মোক্ষগুণ্ডম বিশ্বেশ্বৰায়

১৮৬১ চনৰ ১৫ ছেপ্টেম্বৰ তাৰিখে মহীশূৰ ৰাজ্যৰ বাংগালোৰৰ চিক্কাবাল্লাপূৰ জিলাৰ মুদ্দেনাহল্লী গাওঁত মোক্ষগুণ্ডম বিশ্বেশ্বৰায়ৰ জন্ম হৈছিল।তেওঁৰ পিতৃৰ নাম মোক্ষগুণ্ডম শ্ৰীনৱাস শাস্ত্ৰী আৰু মাতৃৰ নাম বেংকটলক্ষ্মম্মা।মাত্ৰ ১২ বছৰ বয়সত তেওঁ পিতৃক হেৰুৱাব লগীয়া হৈছিল। তেওঁ চিক্কাবাল্লাপূৰত প্ৰাথমিক শিক্ষা আৰু বাংগালোৰত উচ্চ মাধ্যমিক শিক্ষা লাভ কৰিছিল। তাৰ পিছত তেওঁ মাদ্ৰাজ বিশ্ববিদ্যালয়ৰ অন্তৰ্গত বাংগালোৰ কেন্দ্ৰীয় মহাবিদ্যালয়ৰ পৰা কলা বিভাগত স্নাতক ডিগ্ৰী লাভ কৰে। পিছলৈ তেওঁ ১৮৮১ চনত পুনেৰ বিখ্যাত কলেজ অফ ইঞ্জিনীয়াৰিঙৰ পৰা চিভিল ইঞ্জিনীয়াৰিং অধ্যয়ন কৰে। বিশ্বেশ্বৰায় পোন প্ৰথমে মুম্বাইৰ গড়কাপ্তানী বিভাগৰ চাকৰিত যোগ দিয়ে। পিছলৈ তেওঁক ভাৰতীয় জলসিঞ্চন আয়োগত যোগ দিবলৈ নিমন্ত্ৰণ জনোৱা হয়। ডেক্কান অঞ্চলৰ জলসিঞ্চন ব্যৱস্থাত তেওঁ এক অতি জটিল তন্ত্ৰ সংস্থাপন কৰিছিল।

তেওঁ এটা স্বয়ংক্ৰিয় বান্ধৰ পানী নিয়ন্ত্ৰণ কৰে চুইচ গেট এটা নিৰ্মাণ কৰিছিল। এই গেট পোন প্ৰথমে ১৯০৩ চনত পুনেৰ ওচৰৰ খাডাকভচলা বান্ধৰ জলাশয়ত ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল। জলাশয়ৰ পানীৰ যোগান সৰ্বোচ্চ অৱস্থাত যোগান ধৰিবলৈ আৰু কোনো ক্ষয় ক্ষতি নকৰাকৈ সংৰক্ষণ কৰিবলৈ এই গেট ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল। অভূতপূৰ্ব সফলতাৰ পিছত এই গেট গোৱালীয়ৰৰ তিগৰা বান্ধ আৰু কৰ্ণাটকৰ কৃষ্ণ ৰাজা সাগৰ বান্ধত ব্যৱহাৰ কৰা হয়।

১৯০৬-০৭ চনত ভাৰত চৰকাৰে তেওঁক পানী যোগান আৰু জলনিৰ্গমণ ব্যৱস্থা অধ্যয়ন কৰিবলৈ ইডেনলৈ পঠিয়ায়। তেওঁ প্ৰস্তুত কৰা প্ৰকল্প ইডেনত সফলভাবে প্ৰয়োগ কৰা হয়।

