Барагаш (орустап Барагаш) јурт Россияда Алтай Республиканыҥ Шабалин аймагында Барагаштыҥ јурт јеезезине кирип, оныҥ администрациялык тӧс јери болот.
Јурт | |
Барагаш | |
---|---|
орустап Барагаш | |
| |
HGЯO | |
Эл-тергее | Россия |
Федерацияныҥ субъекты | Алтай Республика |
Муниципал аймак | Шабалин |
Јурт јеезе | Барагаштыҥ |
Тӱӱкизи ле географиязы | |
Бийиги | 928 м |
Климады | орто-континентал |
Ойдиҥ поязы | UTC+7:00 |
Эл-јонныҥ тоозы | |
Эл-јонныҥ тоозы | ↘749 кижи (2020) |
Ук-калыктар | орустар 48 %, алтайлар 51 % (2002) |
Окылу тил | алтай, орус |
Тоолорлу идентификаторлор | |
Телефонныҥ коды | +7 38845 |
Почтаныҥ индекси | 649223 |
АТТК-ныҥ коды | 84250815001 |
МТТК-ныҥ коды | 84650415101 |
Номер в ГКГН | 0154499 |
| |
Медиафайлдар Викискладта |
Барагаш орустап весь лес.
Бар орустап имеющийся в наличии, весь , агаш орустап дерево.
Алтай Республиканыҥ тӱндӱк — кӱнбадыш јанында, Бештиҥ ле Барагаштыҥ сууларыныҥ јарадында турат.
Јал-Мӧҥкӱ, Беш бажы, Себи бажы, Сарлык, Чаргы бажыныҥ тайга сындары эбире турат.
Талайдыҥ кемјӱзинеҥ 928 метрге бийик.
Климады орто-континентал. Јети айдаҥ артык кыш ла ӱч ай јай турат. Ортојылдык температураныҥ алды —4,2 болзо, эҥ ле јылузы +36 °С, эҥ ле соогы —54 °С. Баштапкы сооктор 02.06/19.08 киреде болот, соок јок ӧй 60 ла кӱн, јердиҥ кыртыжыныҥ ортојылдык температуразы 0 °С, кейдиҥ чыгы-јуды 343 мм, салкынныҥ ортојылдык тӱргени 2,8 м/с, тыҥ салкынду (15 м/с кӧп) кӱндердиҥ тоозы — 9,9.
Барагаштыҥ тайга тажы аҥдык: койон, агас, јоонмойын, тийиҥ, сарас, кӧрӱк, суузар, камду. Азулу айдардаҥ айу, бӧрӱ, јеекен, шӱлӱзин јӱрет кырларда. Кезик аҥдар-куштардыҥ тоозы астап, јоголорго једип бараткан учун олорды «Кызыл Бичикке» кийдирген. Куштардаҥ бӧднӧ, чай, кӱртӱк, агуна, турна, кара-тас, каргаа ла о.ӧ. Туйгакту јерликтер: элик, булан, марал. Тооргыны аҥдап, улус торт јоголторго јеткен учун бу аҥ «Алтай Республиканыҥ кызыл бичигине» кирген. Озодоҥ бери јӱзӱн-јӱӱр куштарыла байлык јер. Јелечи, јијигей, кӧктийек, ӱренчи, кызылтӧш, талеҥко, каргаа, саҥыскан — оок куштар ла барынтычылары: ылаачын, шоҥкор, тейлеген, кускун, мӱркӱт. Чек јоголорго јеткен куштар: ала ылаачын, боро ылаачын, шоҥкор, карчага, ӱкӱ, мечиртке.
Јурттыҥ тайга-тажында тыт, мӧш, чиби. Аралдарда эргиш, беле, аспак, тайа, липа, ыргай, каргана, сӧҥӱскен, јыраа, кайыҥ каа-јаада ӧзӧт. Ак јерлерде кулузын, балузын, кӧгӧзин, јонјолой, кандык, маҥыр, јыланкӧс, јыланјастык, кӧрмосјиилек (орустап барбарис), отӧлӧҥ, јеҥес, кыйгак ӧлӧҥ, маргаа, јыду маргаа, кара чалкан (орустап крапива), буланат, чийне, кӧктаман, саргай, торко чечек (орустап ирис), алаҥуш, комургай (орустап борщевик), кӱнкаајы, таҥдалай, кӱзӱҥи чечек, калаш чечек, мӧт чечек, алтын тазыл, кызыл тазыл, марал чечек, кылбыш (орустап бадан), чай чечек (орустап герань луговая), быркырууш чечек, кӱмели, кой маҥыр (орустап лук порей), ийт маҥыр, калба, батун, кӧжнӧ-шарапшын. Јиилектер: кой јиилек, уйкӧс, бороҥот, тийиҥкат, казылган, јыдукара, тайабаш (орустап жимолость).
Јуртта 11 ором: Олјондо, Калининниҥ, Одорлу, Јииттердиҥ, Јаҥы, Партизандардыҥ, Кумакту, Совхозная, Тӧс, Школдыҥ, Энергетиктердиҥ.
Регионал кӧӧлик јол «Јабаган — Барагаш — Чаргы-Оозы» ӧдӧт.
Барагаш јурттаҥ ала ӧскӧ јурттарга јетире | |
Администрациялык тӧс јер Барагаш | 0 км |
Аймактыҥ тӧс јери Шабалин | 94 км |
Республикан тӧс кала Улалу | 140 км |
Јаш-Тураныҥ темир јолыныҥ вокзалы | 230 км |
Тергеениҥ тӧс калазы Москва | 4000 км |
Чуйдыҥ трагы (Р-256) 516,0 км-деҥ (Чаргы) | 59 км |
Чуйдыҥ трагы (Р-256) 612,0 км-деҥ | 130 км |
Јурт 1860 јылдарда тӧзӧлгӧн. Јебренде мында, Беш ичинде, тыштынаҥ табарган ӧштӱлерле јаан јуу-согуштар бодгон. Айландыра тайгалары, кырлары тӱӱкилик аттарлу, соојындардаҥ эмдиги ӧйгӧ артып калган. Тӱӱкейдиҥ тайгалары, Шибее, Куйактанар ла о.ӧ.
Эл-јонныҥ тоозы | ||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 |
761 | →761 | ↘742 | ↗750 | ↗758 | ↘750 | ↗760 | ↘758 | ↘756 | ↗764 | ↘749 |
Јуртта 2002 јылдыҥ тооалыжы аайынча 813 кижи болгон, олордыҥ 48 % орустар, 51 % алтайлар ла оноҥ до ӧскӧ укту улус болгон.
Окылу тил: орус, алтай.
Скобканыҥ ичинде кереестиҥ аҥылу темдек-тоозы кӧргӱзилген «Кереестердиҥ текши тоозы» деп бичикте.
This article uses material from the Wikipedia Алтай article Барагаш, which is released under the Creative Commons Attribution-ShareAlike 3.0 license ("CC BY-SA 3.0"); additional terms may apply (view authors). Ӧскӧзи кӧргӱзилбеген болзо, контентти CC BY-SA 4.0 лицензияла эдинерге јарар. Images, videos and audio are available under their respective licenses.
®Wikipedia is a registered trademark of the Wiki Foundation, Inc. Wiki Алтай (DUHOCTRUNGQUOC.VN) is an independent company and has no affiliation with Wiki Foundation.