Riyar

Riyar o nitaliyokan no nanom, o kaheciday nanom ko sakaira. Salong no sera ira ko 71% nitahepoan no riyar (362 ’ofad ko dadahal), mapado’edoay ko kacinanom, masiiked ko tata’angay ato mamangay a riyar. Mataelif malitosaay 3000 kungce (9800 ingce) ko talolong. Polong no riyar saheto o kaheciday 30-38 ppt laloma’an, no riyar a kahecid patek no 35 (35ppt; 3.5%). Cingangan ko kasahira no riyar, nika o cecayay a sowal, kasakakafit no kahecid o no hekal a riyar (World Ocean or global ocean) ahan. O na riyar ira (ta’angay tangasa mimingay): Taypinyang, Tasiyang, Intoyang, Nantayang ato Piepinyang.

foting 魚

damay 海藻

kasasiroma no cekiw 螺

O 'Amis hananay a finacadan, o palo ho no riyar ato lotok i, awaay to ko malawaay. mangalef to ko cekiw, O cekiw, mafana’ay ko 'Amis a mipato’ol to cikay no riyar toya fita’ol nira, sa tenak saan i salawalawacan no pasawali, fo:kil sato ko mato’asay a misacecacecay a mipangangan to kaadihay no cekiw .

'Adipit 花笠螺

Sakodepa sa cayka tadaapocong koya podac no 'adipitay hananay, mafana'ay mikilim to marecaday to tireng ningra ilo a fakeroh malopiresapan, nga' caka hapinang no micekiway sa. ano satapangay to masi'ac sa i, milimekay to i 'ate'ateman anca i kaleno no fakeloh, marenoay to sa i, alasadasadak sa cangra mikilim to kaka'enen. a:redetay ko heci no 'adipit, saka co:wa ka lawaen no misetikay.

Sampilaw 花松螺

O sakakaay no cekiw ko sampilaw hananay. o tadakaolahan no mato'asay a koma'en, i tangongongolay a ongcoy ko piresapan nangra, anca ira ko ma'anofay tato to saka'adihayaw no mi'alaan, sa ola:han sa moloho a micekiw, matawalay to ko karenoan no riyar, ikol to i, samaamaanen ho a misa'oca'ocay a midangoy, cayto pakafilo, sokid han to no nanom, ma'alol mapatay to i riyariyaran.

Tapicongay 花青螺

Marecaday to sampilaw, i ongcoyongcoyan a miresap cangra, sano tapocong sa takalaw koya podac nira, samapangangan no mato'asay to tapocangay. mafana'ay mililim to mirecaday to ilo no tireng a fakeloh a miresap, nga' malipalaw ko micekiway sa. sateloteloay to ka'enen kora heci nira, ka, anengenengelay to maman, saka, maolahay ko malitengay a misasiraw to hatiniay a cekiw.

Howad 九孔

I tangongongolay ko howad a ma'orip, itira i matatodongay a fakeloh, pato'ol han ko picoloh no tapelik a mifohat tora fakeloh, alaslaslaslas sako raracan,kaliwkiway ato howad, hapinangen a minengneng ko tatefad nangra, tingalaw to i, hececay han to a mipodpod,

’Afar 蝦子

O ’afar hananay maaraway to no mita i kakoma’enan, adihayay ko kasasiroma nangra, nikaorira, caay ka pina ko mipangangan no to’as, iraay ko orang, piyakpiyak, ya osaw ho saheto o ’afar hananay.

A’owang 海膽

O saka ola:han no ’Amis a koma’en ko ’aowang, ayaw ho no kafaliyosan i, o ka rengawan no talod aro damay itiya, sa, adihayay kadofahay ko kaka’enen no ’aowang, saka, o ka ciheci’an, ka cifita’olan ato katenakan no ’aowang itiya.

Saka, ano ira ko demak no niyaro’ anca laloma’an i, caykanca salofolofoc sa ko ’aowang no misetikay.

Romi’adan patodong toya toki, patonekan no romi’ad a niyaro’ a demak. Adihayay kadademakan no rimi’ad i kaca’elisan masadak. O romi’ad patodong to cecayay romi’ad a falawfaw ato kalokelon no nanom, i kadademak no lahod mahapinang ko toki a romi’adan. I caayay ko patoro’an, romi’adan o patoro to romi’ad no cikiw. Romi’adan o kaira no niyaro’ to mahemhemay ato soemetay a kasasiroma kasamaan no romi’ad.

kasafalifalic no romi'ad(氣候變遷)

Kasafalifalic no romi’ad a falawfaw, so^emet, mipececay a lahod, ’icel no fali, sakatefad a nanom, no lahod a safak ato adihayay kasafalifalic no paromi’ad ato patonekan a niyaro’. Pipalecad to kasafalifalic, romi’adan o patodong no kasafalifalic no romi’ad tosaay lipay mahapinang ko paromi’adan. Kasafalifalic no romi’ad midotoc to kasasiroma no romi’ad to liyok ato masamaan ko rakat a misiiked, marariday o kafalawfaw ato katefad no nanom. Pakaynien i Koppen Kasafalifalic no romi’ad pisiiked no faco.

cidal 晴

orad 雨

marengreng 雷

ilisin 祭典

alikakay 傳說

tayal no mifotingay漁撈文化

Ano mangalay ko tamdaw a mifoting ^i, i 'ayaw no pifoting nira ^i, minengnengho to 'alo. Ano matama nirako nga'ayay a pifotingan ^i, itiyato cingra a mihapinang to sakalingad nira. Ano o mitafokoday ^i, ma^deng cingra a cacay. Ano micadiwayay ^i,cacay, anoca ^i, tatosa ato wawa anoca o ramod. Ano mi^tengay to 'alo ko demak a mifoting ^i, caay ka nga'ay a cacay, tatosa. 'Aloman cangra a tayra i pifotingan.Ira ko milakelaway to dadaya a pifoting. Lakelawen ^i, ira ko sapitahepo a lalosidan. Maolah ko foting toya likat. O taata'angay a foting ko maalaay tonini. O roma a pifoting ^i, itira i masacascasay a 'alo a mipacaholak. O romasato, ira kono mipatikeday(pacemotay) a pifoting. Itira I masacascasay ko roma; itira i masafanaway ko roma a pipatiked.

Mifotingay 捕魚

Ira kono kapolongan a pifoting. O komoris han konini a demak. Sakapolongan ko finawlan a mifoing i tata’angay a ‘alo. I’ayaw no pi^teng to ‘alo ^i, mapateli ko rakar i cepo. Matayal ma^min ko kasaselal itiya. Nikaorira, o saadihayay ko tayal itiya ^i, o sasafaay, opakarongay. Omamiala cangra to talod to malo sa^teng a mikerah to tata’angay a ‘alo. Orasaka, ano caay ka kalamkam cangra a mi^teng to ‘alo ^i, caay ka nga’ay. Saka, o cacomikay ko pakarongay a ma^min a miala to talod a mipatorod i mi^tengay a kapah. Saka, matiya o comikayay i kalalidetan ko cikay no pakarongay. Tangasa i ka^minan no nanom a ma^teng ^i, tada maroray cangra; o sto’ no tireng nangra. Katalawan konini a tayal no pakarongay. Sti’en no kakakaka to sakakalamkamaw nangra a mipatorod to talod i mi^tengay a tamdaw.

1. 族語E樂園
2. 政大電子書城
3. o 'orip no 'Amis 阿美族文化
4. o 'orip no "Amis ato pisetik i riyal a tawcikel 阿美族與潮間帶的故事