হায়দৰাবাদ নগৰৰ বানপানীৰ বাবে এটা জলনিৰ্গমণ ব্যৱস্থা প্ৰস্তুত কৰি বিশ্বেশ্বৰায় অতি জনপ্ৰিয় হৈ পৰে। বিশাখাপত্তনম বন্দৰত সাগৰৰ পৰা হোৱা খহনীয়া ৰোধ কৰিবলৈ এটা ব্যৱস্থা হাতত লৈছিল কাবেৰী নদীৰ ওপৰৰ কৃষ্ণ ৰাজা সাগৰ বান্ধৰ পৰিকল্পনাৰ পৰা উদ্বোধনৰ লৈকে সকলো কাৰ্য তেওঁ নিৰীক্ষণ কৰিছিল। তেতিয়া এই বান্ধ এছিয়াৰ বৃহত্তম পানী সংৰক্ষণৰ জলাশয় আছিল।

মহীশূৰ ৰাজ্যৰ দেৱান পদত থকা সময়ত তেওঁক "আধুনিক মহীশূৰৰ(বৰ্তমান কৰ্ণাটক পিতৃ" বুলি কোৱা হৈছিল। মহীশূৰ চাবোন ফেক্টৰী, দা পেৰাচাইটঅইড লেবটৰী, দা মহীশূৰ আইৰণ এণ্ড ষ্টীল ৱৰ্কচ ( বৰ্তমান বিশ্বেশ্বৰায় আইৰণ এণ্ড ষ্টীল লিমিটেড) , শ্ৰী জয়চামৰাজেন্দ্ৰ পলিটেকনিক ইনষ্টিটিউট , বাংগালোৰ কৃষি বিশ্ববিদ্যালয়, ষ্টেট বেংক অফ মহীশূৰ, ছেনচুৰী ক্লাব, মহীশূৰ বাণিজ্য কোষ, বিশ্বেশ্বৰায় বিশ্ববিদ্যালয় কলেজ অফ ইঞ্জিনীয়াৰিং ইত্যাদি আন বিহুটো অনুষ্ঠান তেওঁৰ কাৰ্যকালতে প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছিল। উদ্যোগ ক্ষেত্ৰত ব্যক্তিগত বিনিয়োগৰ বাবে তেওঁ দেৱান হিচাপে প্ৰেৰণা যোগাইছিল। তেওঁ তিৰূমালাৰ পৰা তিৰূপতিলৈ যোৱা ৰাস্তাৰ পৰিকল্পনা আৰু নিৰ্মাণ কৰাইছিল। বিনয়, সময় ব্যৱস্থাপনা আৰু কামৰ প্ৰতি উছৰ্গিত মনোভাৱৰ বাবে তেওঁ জনাজাত আছিল।

• মুম্বাইত সহকাৰী অভিযন্তা হিচাপে চাকৰিত যোগদান, ১৮৮৫;
• চুকুৰ পৌৰসভাত পানী সম্পৰ্কীয় কামৰ নক্সা প্ৰস্তুতকৰণ আৰু প্ৰয়োগ, ১৮৯৪-৯৫
• কাৰ্যবাহী অভিযন্তা, চুৰত, ১৮৮৬
• সহকাৰী নিৰীক্ষক অভিযন্তা, পুনে ১৮৯৭-৯৯; চীন আৰু জাপান ভ্ৰমণ, ১৮৯৮
• জলসিঞ্চন বিভাগৰ কাৰ্যবাহী অভিযন্তা, পুনে , ১৮৯৯
• চেনিটেৰী অভিযন্তা, মুম্বাই, আৰু চেনিটেৰী বৰ্ডৰ সদস্য, ১৯০১
• স্বয়ংক্ৰিয় চুইচ গেটৰ উদ্ভাৱন আৰু ব্যৱহাৰ; এক নতুন জলসিঞ্চন পদ্ধতি "ব্লক পদ্ধতি"ৰ প্ৰয়োগ, ১৯০৩;চিমলাত জলসিঞ্চন আয়োগত বোম্বে চৰকাৰক প্ৰতিনিধিত্ব, ১৯০৪ ; বিশেষ কৰ্তব্য , ১৯০৫
• অভিযন্তাৰ নিৰীক্ষক , ১৯০৭ ইজিপ্ট, কানাডা, আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰ আৰু ৰুছীয়া ভ্ৰমণ , ১৯০৮
• বিশেষ উপদেষ্টা অভিযন্তা, হায়দৰাবাদ , বানপানীৰ কাম কাজৰ নিৰীক্ষক, ১৯০৯
• ব্ৰিটিছ চাকৰিৰ পৰা অৱসৰ গ্ৰহণ, ১৯০৯
• মহীশূৰ চৰকাৰৰ মুখ্য অভিযন্তা আৰু সচিব, ১৯০৯
• মহীশূৰৰ দেৱান, গড়কাপ্তানী আৰু ৰেল বিভাগ, ১৯১৩
• টাটা ষ্টীলৰ সঞ্চালকৰ বৰ্ডৰ সদস্য (Board of director), ১৯২৭-৫৫

