংবিধান সংশোধনীৰ দ্বাৰা এই কাম স্থগিত কৰা হৈছিল। বৰ্তমান লোকসভা টিভি নামে লোকসভাৰ এটা নিজস্ব দূৰদৰ্শন কেন্দ্ৰ আছে, যাৰ সদৰ সংসদ ভৱনৰ ওপৰতে অৱস্থিত।

সংবিধানৰ ৮৩ নং অনুচ্ছেদত সংসদৰ দুই কক্ষৰ সদস্য হোৱাৰৰ যোগ্যতা উল্লেখ কৰা হৈছে। লোকসভাৰ সদস্যসকলৰ অৱশ্যে ভাৰতীয় প্ৰজাতন্ত্ৰৰ নাগৰিক হ’ব লাগে– যিজনৰ বয়স ২৫ বছৰৰ কম নহয় আৰু লগতে কোনো ধৰণৰ ফৌজদাৰি গোচৰৰ লগত জড়িত নহয়। অনাগৰিক, আদালত দ্বাৰা বিকৃত মস্তিষ্ক বা দেউলিয়া ঘোষিত বা কেন্দ্ৰ আৰু ৰাজ্য চৰকাৰৰ লাভজনক কোনো পদত চাকৰিত নিয়োজিত ব্যক্তিসকল লোকসভাৰ সদস্যৰ প্ৰাৰ্থী হ’ব নোৱাৰে। সংৰক্ষিত আসনৰ ক্ষেত্ৰত প্ৰাৰ্থীক অৱশ্যে তফসিলি জাতি বা উপজাতি তালিকাভুক্ত হ’ব পাৰে।

সাধাৰণ দিনত লোকসভাৰ কাৰ্যকাল ৰাতিপুৱা ১১টাৰ পৰা দুপৰীয়া ১টা আৰু দুপৰীয়া ২টাৰ পৰা সন্ধ্যা ৬টা বজালৈ। অৱশ্যে কেতিয়াবা অধিবেশন অনিৰ্দিষ্ট সময়লৈ চলিব পাৰে। ইয়াৰ বাহিৰেও ভাৰতৰ ৰাষ্ট্ৰপতিয়ে বিশেষ কাৰণত জৰুৰীকালীন অধিবেশন অনুষ্ঠিত কৰিব পাৰে। প্ৰত্যেক বৈঠকৰ প্ৰথম ঘণ্টাটো প্ৰশ্নোত্তৰ কাল (Question hour) নামে পৰিচিত। এই পৰ্বত সদস্যসকলে নিৰ্দিষ্ট বিষয়ত প্ৰশ্ন উত্থাপন কৰে আৰু সংশ্লিষ্ট বিভাগৰ ভাৰপ্ৰাপ্ত মন্ত্ৰীসকলে সেইবোৰ প্ৰশ্নৰ উত্তৰ দিয়ে। অৰ্থ বিল বাদে আন সকলো ক্ষেত্ৰত ৰাজ্যসভা আৰু লোকসভাৰ আইনবিভাগীয় ক্ষমতা একেই। অৰ্থবিলৰ ক্ষেত্ৰত লোকসভাই সৰ্বোচ্চ কৰ্তৃপক্ষ। আইনবিভাগৰ কোনো বিষয়কলৈ উভয় কক্ষৰ মাজত বিৰোধ দেখা গ’লে যৌথ অধিবেশনৰ মাধ্যমেৰে তাৰ মীমাংসা কৰা হয়। তথাপিটো এই ধৰণৰ অধিবেশনত সাধাৰণতে লোকসভাৰ সদস্যসকলেই জয়ী হয়। কাৰণ, লোকসভাৰ সদস্যসংখ্যা ৰাজ্যসভাৰ প্ৰায় দুগুণ।

প্ৰত্যেক বছৰত লোকসভাৰ তিনিটা অধিবেশন হয়। সেয়া হ'ল

1. বাজেট অধিবেশন, ফেব্ৰুৱাৰীৰ পৰা মে।
2. বৰ্ষাকালীন অধিবেশন, জুলাইৰ পৰা চেপ্তেম্বৰ।
3. শীতকালীন অধিবেশন, নবেম্বৰৰ পৰা ডিচেম্বৰ।

কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰে যিকোনো আইন প্ৰনয়ণ কৰাৰ আগতে ইয়াক বিধেয়ক হিচাবে সংসদত উত্থাপিত কৰিব লাগে। দুয়োখন সংসদে বিধেয়কখন ভোটৰ দ্বাৰা অনুমোদিত কৰিলেহে সেয়া আইনত পৰিণত হয়। বিত্তীয় বিধেয়ক ৰাজ্যসভাই নাকচ কৰিব নোৱাৰে, কিন্তু লোকসভাই নাকচ কৰিব পাৰে।

কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ বিপক্ষে অনাস্থা প্ৰস্তাৱ কেবল লোকসভাতহে উত্থাপন কৰিব পাৰি। যদি এই প্ৰস্তাব গৃহীত হয়, তেন্তে প্ৰধান মন্ত্ৰী আৰু তেওৰ মন্ত্ৰী পৰিষদে পদত্যাগ কৰিব লাগিব। যদি কোনো দলেই লোকসভাত সংখ্যা গৰিষ্ঠতা লাভ কৰিব নোৱাৰে, তেনেহলে ৰাষ্ট্ৰপতি য়ে লোকসভা ভঙ্গ কৰি দিব। অৱশ্যে ৰাজ্যসভা ভঙ্গ কৰিব নোৱাৰি। সংবিধান সংশোধনী বিধেয়কো দুয়োখান সদনে গ্ৰহণ কৰিব লাগিব।