Roz: Simient d'a Oryza sativa u d'a Oryza glaberrima

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Se tracta d'un cerial considerato como alimento basico en muitas culturas culinarias (en especial a cocina asiatica), asinas como en bellas partis d'America Latina. O suyo grano corresponde a o segundo cerial mas producito d'o mundo, dimpués d'o panizo. Debito a que o panizo ye producito ta atros muitos propositos que o consumo humán, se puet decir que o roz ye o cerial mas important ta l'alimentación humana, y que contribuye de traza muit efectiva a l'aporte calorico d'a dieta. O roz ye responsable de l'aporte calorico d'una cinquena parti d'as calorías consumitas en o mundo por os sers humans. Dende l'anyo 2008 s'ha feito un racionamiento en bels países debito a la carestía d'o roz. En países como Bangladesh y Campuchia puet plegar a estar cuasi as tres cuatrenas partis d'a alimentación d'a población.

A l'igual que o trigo por o suyo tipo de fotosintesi ye una planta C₃, con una fotosintesi eficient en medios humidos. S'adedica muitas hectarias de cautivo ta o roz en o mundo. Se sabe que o 95% d'o cautivo d'iste cerial s'estendilla entre os paralelos 53º de latitut norte dica 35º sud. Manimenos os campos de roz contribuyen a lo escalfamiento global por o metano que dimana d'o metabolismo d'os microorganismos d'o suelo embadinau y reductor d'a mes gran part d'éls.

L'orichen d'o cautivo ye disputato entre os investigadors, se discute l'orichen entre o sud de China y o nord-este d'A India.

Os grans productors mundials de roz son os paises asiaticos destacando-se-ie historicament China y India como os dos países mas productors de roz en o mundo. En Espanya o suyo cautivo ye concentrau en siet comunidaz autonomas (Andalucía, Extremadura, Catalunya, Valencia, Aragón, Navarra y Murcia-Albacet). En Aragón dica primerias d'os anyos 2.010 bi heba mas de 10.000 hectarias dedicadas a o cautivo de roz con una producción superior a 60.000 Tm. y con un pico en l'anyo 2004 de 15.411 hectarias y 93.307 Tm. de producción. Dende ixa calendata a producción desciende dica as 4.961 hectarias de cautivo y 34.727 Tm. de producción en l'anyo 2018.

• (ca) Pachina web d'a denominación d'orichen de Roz de Valencia.
• (en) The International Rice Research Institute (IRRI).
•   Se veigan as imáchens de Commons sobre o roz.