 

 

বিশ্বেশ্বৰায় ১৯১১ চনত "অৰ্ডাৰ অফ ইণ্ডিয়ান এম্পায়াৰ"ৰ বাবে নিৰ্বাচিত হৈছিল। মহীশূৰৰ দেৱান হৈ থাকোঁতে তেওঁৰ অৱদানৰ বাবে ১৯১৫ চনত তেওঁক নাইট কমাণ্ডাৰ অফ দা ইণ্ডিয়ান এম্পায়াৰ উপাধিৰে বিভূষিত কৰা হয়। ভাৰতে স্বাধীনতা লাভ কৰাৰ পিছত ১৯৫৫ চনত তেওঁক ভাৰতৰ সৰ্বোচ্চ অসামৰিক সন্মান ভাৰত ৰত্ন প্ৰদান কৰা হয়। বিশ্বেশ্বৰায়ক লণ্ডনৰ ইনষ্টিটিউট অফ চিভিল ইঞ্জিনীয়াৰৰ সন্মানীয় সদস্য পদ আগবঢ়োৱা হৈছিল। তেওঁক ভাৰতীয় বিজ্ঞান প্ৰতিষ্ঠানৰ ফেলশ্বিপ প্ৰদান কৰা হৈছিল। ভাৰতৰ মুঠ আঠ খন বিশ্ববিদ্যালয়ে তেওঁক সন্মানীয় ডক্টৰ অফ চাইন্স(D.Sc.), ডক্টৰ অফ ল'(LL.D.), ডক্টৰ অফ লেটাৰ্ছ(D.Litt.) আদি ডিগ্ৰী প্ৰদান কৰিছে। ১৯২৩ চনৰ ভাৰতীয় বিজ্ঞান কংগ্ৰেছৰ অধিবেশনত তেওঁ সভাপতিত্ব কৰিছিল। প্ৰজাবাণী বাতৰি কাকতৰ এক সমীক্ষা মতে তেওঁ কৰ্ণাটকৰ আটাইতকৈ জনপ্ৰিয় ব্যক্তি আছিল।

স্বীকৃৰ্তি

ছাৰ মোক্ষগুণ্ডম বিশ্বেশ্বৰায়ক বিভিন্ন ক্ষেত্ৰত সাধাৰণতে শিক্ষা আৰু অভিযান্ত্ৰিক ক্ষেত্ৰত সন্মান তথা স্বীকৃৰ্তি দিয়া হৈছে। কৰ্ণাটকৰ বেলগৌমৰ বিশ্বেশ্বৰায় প্ৰযুক্তিবিদ্যা বিশ্ববিদ্যালয় তেওঁৰ নামেৰে নামাকৰণ কৰা হৈছে। কৰ্ণাটকৰ সৰহভাগ অভিযান্ত্ৰিক প্ৰতিষ্ঠান এই বিশ্ববিদ্যালয়ৰ অন্তৰ্ভুক্ত। তদুপৰি বহুতো বিখ্যাত শিক্ষা অনুষ্ঠান যেনে বিশ্বেশ্বৰায় বিশ্ববিদ্যালয় অভিযান্ত্ৰিক মহাবিদ্যালয়(বাংগালোৰ), ছাৰ এম. বিশ্বেশ্বৰায় প্ৰযুক্তিবিদ্যা প্ৰতিষ্ঠান (বাংগালোৰ) আৰু বিশ্বেশ্বৰায় ৰাষ্ট্ৰীয় প্ৰযুক্তিবিদ্যা প্ৰতিষ্ঠান(নাগপুৰ) তেওঁৰ নামেৰে নামাকৰণ কৰা হৈছে। তেওঁ শিক্ষা গ্ৰহণ কৰা পুনেৰ কলেজ অফ ইঞ্জিনীয়াৰিঙত তেওঁৰ এটি আবক্ষ মূৰ্তি প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছে।তেওঁৰ নামেৰে বাংগালোৰত বিশ্বেশ্বৰায় ঔদ্যোগিক আৰু প্ৰযুক্তিবিদ্যা সংগ্ৰাহালয় প্ৰতিষ্ঠা কৰা হৈছে।

