То́ни Мо́ррисон (английлап Toni Morrison; чыгарда ады — Хло́я Арде́лия Уо́ффорд, английлап Chloe Ardelia Wofford; 1931 јылдыҥ кочкор айыныҥ 18-чи кӱнинде, Лорейн, Огайо — 2019 јылдыҥ куран айыныҥ 5-чи кӱнинде) — американ бичиичи.
Нобельдиҥ литературала сыйыныҥ лауреады (1993) «бийик амадуларлу поэзиязы американ јӱрӱмниҥ кезик јанын кӱйбуреткен» (орустап «которая в своих полных мечты и поэзии романах оживила важный аспект американской реальности»). Президенттиҥ Јайымныҥ медалин алган.
Чын ады — Хлоя Арделия Уоффорд (английлап Chloe Ardelia Wofford), Лорейнде, Огайодо чыккан. Ишмекчи улустыҥ билезинде, тӧрт баланыҥ ортозында ӧскӧн, экинчи бала болгон. Јаштаҥ ала бичиктер кычырарга сӱӱген, эҥ ле јараткан бичиичилери Джейн Остин ле Лев Толстой болгон. Адазы сварщик болуп иштеген, бош ӧйдӧ Африканыҥ кара албатызыныҥ јӱрӱми, учуралдар керегинде куучындайтан, ол куучындар кийнинде кызыныҥ бичимелдерине кирген.
1949 јылда Моррисон Говардский университетке ӱредӱге кирген , «англий тил ле литература» деп специальность аайынча. Ондо ол Тони деп кош атту боло берген, Энтони деп адын кыскартып, бу атты ого 12 јашту болордо, католикалык јаҥга кирерде берген. 1953 јылда Моррисон университетти бакалавр деп степеньдӱ тӱгезип, 1955 јылда Корнеллский университти божодып, магистрдыҥ степенин алган. Вирджиния Вулф ла Уильям Фолкнердиҥ бичимелдеринде «кол салыныш» орустап самоубийство деп теманы шиҥдеп, магистерский ижин бичиген. Ӱредӱниҥ кийнинеҥ ол англий тилдиҥ ӱредӱчизи болуп Техас штаттыҥ Хьюстон калазында Тӱштӱк Техастыҥ университединде иштеген (1955—1957), оноҥ ойто Ховард јаар бурылган.
1958 јылда ол кожо ӱренген уулла, ямай архитектор Гарольд Моррисонло бириккен (Harold Morrison). Тони ле Гарольд эки балалу болгон: Гарольд ло Слэйд. 1964 јылда эш-нӧкӧрлӧр айрылышкан. Оныҥ кийнинде Тони Сиракьюс јаар кӧчкӧн, «Random House» деп фирмада билим шиҥжӱлердиҥ редакторы болуп иштеген . Јылдаҥ ажыра иштейле ол «Random House» деп издательствоныҥ тӧс офисине (Нью-Йоркто) редактор болуп кӧчкӧн. Бого коштой ол бу ла јылдарда Йельский университетте, Колледж Бардата (Bard College) ӱредӱчи болуп иштеген. Редактор болуп иштеп тура, Тони афроамерикан литератураны текши јарлаарына камаанын јетирген, анчада Генри Думастыҥ чӱмдемелдерин (Henry Dumas), Тони Кэйд Бамбараныҥ (Toni Cade Bambara), Анджела Дэвистиҥ и Гэйл Джонстыҥ (Gayl Jones). Американ бичиичилериниҥ II Конгрессинде Моррисон массовой культурага удурлажар деп кычыру эткен, США-да литературада бастыра демократиялык ууламјыларды бириксин деп кычырган, бу ла тура американ јӱрӱмниҥ курч сурактарын кӧдӱрген: «Јалтанбастык кыймыгу учун» (английлап «For the Heroic Movement, (1981), орустап (За героическое движение)).
1983 јылда Тони Моррисон издательстводоҥ јӱре берген. 1984 јылда Альберт Швейцердиҥ университединде кафедрада профессордыҥ адын алган (штат Нью-Йорк,Олбани). 1989 јылдаҥ ала Роберт Ф. Гоенниҥ кафедразында иштеген (Принстонский университет). 2006 јылда амыралтага чыккан. Кеендиктиҥ ле билимниҥ американ академиязыныҥ мадалиле кайралдаткан (2016, Emerson-Thoreau Medal). Фран Лебовицле узак јылдарга најылашкан. Тони Моррисон Нью-Йоркто 2019 јылдыҥ куран айыныҥ 5-чи кӱнинде јада калган.
Моррисонго бичиичилер ле ӱлгерчилердиҥ официал эмес кружогына (Гарвардтыҥ университединде) турушканы оноҥ ары бойы бичинерине болуш болгон, бу кружокто бичиичилер бой-бойаныҥ бичимелдерин шӱӱшкен болгон. Бир кӱн Тони кружокко бойыныҥ куучынын экелген, кара кызычак кӧстӧрим чап-чаҥкыр болгон болзо чы деп сананып јӱргени керегинде болгон. Кийнинде Моррисон бу куучыннаҥ улам роман бичиген: «Эҥ ле Чаҥкыр кӧстӧр» (1970). 1972 јылда «Сула» деп романы чыккан (английлап Sula), јиит негритян ӱй кижиниҥ тегин эмес салымы керегинде роман. 1973 јылда «Сула» США-ныҥ национал бичик аайынча сыйын алган. 1987 јылда «Сӱӱгени» («Возлюбленная») деп романы 1988 јылда Пулитцеровский сый алган.
This article uses material from the Wikipedia Алтай article Моррисон, Тони, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Ӧскӧзи кӧргӱзилбеген болзо, контентти CC BY-SA 4.0 лицензияла эдинерге јарар. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Алтай (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.