Grüezi

De Gruess isch e Abchörzig vo Gott grüez-i, werd aber volksetymologisch as 1. Person Singular uufgfasst. D Endig -i isch s nödbitoonti enklitische Pronome för oi, do früener s Iirze üblich gsii isch, astell vom hüttige Siize.

De Gruess isch scho im Mittelalemannische as Got grüeze üch bruucht wore. D Duzform isch abem 16. Joorhundert as Gott grüez dich öberliferet, im Dialekt isch si aber mit Gott grüez i zemegfalle.

D Iirzform (Gott) grüez-i isch allgimain verbraitet, wääred d Duzform (Gott) grüez-di seltniger bruucht werd. Im Toggeborg werd Grüezi au as Duzform bruucht.

I Piet, wo grüesse statt grüeze gsait werd, aso i de Westschwiz, luutet d Form entsprechend (Gott) grüess-ech und (Gott) grüess-di. Hüt werd s Wort Gott i de Regle ganz ewegg loo.

I de Ostschwiz werd die Begrüessig au umkehrt pruucht, aso Grüess Gott. Bi eltere Appezäller chame au ghöre Grüess Gott wohl.

Im 19. Joorhundert und im früene 20. Joorhundert het Grüezi as e «reformierte Gruess» ggulte und die Form isch i de maiste katholische Piet nöd bruucht wore, so im Wallis, i de Innerschwyz, im Senslerland, Solethurn und Basel, im Aargauer Freiamt und i Taile vom Bündnerland. S git aber au Uusnaame, i de reformierte Stadt Basel isch Grüezi o nöd bruucht wore und i de Ostschwiz isch Grüezi au i katolische Piet bruucht wore.

D Uursach litt vermuetli dodrii, as ane 1728 de Poopscht empfole het, sich mit Gelobt sei Jesus Christus z grüeze, wa i Taile vo de katolische Schwiz au bruucht woren isch: Globt s Jesis Christ u. ä.

• Hoi

• Anna Zollinger-Escher: Die Grußformeln der deutschen Schweiz. Friburg i. Br. 1925.
• Christoph Landolt: Grüezi. I: Wortgschicht vom 27. Mai 2019, useggee vo de Redakzioo vom Schwizerische Idiotikon.