ভাৰতত প্ৰতি বছৰে তেওঁৰ জন্মদিন ১৫ ছেপ্টেম্বৰ অভিযন্তা দিৱস ৰূপে পালন কৰা হয়। এই দিৱস বিভিন্ন চৰকাৰী-বেচৰকাৰী প্ৰতিষ্ঠান, অভিযান্ত্ৰিক প্ৰতিষ্ঠানত বিভিন্ন কাৰ্যসূচীৰে পালন কৰা হয়।

 

মুদ্দেনহল্লীৰ স্মাৰক

 

মোক্ষগুণ্ডম বিশ্বেশ্বৰায় মেমৰিয়েল ষ্ট্ৰাটে বিশ্বেশ্বৰায়ৰ জন্মস্থান মুদ্দেনহল্লীৰ স্মৃতিক্ষেত্ৰ সমূহ পৰিচালনা কৰে। স্মৃতিক্ষেত্ৰত তেওঁৰ বঁটা, উপাধিৰ লগতে তেওঁৰ ব্যক্তিগত সামগ্ৰী সমূহ যেনে তেওঁৰ কোঠা, চচমা, কাপ, কিতাপ আৰু এটা তেওঁৰ ভিজিটিং কাৰ্ড ছপোৱা মেচিন সংৰক্ষণ কৰা হৈছে। তেওঁৰ সপোনৰ কৃষ্ণ ৰাজা সাগৰ বান্ধৰো এটা আৰ্হি ইয়াত ৰখা হৈছে। স্মৃতি ক্ষেত্ৰ খন তেওঁৰ বাসগৃহৰ কাষতে নিৰ্মাণ কৰা হৈছে। লগতে তেওঁৰ বাসগৃহটো সুন্দৰকৈ সজাই পৰাই তোলা লৈছে। স্থানীয় মানুহে তেওঁৰ বাসগৃহটোক মন্দিৰ হিচাপে জ্ঞান কৰে।

• Visvesvaraya, M (1920), Reconstructing India, P. S. King & son, ltd, OCLC 2430680, http://books.google.com/books?id=J0I_AAAAIAAJ 
• Visvesvaraya, M (1936), Planned economy for India, প্ৰকাশক Bangalore: Bangalore Press, OCLC 19373044, http://books.google.com/books?id=Akc_AAAAIAAJ 
• Visvesvaraya, M (1951), Memories of my working life, প্ৰকাশক Bangalore, OCLC 6459729, http://books.google.com/books?id=PkY_AAAAIAAJ 
• Visvesvaraya, M (1932), Unemployment in India; its causes and cure, প্ৰকাশক Bangalore: The Bangalore Press, OCLC 14348788, http://books.google.com/books?id=FkYRAQAAIAAJ 
• Visvesvaraya, M (1917), Speeches, প্ৰকাশক Bangalore: Govt. Press, OCLC 6258388, http://books.google.com/books?id=5q4CAAAAMAAJ 
• A Brief Memoir of my complete working life, Government Press, Bangalore, 1959